«Σύμπτωση επαναλαμβανόμενη παύει να είναι σύμπτωση». Το γνωμικό ταιριάζει γάντι στην περίπτωση της –ως αποδεικνύεται– διάτρητης πρακτικής χορήγησης δίμηνων παρατάσεων και των συναφών ελαστικών ελέγχων κατά τις επιθεωρήσεις των πλοίων, με αποκορύφωμα την περίπτωση του ναυαγίου του «Αγία Ζώνη ΙΙ», ευτυχώς χωρίς ανθρώπινα θύματα. Μια ιστορική αναδρομή στα ναυάγια που έχουν συμβεί τον τελευταίο μισό αιώνα αποκαλύπτει ένα γνώριμο μοτίβο, το οποίο δυστυχώς συνδυάζεται και με δύο από τις πλέον πολύνεκρες τραγωδίες στις ελληνικές θάλασσες, στη Φαλκονέρα («Ηράκλειον») και την Πάρο («Σάμινα»), που στοίχισαν τη ζωή σε 278 και 81 ανθρώπους αντίστοιχα.
Το «Ηράκλειον»
Το μοτίβο αφορά την πολιτική της παροχής δίμηνων παρατάσεων σε πλοία των οποίων τα πιστοποιητικά αξιοπλοΐας λήγουν. Οπως τονίζει στην «Κ» ο δικηγόρος κ. Γιώργος Τρανταλίδης, «όταν δίνονται παρατάσεις σε πλοία που είναι σαφές ότι παρουσιάζουν ελλείψεις και προβλήματα, τότε πολλαπλασιάζονται οι πιθανότητες να συμβεί κάποιο ατύχημα ή ακόμα και ναυάγιο. Αυτό αποδεικνύει η ιστορία». Το ζήτημα έγκειται και στο ότι οι έλεγχοι που πραγματοποιούνταν για την έγκριση ή μη της χορήγησης τέτοιων παρατάσεων ήταν επουσιώδεις και τυπικού χαρακτήρα. Συχνά δε και επίορκου χαρακτήρα, όπως προκύπτει στην περίπτωση του ναυαγίου της Φαλκονέρας. «Οι υπάλληλοι της επιθεωρήσεως ενέδωσαν στις αξιώσεις Τυπάλδου (του πλοιοκτήτη) και εξέδωσαν παράνομο πρωτόκολλο προσωρινής εξαμήνου ισχύος στο πλοίο “Ηράκλειον”», αναφέρει ο κ. Τρανταλίδης, που έχει συγγράψει και σχετικό βιβλίο. Λίγες δε ημέρες πριν από το μοιραίο της 8ης Δεκεμβρίου 1966, είχε εκδοθεί σήμα σε όλα τα λιμεναρχεία για την περαιτέρω παράταση των πλόων του καραβιού. Τα προβλήματα του «Ηράκλειον» ήταν πολλά και δυσεπίλυτα, δεδομένου ότι είχε μετασκευαστεί από δεξαμενόπλοιο σε επιβατηγό, παρουσιάζοντας εξαρχής σοβαρά ζητήματα, με κυριότερο το ότι όλα τα ομοειδή πλοία είχαν έρμα της τάξεως των 6.000 τόνων (για την εξισορρόπηση του πλοίου), ενώ το συγκεκριμένο είχε μόλις 800 τόνων.
Πιο πρόσφατα, στην περίπτωση του επιβατηγού «Σάμινα» (26/9/2000), το οποίο όδευε προς το 35ο έτος της ηλικίας του όταν χτύπησε σε ύφαλο έξω από την Πάρο, προκύπτει από καταγγελίες των ίδιων των μηχανικών του πλοίου ότι ήταν αναξιόπλοο. Είναι χαρακτηριστικό ότι λίγες ημέρες πριν από τη βύθιση του πλοίου ο α΄ μηχανικός Αν. Σορόκας είχε παραιτηθεί, υποστηρίζοντας ότι οι ηλεκτρομηχανές του πλοίου ήταν παλαιές και χωρίς επαρκή συντήρηση, ενώ προβληματική ήταν και η λειτουργία των συστημάτων καθέλκυσης των σωστικών λέμβων. Είχε ακόμα καταγγείλει και την ανεπάρκεια των υδατοστεγών θυρών, σε περίπτωση που προέκυπτε ζήτημα εισόδου νερών σε ένα τμήμα του πλοίου, όπως τελικά συνέβη. Απόρροια των καταγγελιών ήταν η διενέργεια από τον Κλάδο Ελέγχου Εμπορικών Πλοίων, όχι ενός αλλά δύο έκτακτων ελέγχων του πλοίου στις 21 και 26 Σεπτεμβρίου, από τις οποίες δεν διαπιστώθηκε κάποιο πρόβλημα! Η δε ισχύς του πιστοποιητικού ασφαλείας του πλοίου που είχε εκδοθεί από την Επιθεώρηση Πλοίων του υπουργείου Ναυτιλίας είχε λήξει από τις 17 Αυγούστου. Παρ’ όλα αυτά, του είχε επιτραπεί ο απόπλους με προσωρινό πιστοποιητικό…
Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να σημειωθεί η τραγική αδράνεια της πολιτείας, κατά παράβαση και της κοινοτικής νομοθεσίας, να θεσπίσει και να εφαρμόσει επιτέλους έναν αδιάβλητο ελεγκτικό μηχανισμό για εκείνους που πραγματοποιούν τις επιθεωρήσεις των πλοίων. Είναι χαρακτηριστικό δε ότι ήδη από το 2003 υφίσταται νομοθετικό πλαίσιο που προβλέπει την αποκέντρωση της υπηρεσίας ελέγχου πλοίων, με τη σχετική αρμοδιότητα να μεταφέρεται από τον Κλάδο Επιθεώρησης Πλοίων στα κατά τόπους λιμεναρχεία, χωρίς ποτέ να έχει τεθεί σε εφαρμογή. Ειδικότερα, προβλεπόταν η δημιουργία των λεγόμενων Τοπικών Κλιμακίων Επιθεώρησης Πλοίων, που θα είχαν την ευθύνη των ελέγχων των πλοίων. Οι δε υπηρεσίες του υπουργείου Ναυτιλίας θα ήταν υπεύθυνες για τον έλεγχο αυτών ακριβώς των τοπικών κλιμακίων.
Εως ότου εφαρμοστεί ένα σχετικό πλαίσιο ελέγχων, θα συνεχίζουμε το έργο του καθαρισμού των ακτών και των θαλασσών της χώρας. Τρεις εβδομάδες μετά το ναυάγιο του «Αγία Ζώνη ΙΙ», προβλήματα ρύπανσης εξακολουθούν να υφίστανται σε Σαλαμίνα, Φρεαττύδα, Παλαιό Φάληρο, Αλιμο, Ελληνικό, Αγιο Κοσμά, Γλυφάδα και Βουλιαγμένη.