Αυτά τα κείμενα συνήθως ξεκινούν με το «η βαριά σιδερένια πόρτα έκλεισε πίσω μας με κρότο». Ομως οι πόρτες και στα δύο φυλάκια που περάσαμε έκλεισαν πίσω μας με ένα απλό κλικ. Οτι βρισκόμασταν σε φυλακή ήταν το πλέον βέβαιο. Διπλά και τριπλά συρματοπλέγματα, καγκελόπορτες στους διαδρόμους, κάγκελα στα παράθυρα. Τους τοίχους όμως στόλιζαν πίνακες ζωγραφικής, ο ήχος των τζιτζικιών μπλεκόταν με χαρούμενες παιδικές φωνές από κάπου μακριά, από τα παράθυρα εισέβαλε μια ακαταμάχητη μυρωδιά από αρωματικά φυτά, ενώ το βλέμμα «έκλεβε» ένας περιποιημένος κήπος έξω. «Από εδώ παρακαλώ», μας έβγαλε από την παρατηρητική διάθεση μια φωνή στο τέλος του διαδρόμου, ακριβώς τη στιγμή που με γουρλωμένα μάτια αντικρίζαμε στις σκιές των δέντρων να τριγυρνούν ελαφάκια, κότες, χήνες και κουνελάκια.
Ηταν Κυριακή, 3 η ώρα το μεσημέρι, σε ένα μέρος που ουδείς θα φανταζόταν ότι θα έβρισκε χώρο η μαγεία: στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελεώνα Θηβών. Είχαμε τη μεγάλη τιμή να βρισκόμαστε ανάμεσα στο κοινό, πλάι σε συγγενείς και φίλους των κρατουμένων πρωταγωνιστριών, για να παρακολουθήσουμε το αποτέλεσμα του θεατρικού εργαστηρίου που πραγματοποιεί από τον Οκτώβριο του ’16 στη φυλακή η θεατρική ομάδα «Εμείς» (με την ευγενική χορηγία του γιατρού Δημήτρη Λινού). Το «Γένος αρσενικό» είναι βασισμένο στις προσωπικές διηγήσεις των κρατουμένων γυναικών για τους άντρες της ζωής τους. Τους μπαμπάδες, τους παππούδες, τους γιους, τους παιδικούς έρωτες, τους συντρόφους τους.
Η Αγγελική, η Αδαμαντία, η Εύα, η Κατερίνα, η Κλαούντια, η Μαβή, η Ντίνα, η Χριστίνα ανέβηκαν στη σκηνή τραγουδώντας. Στη συνέχεια, η μία μετά την άλλη θα καθόταν στην κεντρική καρέκλα για ένα μονόλογο – που θα διακοπτόταν από τις υπόλοιπες, σαν τον χορό στο αρχαίο δράμα, με τραγούδια, πειράγματα, εμβόλιμα σκετς. Πολύ γρήγορα έγινε φανερό ότι κάποιες είχαν αποφασίσει να ξεγυμνωθούν.
Πρέπει να είναι γύρω στα 40. Ομορφη, κομψή, με ξανθά μαλλιά, πιασμένα σε κότσο. Με άνεση άρχισε να διηγείται πως όταν ήταν μικρή ο μπαμπάς της δεν ήθελε να ακολουθήσει τα καλλιτεχνικά. Είχε δώσει Καλών Τεχνών, αλλά «είχα περάσει μόνο απ’ έξω», όταν χτύπησε το τηλέφωνό της από μια τράπεζα. «Σας θέλουμε για interview», της είπαν. «Τους είπα ότι δεν μπορώ. “Και πότε μπορείτε;” “Μετά από ένα μήνα”, τους λέω για να τους αποφύγω. “Εντάξει, σας περιμένουμε!” απαντούν εκείνοι». Ο μπαμπάς είχε βάλει το χέρι του. «Οταν έγινα διευθύντρια», συνέχισε πιάνοντας το νήμα από χρόνια μετά, «ήρθε ο πατέρας μου να με επισκεφθεί στο γραφείο με φανερή την περηφάνια του. Ακόμα και όταν συνέβη ό,τι συνέβη και έφτασα να είμαι σήμερα εδώ, δεν το πίστευε. “Αποκλείεται εσύ να έκανες αυτό το πράγμα, κάποιους καλύπτεις”, μου έλεγε. “Κι όμως”, του απαντούσα».
