Είναι καταδικασμένα τα ελληνικά πανεπιστήμια να παραμείνουν όμηροι αδιέξοδων εμμονών και να συνεχίσουν να βυθίζονται σε έναν φαύλο κύκλο υποχρηματοδότησης και εσωστρέφειας; Παρά τις περικοπές των ετών των μνημονίων, παρά τις ιδεοληψίες της κυβέρνησης που οδήγησαν στο ξήλωμα του νόμου Διαμαντοπούλου, εξακολουθούν να επιβιώνουν νησίδες αριστείας στα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τεχνολογία αιχμής, σε κλάδους που θα κυριαρχήσουν στο μέλλον, που παράγεται στο Πανεπιστήμιο Πατρών, και ειδικότερα στο Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας και Ανοσολογίας.
Μεταξύ των βασικών ερευνητικών δραστηριοτήτων του εργαστηρίου είναι η κατανόηση της δομής και της λειτουργίας της μεμβρανικής πρωτεΐνης AchR και φαρμακογονιδιωματικές μελέτες της ανταπόκρισης ασθενών με συγκεκριμένες νόσους σε συγκεκριμένες θεραπείες. Παράλληλα όμως, οι ερευνητές ασχολούνται με ζητήματα που έχουν μεγάλες δυνατότητες εμπορικής εκμετάλλευσης, όπως τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού, η παραγωγή κρασιού με περισσότερα αντιοξειδωτικά και μειωμένη (έως και μηδενική) αλκοόλη και η χρήση μικρο-ρευμάτων και μαγνητικών πεδίων για τη θεραπεία μιας σειράς παθήσεων. Το έργο των ερευνητών σε αυτούς τους τομείς γίνεται συχνά σε συνεργασία με ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις, που ενίοτε συμβάλλουν και στη χρηματοδότησή του.
«Εδώ και πέντε χρόνια προσπαθούμε να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον εταιρειών», αναφέρει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Πουλάς, αναπληρωτής καθηγητής Βιοχημείας στο πανεπιστήμιο και ένας από τα δύο μέλη ΔΕΠ του εργαστηρίου. Οπως εξηγεί, το εργαστήριο παρέχει συγκεκριμένες υπηρεσίες σε εταιρείες σε εξειδικευμένα πεδία στα οποία διαθέτουν τεχνογνωσία, αλλά υπάρχει και ευρύτερη συνεργασία, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του BioHealth Innovation Hub, του πρώτου κόμβου καινοτομίας για προϊόντα και υπηρεσίες στον τομέα Υγείας.
Η αναζήτηση της επιχειρηματικής πτυχής του ερευνητικού τους έργου είναι κάτι που, όπως λέει, προσπαθεί να εμφυσήσει στους συνεργάτες του στο εργαστήριο, καθώς «δεν είναι μία τάση που χαρακτηρίζει την ελληνική πραγματικότητα». Οι δομές του πανεπιστημίου, σημειώνει, δεν δίνουν την αναγκαία ώθηση στην επιχειρηματική διάσταση της έρευνας, είτε γιατί δεν έχει αντιστραφεί ακόμη το αρνητικό κλίμα προς την επιχειρηματικότητα είτε γιατί δεν έχουν δημιουργηθεί οι υποδομές εκείνες που θα μπορούσαν να στηρίξουν τα πρώτα επιχειρηματικά βήματα του ερευνητή.
Το εργαστήριο επισκέφθηκε τον περασμένο μήνα ο Τζέφρεϊ Πάιατ, πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα. «Εντυπωσιάστηκα πολύ με την προσήλωση του πανεπιστημίου σε έρευνα παγκόσμιας κλάσης, προσανατολισμένης προς την αγορά», δηλώνει στην «Κ». «Κάθε ερευνητική ομάδα που γνώρισα είχε να αφηγηθεί μία ιστορία για εργαστήρια στην Ευρώπη με τα οποία συνεργάζεται, για τις εμπορικές ευκαιρίες που κυνηγά και τις καινοτομίες που παράγει. Και ήταν όλοι πολύ καλοί στο να εξηγούν τη δουλειά τους σε έναν μη επιστήμονα σαν εμένα». Ο πρέσβης των ΗΠΑ μιλάει για μία πανεπιστημιούπολη «υψηλότατων προδιαγραφών», με εξαιρετικές υποδομές και «ούτε ίχνος γκραφίτι», ενώ κάνει ειδική αναφορά στην ισχυρή παρουσία γυναικών στις ερευνητικές ομάδες: «Εμοιαζαν να αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των φοιτητών και των μεταδιδακτορικών ερευνητών…Ή ίσως απλώς ήταν εκείνες που έκαναν όλη τη δουλειά!».
Μία από τις πολλά υποσχόμενες αυτές γυναίκες είναι η Ζωή Ζαγορίτη, υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Φαρμακευτικής, που διερευνά στη διατριβή τη γενετική προδιάθεση στο αυτοάνοσο νόσημα της μυασθένειας.
Παράλληλα όμως, έχει συστήσει, με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, την εταιρεία Z-Lab Analytics, που παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και χημικές αναλύσεις για εναλλακτικά προϊόντα καπνού. «Συσσωρεύεται συνεχώς γνώση», λέει για τον τομέα της. «Καταλαβαίνοντας τους μηχανισμούς με τους οποίους συνδέονται τα γενετικά χαρακτηριστικά με συγκεκριμένες ασθένειες, μπορούμε να βρούμε νέα φάρμακα».
Σίγουρα πάντως έχουν βρει το αντίδοτο στην παρακμή που μαστίζει το ελληνικό πανεπιστήμιο.