Την ίδια ώρα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απειλεί τα κράτη-μέλη με μέτρα εφόσον δεν δεχτούν πρόσφυγες μέσω του προγράμματος μετεγκατάστασης, πολλοί αιτούντες άσυλο που μετεγκαθίστανται σε μη δημοφιλείς χώρες χρησιμοποιούν στη συνέχεια την τουριστική βίζα για να φθάσουν στη Γερμανία, τη Σουηδία ή τη Γαλλία και βέβαια δεν επιστρέφουν. Χαρακτηριστικά, η Λετονία έχει υποδεχτεί σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία 290 άτομα μέσω του προγράμματος μετεγκατάστασης. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών ήδη έχει μετακινηθεί προς τη Σουηδία ή τη Γερμανία, σύμφωνα με όσα τονίζει η Αgnese Lace, ερευνήτρια για τη μεταναστευτική πολιτική στη Ρίγα. Είναι αναμενόμενο οι πρόσφυγες να προτιμούν τις χώρες που παρέχουν περισσότερες ευκαιρίες, ωστόσο δεν είναι νόμιμο. Οι δευτερογενείς ροές, όπως ονομάζονται αυτές οι μετακινήσεις, απασχολούν σοβαρά την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς προκειμένου να αντιμετωπιστεί χρειάζεται να οργανωθούν αστυνομικές επιχειρήσεις – «κυνήγι αιτούντων άσυλο» ανά την Ευρώπη.
Το τι συμβαίνει, το γνωρίζουν όλες οι υπηρεσίες που ασχολούνται με τη μετεγκατάσταση. Ομως, όπως εξηγούν τα στελέχη του ΔΟΜ (Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης ) που κάνουν την προετοιμασία των ταξιδιών, «εμείς ενημερώνουμε τους ανθρώπους με βάση τις πληροφορίες που μας δίνουν τα κράτη-μέλη. Υπάρχουν εκείνοι που είναι αποφασισμένοι να τα καταφέρουν όπου και να πάνε». Ενας από αυτούς, και ο Juma A. που περιμένει την πολιτισμική ενημέρωση για το ταξίδι του προς την Ευρώπη. Προορισμός; Ρουμανία. «Δε διάλεξα τη χώρα. Πριν από ένα μήνα μου είπαν: θα πας στη Ρουμανία και είπα “εντάξει”». Εχει ήδη ξεκινήσει να μαθαίνει ρουμανικά από το Ιντερνετ.
Απομένουν μόνο δώδεκα ημέρες για να επιβιβαστεί στο αεροπλάνο με τη γυναίκα και τον γιο του. Εχουν περάσει 17 μήνες από τότε που έφτασε στην Ελλάδα και 4 χρόνια από τότε που έφυγε από τη Συρία, τον Αύγουστο του 2013. Σαν να επρόκειτο για έναν οποιονδήποτε τουρίστα, επιτρέπεται να έχει μαζί του μια βαλίτσα έως 23 κιλά και χειραποσκευή που δεν πρέπει να ζυγίζει πάνω από πέντε κιλά.
Ο Juma A. είναι από τη Συρία όπως και η γυναίκα του. Γνωρίστηκαν όμως και παντρεύτηκαν στο Ιράκ, στην περιοχή του Κουρδιστάν, μετανάστες και εκεί. «Εφυγα από τη Χάσακα και πήγα στο Ιράκ. Εκεί ήταν καλά, δούλεψα δύο χρόνια ως ξυλουργός, τα πράγματα ήταν εντάξει. Γνώρισα τη γυναίκα μου, παντρευτήκαμε και κάναμε τον γιο μας. Το 2015 το ISIS μπήκε στην περιοχή όπου έμενα, οπότε άλλαξαν τα πάντα». Με λαθροδιακινητές, η οικογένεια –πλέον– πέρασε στην Τουρκία και με τον ίδιο τρόπο έφτασαν στη Σάμο στις 11 Μαρτίου 2016, με φουσκωτό από τη Σμύρνη. «Ξεκινήσαμε βράδυ, φτάσαμε ξημέρωμα», διηγείται. Από τη Σάμο μεταφέρθηκαν στον Πειραιά και από εκεί στον καταυλισμό της Ριτσώνας. Σήμερα ο Juma A. μέσα στην ατυχία του υπήρξε τυχερός. Εφτασε στην Ελλάδα μόλις μία εβδομάδα πριν από την υπογραφή της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας και κατάγεται από τη Συρία. Πληροί λοιπόν τις προϋποθέσεις για να ενταχθεί στον μηχανισμό του relocation και να φτάσει στην Ευρώπη μέσω της νόμιμης οδού. Τον Αύγουστο του 2016 έκανε αίτηση στο πρόγραμμα relocation, τέσσερις μήνες μετά έγινε δεκτός.
Παίρνει τη θέση του ανάμεσα στους υπολοίπους της ομάδας, συνολικά 40 άτομα, για να ξεκινήσει η ενημέρωση. Δύο θέματα κινούν κυρίως το ενδιαφέρον των ακροατών και σε αυτά επανέρχονται με επίμονες ερωτήσεις. Τι ισχύει όσον αφορά στην υγειονομική περίθαλψη και τι για τη μετάβαση σε άλλο κράτος-μέλος. Ο εισηγητής είναι σαφής: Μπορείτε να ταξιδέψετε σε άλλο κράτος μέλος με τουριστική βίζα που έχει ισχύ για τρεις μήνες. Αν παραμείνετε όμως περισσότερο και σας συλλάβουν είναι πολύ πιθανό να χάσετε τα προνόμια που σας δίνονται ως αιτούντες άσυλο…