Η καρδιά μας σφίχτηκε πολλές φορές έκτοτε. Μια γυναίκα, πληθωρική, με εκτυφλωτικά κόκκινα μαλλιά, έπιασε να μιλάει για το ανιψάκι της. Οταν της έλεγαν ότι είχε πάρει από εκείνη στον χαρακτήρα, περηφανευόταν. Μια μέρα το παιδί τη φώναξε «μαμά». «Δεν έχουμε πει ότι έτσι λέμε μόνον τη μαμά μας;» του είπε γλυκά. Οπως αποκαλύφθηκε, είχε γίνει παρένθετη μητέρα για τον αδερφό και τη νύφη της που δεν μπορούσαν να κάνουν παιδί. Οταν εκμυστηρεύθηκε στον πατέρα της ότι φοβάται, της είπε: «Εσύ βρε φοβάσαι; Που έχεις ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο για να βοηθήσεις όσους έχουν ανάγκη». Το παιδί γεννήθηκε με κάποια προβλήματα και χρειάστηκε να μπει σε θερμοκοιτίδα. Μια μέρα πάει στο νοσοκομείο και βλέπει τη νύφη της να τον κρατάει στην αγκαλιά της. Εκείνη της δείχνει τον γιο της και της λέει: «Κοίτα τι όμορφο παιδί βγάλαμε…». Τη συγκίνηση στην αίθουσα έκοψε η ίδια μαχαίρι: «Κοιτάξτε να μου πληρώσετε κανένα ινστιτούτο αισθητικής και άστα αυτά».
Μια νέα κοπέλα –θα ’ταν δε θα ’ταν 25 χρόνων– μίλησε για τον μπαμπά της, που από μικρή ακολουθούσε στη δουλειά του: μάζευε σίδερα. «Με έπαιρνε στο αυτοκίνητο μαζί και εγώ κοιμόμουν στην αγκαλιά του. Ηταν οι ωραιότερες στιγμές της ζωής μου». Πέθανε όταν η ίδια ήταν φυλακή. «Οταν με πήγαν στην κηδεία του, ήθελα να ξαπλώσω στα πόδια του και να κοιμηθώ όπως τότε», είπε μη μπορώντας να συγκρατήσει τα δάκρυά της. Μπορεί να έγινε ηθοποιός στη φυλακή, αλλά αυτή είναι η ζωή της.
Ευχαριστίες
Το χειροκρότημα στο τέλος ήταν ενθουσιώδες, πραγματικό. Οι γυναίκες ανακουφισμένες με την καλή έκβαση της παράστασης (την είχαν ξαναπαίξει την Πέμπτη για τις συγκρατούμενές τους), δέχονταν συγχαρητήρια και ανθοδέσμες. «Θέλουμε να ευχαριστήσουμε τον διευθυντή μας, την κοινωνική λειτουργό, την αρχιφύλακά μας», είπαν. «Πρέπει να ξέρετε ότι θα ήταν για αυτούς πιο “εύκολο” αν ήταν μια τυπική, “κλειστή” φυλακή, χωρίς εργαστήρια, μαθήματα, σχολές, προγράμματα, χωρίς να χρειάζεται να είναι συνεχώς υπ’ ατμόν. Είτε άδικα είτε δίκαια είσαι μέσα, η φυλακή είναι νεκρός χρόνος, είναι σημαντικό να κάνεις κάτι μ’ αυτόν. Σας το λέω γιατί το νήμα τού έξω με το μέσα είναι πολύ λεπτό».