ΤΗΝΟΣ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης την έχει ονομάσει «χειροποίητο νησί»· η παρέα μου θαύμαζε τις πεζούλες και τους περιστερώνες· προσωπικά, ξεχάστηκα αρκετή ώρα στα Μοναστήρια, το χωριό που συνοψίζει την έννοια της εγκατάλειψης· κοινό σημείο, ο ασταμάτητος αέρας.
Η διαγενεακή, άμεση και απόλυτη, ταύτιση του νησιού με τη Μεγαλόχαρη είναι ένας ορισμένος οδοδείκτης για την εικόνα της Τήνου. Το νησί χρειάστηκε χρόνο προκειμένου να δημιουργήσει επιπλέον κίνητρα επίσκεψης. Περίπου την τελευταία δεκαετία, στόχευσε στη δημιουργία και προσφορά εμπειριών μέσω της τέχνης και του εναλλακτικού τουρισμού. Απώτερος στόχος, να προστεθεί στα συμφραζόμενα του νησιού «η Μούσα του Αιγαίου».
Η Νατάσα Δεληγιάννη, αντιδήμαρχος και εντεταλμένη τουρισμού του δήμου, με την οποία συναντηθήκαμε στο δημαρχείο της Χώρας, μοιάζει να εντείνει την ορμή της τελευταίας δεκαετίας: «Εχουμε στοχεύσει σε τέσσερα μέτωπα: τέχνη και πολιτισμός, αρχιτεκτονική, εναλλακτικός τουρισμός, γαστρονομία. Απευθυνόμαστε όλο και περισσότερο σε “ανήσυχα” κοινά εντός και εκτός της χώρας», μας λέει. Ενδεικτικά, οι Γάλλοι μόνιμοι ή ημιμόνιμοι κάτοικοι αγγίζουν σήμερα τους 500. Την ίδια στιγμή, περί τα 600 σπίτια προσφέρονται μέσω AirBnB, ενώ περί τα 2.000 κτίσματα βρίσκονται προς πώληση, προσελκύοντας υψηλά ποσοστά αλλοδαπών τουριστών, κυρίως από την Ευρώπη. «Ζούμε μέρες Αυγούστου», λένε αστυνομικές πηγές της Τήνου στην «Κ», και δεν έχουμε λόγο να το αμφισβητήσουμε – πέντε ημέρες αποδείχθηκαν αρκετές.
Το Φεστιβάλ Τήνου
Ο θεσμός που εδώ και 16 καλοκαίρια χτίζει βήμα βήμα σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε ντόπιους –κυρίως επαγγελματίες–, επισκέπτες και, ασφαλώς, τους τέσσερις στόχους του Δήμου Τήνου, δεν είναι άλλος από το Φεστιβάλ Τήνου. Ο ακαταπόνητος καλλιτεχνικός διευθυντής του, Θέμης Ροδαμίτης, ένας… επίμονος κηπουρός της τέχνης, με την πλήρη στήριξη του δήμου και υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, έχει αναπτύξει έναν στιβαρό θεσμό. Με εικαστικές, μουσικές, θεατρικές παραστάσεις και περιβαλλοντικές δράσεις, με τοπικές γιορτές γαστρονομίας και με τα Tinos Food Paths, σε πολλά από τα 63 χωριά της νήσου, το Φεστιβάλ Τήνου είναι πλέον «μεγάλο».
«Δεν υπήρξαν συμβιβασμοί – υπηρετήσαμε την ιδέα της σύνθεσης και της ανεπηρέαστης επιλογής του προγράμματος», μας λέει ο Θέμης Ροδαμίτης. «Το 2002, όταν πρωτοξεκινήσαμε, με τη συμπαράσταση του τότε δημάρχου Παναγιώτη Κροντηρά, δεν μας πολυκαταλάβαιναν. Ακολουθήσαμε συντεταγμένη πορεία, ώστε να “κερδίσει η αγάπη εις βάρος της σημασίας”, όπως γράφει η Ρουκ», σημειώνει.
Κι ενώ είναι ορατή η αναβάθμιση του εικαστικού τμήματος του φεστιβάλ, που ανέκαθεν αποτελούσε ζητούμενο, ο οργανισμός, όπως μας λέει ο Θέμης Ροδαμίτης, «πρέπει ακόμη περισσότερο να εστιάσει στη σύνθεση των τεχνών με το φως, τον ήλιο, τον αέρα, τη θάλασσα, το μάρμαρο, την πέτρα. Με τη νέα γενιά καλλιτεχνών και τη δημιουργία των Φίλων του Φεστιβάλ, θα διασφαλίσουμε την ομαλή μετάβαση και τη συνέχιση του θεσμού στα χρόνια που έρχονται».
