Κυριακή πρωί, λίγο πριν από τις δέκα, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Στο πλακόστρωτο, στην πρώτη προβλήτα του λιμανιού, η κίνηση ήταν πρωτοφανής για πρωινό. Πιτσιρικάδες φορτωμένοι σακίδια, νέοι και νέες γεμάτοι ζωντάνια, άνθρωποι όλων των ηλικιών συνωστίζονταν στην ουρά, που είχε την κεφαλή της στο κρηπίδωμα της προκυμαίας και στις ώρες αιχμής έφτανε μέχρι την είσοδο στον Ερυθρό Σταυρό! Κάποιοι κρατούσαν και λάβαρα, όπως για παράδειγμα τα μέλη ενός συλλόγου από τη Λέσβο με παραδοσιακές φορεσιές.
Τέτοιες εικόνες καταγράφονται καθημερινά από τη μέρα που το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» κατέπλευσε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Καταφθάνουν από κάθε συνοικία, από κάθε γωνιά της Μακεδονίας, της Θράκης, της Θεσσαλίας, της Ηπείρου για να αποτίσουν «φόρο τιμής». Ο κυβερνήτης αρχιπλοίαρχος Σωτήρης Χαραλαμπόπουλος, λέει στην «Κ»: «Σχεδόν σ’ έναν μήνα έχουμε ξεπεράσει το απίθανο νούμερο των 94.000 επισκεπτών και μέχρι να φύγουμε –με βάση τις διαταγές αυτό θα γίνει στις 6 Δεκεμβρίου– θα ξεπεράσουμε τις 100.000». Εξάλλου, περιμένουν το «Αβέρωφ» και άλλες πόλεις και νησιά, που έχουν διατυπώσει ήδη σχετικό αίτημα.
Σέλφι «κατά ριπάς»
Η ουρά κινείται με απόλυτη τάξη και οι επισκέπτες κατά ομάδες ανεβαίνουν με στρατιωτική πειθαρχία στο κατάστρωμα, όπου δεσπόζουν τα βαριά πυροβόλα που στους Βαλκανικούς πολέμους σκόρπιζαν τον τρόμο στο τουρκικό ναυτικό στο Αιγαίο. Αξιωματικοί του πληρώματος, αλλά και ο ίδιος ο κυβερνήτης, συχνά ξεναγούν τους φιλοξενούμενους με την προσοχή τεταμένη, καθώς ο κίνδυνος ατυχήματος στην «κοιλιά», αλλά και στο κατάστρωμα του «θηρίου», είναι μεγάλος. Οι σέλφι και οι φωτογραφίες βγαίνουν «κατά ριπάς», οι ξεναγοί δεν προλαβαίνουν να απαντούν στις ερωτήσεις και το κάνουν με μεγάλη ευγένεια, όπως επιβάλλουν άλλωστε και οι άγραφοι κανόνες του Πολεμικού Ναυτικού.
Στην αίθουσα συσκέψεων του «Αβέρωφ», με την προτομή αλλά και τη φωτογραφία του θρυλικού κυβερνήτη Παύλου Κουντουριώτη σε περίοπτες θέσεις, ο αρχιπλοίαρχος Χαραλαμπόπουλος απαντάει στις ερωτήσεις μας, υπό τα βλέμματα των επισκεπτών που παρακολουθούν από τα φινιστρίνια.
Η πρώτη μου ερώτηση ήταν εάν περίμενε τόσους επισκέπτες και πού αποδίδει αυτή την κοσμοπλημμύρα. «Το “Αβέρωφ” έφερε στη Θεσσαλονίκη ένα ισχυρό μήνυμα αισιοδοξίας, αυτοπεποίθησης και δύναμης. Ενα καράβι με τέτοια ιστορία, σε ηλικία 106 χρόνων, διέσχισε με απόλυτη ασφάλεια το Αιγαίο, 270 μίλια, κατάφερε να φτάσει στη Θεσσαλονίκη. Αυτό και μόνο εμπνέει τους ανθρώπους. Το μήνυμα που εξέπεμψε με το που μπήκε στον Θερμαϊκό ήταν “Ελληνες μπορούμε”. Είναι απίστευτο και συνάμα ελπιδοφόρο το πόσο έχει αγγίξει το “Αβέρωφ” τη νεολαία».
Εχει δίκιο ο κυβερνήτης. Από την ημέρα της άφιξής του, το ιστορικό πλοίο έγινε σύνθημα στις αυλές των σχολείων, στις πλατείες και στα καφέ της νεολαίας, διατρέχει τις νεανικές ιστοσελίδες! «Είσαι δυνατός σαν το “Αβέρωφ”», «Πάμε “Αβέρωφ”», «ραντεβού στο “Αβέρωφ”», είναι μερικά από τα σλόγκαν που ακούγονται στα νεανικά στέκια και ωθούν έφηβους και μεγαλύτερους στο λιμάνι και μάλιστα… διαβασμένους. «Με την προβολή που έχει γίνει, ανέτρεξαν σε βιβλία, στο Διαδίκτυο, ξέρουν πολλά πράγματα για την ιστορία του, έρχονται ενημερωμένοι».
Οι ουρές είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Στον σχεδόν ένα μήνα παραμονής του «Αβέρωφ» στη Θεσσαλονίκη, οι επισκέπτες έχουν ξεπεράσει τις 94.000!
