Μία εβδομάδα πριν από την έναρξη του νέου δικαστικού έτους και η κατάσταση του ελληνικού δικαστικού συστήματος εμφανίζεται ιδιαίτερα προβληματική –αγγίζει σε ορισμένες περιπτώσεις τα όρια της κατάρρευσης–, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η έκθεση, που αποτελεί κόλαφο για τις πολιτικές που έχουν ασκηθεί στον ευαίσθητο χώρο της Δικαιοσύνης τις τελευταίες δεκαετίες, καταγράφει τις σημαντικές υστερήσεις της ελληνικής Δικαιοσύνης και τις παθογένειές της, που ασκούν καταλυτική επιρροή στην απόδοση δικαιοσύνης σε όλες τις κατηγορίες των υποθέσεων (ποινικές, αστικές, φορολογικές) εμφανίζοντας μια εικόνα τουλάχιστον αποκαρδιωτική.
Η έκθεση της Επιτροπής (Justice Scoreboard 2017) αναφέρει πως η ελληνική Δικαιοσύνη «υποφέρει» από τεχνολογική υστέρηση, καθώς η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα, ενώ οι αδυναμίες που εμφανίζονται στο δικαστικό μας σύστημα αποτελούν τον βασικότερο παράγοντα υπονόμευσης του κράτους δικαίου.
Η αναχρονιστική λειτουργία της ελληνικής Δικαιοσύνης, πέραν των συνεπειών που παράγει με την αργή –πραγματικά με ρυθμούς χελώνας– εκδίκαση των υποθέσεων, έχει τεράστιο οικονομικό κόστος για τους φορολογουμένους και το δημόσιο ταμείο.
Σε 235 εκατομμύρια ευρώ «χασούρα» κάθε χρόνο έχει υπολογιστεί από μελέτη του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων (ΣΕΒ) το κόστος των καθυστερήσεων στην έκδοση αποφάσεων για τη διοικητική (φορολογική) Δικαιοσύνη, ενώ η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτιμά το κόστος της προβληματικής λειτουργίας του ελληνικού δικαστικού συστήματος εστιάζοντας στην «καρδιά» των άμεσων επιδιώξεων της χώρας, δηλαδή στις επενδύσεις και στην οικονομική της ανάκαμψη.
Το γεγονός ότι τα δικαστήρια δεν αποδίδουν δικαιοσύνη σε εύλογο χρόνο και το «στοκ» των αδίκαστων υποθέσεων (σε όλους τους κλάδους) αποτελεί μόνιμο πρόβλημα, κατά την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «επιδεινώνει το επιχειρηματικό περιβάλλον, αποθαρρύνει τις επενδύσεις και, τελικά, αποδυναμώνει τις προσπάθειες ανάπτυξης της οικονομίας και αύξησης της απασχόλησης».
Βαρύτατο το τίμημα
Ο φόβος ότι μπορεί να εμπλακούν σε δικαστικές περιπέτειες που εκκαθαρίζονται ύστερα από χρόνια, αποτελεί την πρώτη αιτία, που καθιστά τους υποψήφιους επενδυτές διστακτικούς, σύμφωνα και με πρόσφατη –παρουσιάστηκε τον Ιούλιο– μελέτη του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου με αντικείμενο την κατάσταση της ελληνικής Δικαιοσύνης. Και αυτή η μελέτη περιέγραψε τις σοβαρές συνέπειες της προβληματικής λειτουργίας του δικαστικού μας συστήματος, επισημαίνοντας πως χωρίς γρήγορη και αποτελεσματική Δικαιοσύνη επενδύσεις στη χώρα δύσκολα θα έρθουν.
Ομως το κόστος των παθογενειών της ελληνικής Δικαιοσύνης είναι απροσμέτρητο σε ανθρώπινο και οικονομικό επίπεδο, καθώς είναι χιλιάδες οι ανθρωποημέρες –όχι μόνον ώρες– που χάνονται κάθε χρόνο στα ελληνικά δικαστήρια, όπου διάδικοι, μάρτυρες, εμπειρογνώμονες, υπάλληλοι και δικαστές δοκιμάζουν τις αντοχές τους σε δίκες που προσδιορίζονται και αναβάλλονται κάθε λίγο και λιγάκι.
Μελέτη του ΣΕΒ προσδιόρισε αυτές τις χαμένες ανθρωποημέρες σε 800.000 (!) τον χρόνο στα ελληνικά δικαστήρια (φορολογικά, αστικά και λοιπά) σε ένα θέατρο παραλόγου που εκτυλίσσεται καθημερινά στις δικαστικές αίθουσες, όπου υποθέσεις έχουν εγγραφεί προς εκδίκαση, ενώ όλοι γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται να δικαστούν.
Οι όποιες προσπάθειες, δειλές έστω, έγιναν τελευταία για να συμμαζευτεί η κατάσταση,απέδωσαν κάποια αποτελέσματα, όμως σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, χρειάζονται ακόμη πολύς δρόμος και μεγάλες μεταρρυθμίσεις για να αλλάξει η εικόνα και η λειτουργία του ελληνικού δικαστικού συστήματος.
Πρωτοβουλίες
Η απόσταση που πρέπει να διανύσει η Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προκειμένου να μειωθούν οι εκκρεμείς υποθέσεις σε αντίστοιχα επίπεδα με τα άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. είναι μεγάλη, ειδικά για τις διοικητικές υποθέσεις, δηλαδή τις φορολογικές και άλλες με οικονομικό αντικείμενο πρωτίστως για τα δημόσια ταμεία.
Επιπλέον, ο χρόνος εκδίκασης των υποθέσεων (σε πρώτο βαθμό) στην Ελλάδα εμφανίζεται σημαντικά υψηλότερος από τον μέσον όρο της Ε.Ε., τόσο για τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις όσο και για τις διοικητικές διαφορές. Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην έκθεση, οι εκκρεμείς υποθέσεις ξεπέρασαν το 1.000.000.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής, σε μια προσπάθεια υπέρβασης των σοβαρών προβλημάτων λειτουργίας του ελληνικού δικαστικού συστήματος, που αδυνατεί πλέον να διεκπεραιώσει εγκαίρως χιλιάδες υποθέσεις, έχει στρέψει το ενδιαφέρον στην ενίσχυση μορφών εξωδικαστικής επίλυσης, προκειμένου να μειωθεί ο όγκος των υποθέσεων που φθάνουν στα δικαστήρια.
Μένει να δούμε τις πρωτοβουλίες του υπουργείου και τα αποτελέσματα, καθώς όλοι ομοφωνούν πως η κατάσταση της ελληνικής Δικαιοσύνης είναι πλέον οριακή.