«Απευθυνόμαστε, πλέον, σε διεθνείς αγορές: Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία. Είναι μεγάλος ο ανταγωνισμός, είμαστε όσο μπορούμε ενωμένοι», μου λέει η Νατάσα Δεληγιάννη. Στόχος, η εμφανής θέση της Τήνου στον χάρτη με τους προορισμούς. «Το νέο marketing plan είναι προσηλωμένο στην προώθηση του νησιού ως “Μούσας του Αιγαίου”», συμπληρώνει η αντιδήμαρχος του νησιού. Καθημερινός πονοκέφαλος, όμως, είναι η διαχείριση των απορριμμάτων, τα οποία συσσωρεύθηκαν έτι περαιτέρω με την πολυήμερη απεργία των εργαζομένων στην καθαριότητα.
Ο δήμος σχεδιάζει να συμμετάσχει σε εκθέσεις και παρουσιάσεις σε Λονδίνο, Παρίσι, Μιλάνο και Ντίσελντορφ, ενώ έχει καταφέρει να εντάξει τα μονοπάτια της Τήνου στο πεζοπορικό δίκτυο της Ε.Ε. Αν βρεθείτε στην παραλία της Κολυμπήθρας, θα δείτε και τους σέρφερ, που παλεύουν με τα κύματα. Αν, κατά την περιήγηση στην ενδοχώρα, δείτε κάποιους να αναρριχώνται στα βράχια, μη θορυβηθείτε· το bouldering της Τήνου αναπτύσσεται στο πλαίσιο του εναλλακτικού τουρισμού, όπως το ίδιο συμβαίνει με τους επισκέπτες με αρχιτεκτονικά ενδιαφέροντα – περιστερώνες, φεγγίτες, ταράτσες, καμάρες.
Ολο το νησί γίνεται εργοστάσιο τέχνης
Το ΙΤΗΠ φιλοξενεί δύο εκθέσεις, το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας (μέλος του δικτύου μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς – ΠΙΟΠ) παρουσιάζει έργα του Χρήστου Σανταμούρη, εκτός από τη μόνιμη συλλογή του, το Μουσείο Τσόκλη περνάει πολύ καλές ημέρες, η Πινακοθήκη της Μεγαλόχαρης προσελκύει κόσμο. Με μια εκδρομή αντιλαμβάνεσαι αμέσως ότι το νησί μετατρέπεται σε εργοστάσιο τέχνης, ιδίως εάν προσθέσεις τις γκαλερί, τα παλιά σχολεία που με το πρόγραμμα «Θησέας» μετατράπηκαν σε χώρους τέχνης, τα εργαστήρια μαρμαροτεχνιτών, σιδηρουργών, ζωγράφων, το Σπίτι του Σκίτσου στον Φαλατάδο, που φέτος φιλοξενεί έκθεση των Κώστα και Βασίλη Μητρόπουλου, και, ασφαλώς, η μονή Ουρσουλινών.
Το κάρβουνο του Χαλεπά
Η μαρμαροτεχνία της Τήνου, ιδίως εκείνη του Πύργου, του χωριού-υπαίθριας έκθεσης τέχνης, το 2015 εντάχθηκε στον κατάλογο της Αϋλης Κληρονομιάς της UNESCO. Η συγκινητική, μόνιμη έκθεση του Γιαννούλη Χαλεπά στο ΙΤΗΠ, στη Χώρα, αλλά, βεβαίως, και στο Μουσείο – Οικία Χαλεπά, στον Πύργο, λειτουργούν επιβεβαιωτικά. Μάλιστα, στην οικία Χαλεπά γίνονται εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, διότι αποκαλύφθηκαν τοίχοι ζωγραφισμένοι με κάρβουνο από τον μέγιστο γλύπτη. Αυτό που γίνεται στον δεύτερο όροφο του ΙΤΗΠ φρόντισε να μας διηγηθεί ο Μάνος Στεφανίδης. Ο ιστορικός τέχνης επιμελήθηκε την έκθεση «Γενέθλια Γη – Αναφορά», που διοργανώθηκε από τον νεοσύστατο Σύλλογο Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Τήνου. «Η έκθεση», όπως μας περιέγραψε ο Μάνος Στεφανίδης, «αγωνιά να συνομιλήσει με τη μόνιμη έκθεση έργων του Γιαννούλη Χαλεπά, ενώ το νησί διεκδικεί εν τοις πράγμασι την πολιτιστική του συνέχεια». Μπορείτε να δείτε, μεταξύ άλλων, έργα των Πέτρου Ζουμπουλάκη, Αλέκου Κυραρίνη, Δημήτρη Σκαλκώτου, Εβελυν Φώσκολου.