Ο αρχιπλοίαρχος κάνει και ο ίδιος ξεναγήσεις για να είναι μέσα στον παλμό του κόσμου όπως μας λέει και περιγράφει κάποιες από τις στιγμές που έζησε. «Ανεβαίνει κόσμος που φιλάει το κατάστρωμα. Ενας ηλικιωμένος κρατούσε επί πέντε λεπτά τον ιστό της σημαίας και έκλαιγε. Εξελίσσονται συγκλονιστικές στιγμές. Βλέπεις ανθρώπους να κλαίνε από συγκίνηση, ειδικά εκείνους που έλκουν την καταγωγή τους από τη Μικρά Ασία. Ηρθε ένας κύριος 88 χρόνων και μου παρέδωσε ένα χαρτάκι του πατέρα του ο οποίος είχε πολεμήσει στους Βαλκανικούς Πολέμους στο πυροβολικό. Σε αυτό ήταν γραμμένοι στίχοι ενός τραγουδιού που τραγουδούσε ο στρατός ξηράς για το “Αβέρωφ” τότε. Μου έδωσε μάλιστα και μία λίρα για να βοηθήσει, όπως μου είπε, στη συντήρηση του καραβιού».
Ανεβαίνουν μαθητές σχολείων, μαζεύονται κάτω από τα πυροβόλα και άδουν τον εθνικό ύμνο. Μια γυναίκα από την Τένεδο μου παρέδωσε ένα χαρτόνι πάνω στο οποίο υπήρχαν κάποια σχέδια. Οπως μου είπε, ο δεκάχρονος τότε πατέρας της παρακολουθούσε από λόφο στην Τένεδο τη ναυμαχία της “Ελλης” και απεικόνισε σε σχέδιο πάνω στο χαρτόνι την καταδίωξη του τουρκικού στόλου από το “Αβέρωφ”. Ηταν συγκινητικό».
Οι απόγονοι όσων ήρθαν από τη Μικρά Ασία με την καταστροφή του ’22, έχουν επιπλέον λόγους για ένα προσκύνημα στο «Αβέρωφ». Οταν ο τουρκικός στρατός πλησίαζε τη Σμύρνη και τα παράλια για να τα εκκαθαρίσει από το ελληνικό στοιχείο, το πανίσχυρο θωρηκτό κράτησε με τα κανόνια του σε απόσταση τους άτακτους Τσέτες και τις δυνάμεις του Κεμάλ, μέχρις ότου χιλιάδες Ελληνες και άντρες του ελληνικού στρατού προλάβουν να εγκαταλείψουν την Τουρκία, κάτω από τις γνωστές συνθήκες, και να σωθούν. «Μας κάνατε περήφανους», έγραψε στο βιβλίο επισκεπτών ο Κώστας Καΐρης. «Απλά μεγαλείο», σημείωσε ο Μενέλαος Σβίρκος.
Γερό σκαρί
Επί δύο μέρες και δύο νύχτες έπλεε το «Αβέρωφ» για να φτάσει από τον Φλοίσβο στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Ηταν γύρω στις εννιά το πρωί όταν έλυσε κάβους και ανοίχτηκε στο Αιγαίο. Ρωτώ τον κυβερνήτη να μου περιγράψει πώς ένιωσε. «Ζήσαμε ιστορικές στιγμές. Ρίγησα. Είχα την αίσθηση ότι το “Αβέρωφ” ήταν ένα εν ενεργεία πλοίο που ύστερα από 106 χρόνια ξαναβγαίνει σε αποστολή στο Αιγαίο. Το ίδιο και το πλήρωμα που βρισκόταν κανονικά στη θέση του».
Γέρικο, μα δυνατό, διένυσε 270 ναυτικά μίλια, με τη βοήθεια δύο ρυμουλκών και υπό τη διακριτική επιτήρηση μιας φρεγάτας.
«Κάναμε σαράντα τέσσερις ώρες στο πέλαγος με μέση ταχύτητα 7,5 – 8 κόμβων, κάποιες στιγμές ξεπεράσαμε και τους δέκα. Το ταξίδι ήταν ασφαλέστατο, ο καιρός καλός. Οι μηχανές του δεν δουλεύουν. Θα χρειαστούν γύρω στα δέκα εκατομμύρια για να επισκευαστούν. Το σκάφος έχει τα κανόνια, τα πολυβόλα εποχής, όλο τον κύριο οπλισμό του, δηλαδή. Εχει αφαιρεθεί ο δευτερεύων οπλισμός όπως τα αντιαεροπορικά».
«Θα μπορούσε δηλαδή να σταθεί σε μια σύγχρονη ναυμαχία;», τον ρωτώ. (Γελάει). «Τα συστήματα είναι πλέον διαφορετικά, οι απειλές περισσότερες, από βλήματα, τορπίλες τελευταίου τύπου, υπερσύγχρονα αεροσκάφη. Παρ’ όλα αυτά είναι τόσο γερό το καράβι που εκτιμώ ότι περισσότερο ασφαλής θα ένιωθα να φάω ένα βλήμα σ’ αυτό το πλοίο παρά σε μια φρεγάτα.
Βεβαίως, θα μπορούσε να εξοπλιστεί, αλλά το ισχυρότερο όπλο του είναι ότι με την εμφάνισή του ξεσηκώνει και ανδρώνει τις ψυχές όλων των Ελλήνων. Ατσαλώνει τις ψυχές των Ελλήνων, δεν χρειάζεται να έχει άλλα όπλα»…