Στα γραφεία του Φεστιβάλ, στη Χώρα, ξεκινάει η έκθεση «In narrative tense», που συνεχίζεται στο Ξώμπουργκο και στον Πύργο. Η έκθεση, συμπαραγωγής της γκαλερί alma, παρουσιάζει μία μεγάλη βεντάλια της σύγχρονης εικαστικής σκηνής. Οι επιμελητές, Γιάννης Μπόλης και Δόμνα Γούναρη, παρότι αναπαρήγαγαν αρκετά –θολά– στερεότυπα («να υποδείξουν [οι καλλιτέχνες ως πνευματικοί δημιουργοί] μια αξιοπρεπή και συνειδητή θέση για τον άνθρωπο»), παρέχουν μία… πιο ελεύθερη και σαφή αφήγηση για το αβέβαιον της ζωής, με έργα των Δημοσθένη Κοκκινίδη, Αλέκου Κυραρίνη, Κώστα Λάβδα, Αλέξανδρου Μαγκανιώτη, Τάσου Μαντζαβίνου Νατάσσας Πουλαντζά, Σωτήρη Σόρογκα, μεταξύ πολλών άλλων.
«Το Φεστιβάλ δεν έγινε για να μπει σε… γραφείο», όπως μας λέει ο Θέμης Ροδαμίτης.
Το πλήρες πρόγραμμα του Φεστιβάλ: www.festivaltinou.org.
Καμάρες, ταράτσες και WiFi στον Αρνάδο
Από το καλοκαίρι του 2016 και μέχρι τον περασμένο Απρίλιο, επικρατούσε αναστάτωση στον, κατά τ’ άλλα, σιωπηλό Αρνάδο. Εργολάβοι και τεχνίτες αφαιρούσαν σοβάδες και απέσυραν μπάζα από τις εμβληματικές καμάρες του χωριού τής μιας χούφτας κατοίκων, το οποίο ευτύχησε να αγαπηθεί από τον Καναδό καθηγητή Αρχιτεκτονικής Ρον Ουόλκι. Ο Ουόλκι κατέγραψε τις ζημιές στις καμάρες από την υγρασία και την έλλειψη συντήρησης.
Οι εργασίες ξεκίνησαν αφού ο τοπικός σύλλογος έκανε, ήδη από το 2015, crowdfunding στους κατοίκους και στους επισκέπτες του χωριού, Ελληνες και ξένους. Συγκεντρώθηκαν 4.000 ευρώ. Ο Δήμος Τήνου, από πλευράς του, δεσμεύτηκε να παραχωρήσει τα υλικά, ενώ ο ντόπιος εργολάβος δέχτηκε να εκτελέσει το έργο αμισθί.
Μέσα σε ένα χρόνο, αποκαταστάθηκαν τα επιχρίσματα στις καμάρες και μια επίσκεψη θα σας αποκαλύψει έναν παμπάλαιο αρχιτεκτονικό πλούτο. Οι κάτασπρες, περιποιημένες και υποστυλωμένες καμάρες επιτρέπουν στον περιηγητή να διασχίσει το χωριό… κάτω από τα σπίτια, ενώ ταυτόχρονα μπορεί κανείς να περπατήσει σε όλο το χωριό πατώντας από ταράτσα σε ταράτσα. Η προστασία από τους πειρατές απαιτούσε ευρηματικότητα…
Διπλή απόδειξη
Το πρότζεκτ αποδεικνύει τουλάχιστον δύο πράγματα: αφενός, ότι μπορεί κάποιος να καταφέρει πολλά έχοντας στη διάθεσή του ελάχιστα· αφετέρου, συνυπολογίζοντας τη δωρεά εφοπλιστή, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, για την αποκατάσταση της στέγης του κεντρικού ιερού ναού, της Αναλήψεως του Σωτήρος, του Αρνάδου, αντιλαμβάνεσαι ότι λίγη αγάπη για τον τόπο και λίγη… υπομονή για τη μεταφορά μεγάλου όγκου μπάζων σχεδόν κυριολεκτικά με τα χέρια, αφού δεν μπαίνει αυτοκίνητο στο χωριό, μπορούν να κάνουν θαύματα. Σειρά έχουν, όπως πληροφορηθήκαμε, η αυτονόμηση της υδροδότησης του χωριού και η τοποθέτηση ελεύθερου Wi-Fi σε όλο τον Αρνάδο.
Ο Θοδωρής Φώσκολος, ο νεαρός πρόεδρος του συλλόγου Αρναδιωτών, είναι ενθουσιασμένος. Εχει δει, εξάλλου, το αγαπημένο του χωριό να συνέρχεται από την ερήμωση, να ομορφαίνει ξανά και να αναπτύσσεται οικονομικά. Φέτος, στο παλαιό σχολείο του Αρνάδου, το Φεστιβάλ Τήνου διοργανώνει την έκθεση «Αναφορά στον Καζαντζάκη», με έργα κυρίως Τήνιων εικαστικών, ενώ εδώ και επτά χρόνια λειτουργεί η καλοκαιρινή μουσική ακαδημία «Αρνάδος Μουσική», με τη συμμετοχή υψηλού επιπέδου μουσικών από την Ευρώπη.
«Βήμα βήμα, θα αντιμετωπίσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις προκλήσεις της εποχής μας σε ένα μικρό χωριό, το οποίο ερημώνει σιγά σιγά από μόνιμους κατοίκους, με οδυνηρά αποτελέσματα στα σπίτια και στους δημόσιους χώρους του χωριού», λέει ο ίδιος.