Την Τρίτη 1η Νοεμβρίου του 2016 έφτασε στα υπουργεία Πολιτισμού και Οικονομικών μια κοινή υπουργική απόφαση. Σε μια σελίδα αναφέρονταν οι εποπτευόμενοι φορείς του υπουργείου Πολιτισμού που είχαν τη δυνατότητα να ελέγξουν οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών. Λίγο πριν το έγγραφο λάβει τις τελικές εγκρίσεις, κάποιος πρόσεξε μια παράλειψη. Από τους ελεγχόμενους φορείς έλειπε το Ταμείο Αλληλοβοήθειας των υπαλλήλων του ΥΠΠΟ. «Ισα που προλάβαμε», λένε στην «Κ» συνεργάτες του τέως υπουργού Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά που ήταν παρόντες στη σκηνή. Μέχρι την τελευταία στιγμή, μας λένε, ορισμένοι δεν ήθελαν να γίνει αυτός ο έλεγχος και δεν ήταν η πρώτη φορά. Τελικά η εντολή του ελέγχου έφυγε με το «Ταμείο Αλληλοβοήθειας» γραμμένο χειρόγραφα και με μονογραφή.
Οι ελεγκτικές υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών έκαναν φύλλο και φτερό τα οικονομικά στοιχεία και τον τρόπο λειτουργίας του Ταμείου Αλληλοβοήθειας για το χρονικό διάστημα 2005-2016 και κατέληξαν σε ένα ογκώδες πόρισμα 141 σελίδων, το οποίο έχει στα χέρια της η «Κ», και που διαπιστώνει μία σειρά οικονομικών και διαχειριστικών παραβάσεων που κυρίως αφορούν τη διαδρομή δημοσίου χρήματος από τα κρατικά ταμεία σε συνδικαλιστικές ενώσεις, οι οποίες με τη σειρά τους είτε τα διέθεταν ως επιδόματα ή τα δαπανούσαν σε ενέργειες που δεν είχαν σχέση με το αντικείμενό τους. Συγκεκριμένα, ο έλεγχος διαπιστώνει συνολικά 22 ευρήματα επί των οποίων το Ταμείο καλείται να δώσει εξηγήσεις και αναλόγως της επάρκειάς τους το θέμα θα κληθεί να επιλύσει η Δικαιοσύνη. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
«Επίδομα επιμόρφωσης»
Σύμφωνα με το πόρισμα, ως κύριος φορέας χρηματοδότησης του Ταμείου Αλληλοβοήθειας αναφέρεται το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων, ενώ ως έκτακτοι χρηματοδότες εμφανίζονται η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Υπαλλήλων του ΥΠΠΟ και το ίδιο το υπουργείο. Από το 2005 έως το 2009, κατά το πόρισμα, το Ταμείο είχε λαμβάνειν περίπου 40 εκατ. ευρώ τα οποία δόθηκαν ως Επίδομα Πολιτιστικής Επιμόρφωσης των υπαλλήλων του ΥΠΠΟ, από τα οποία περίπου 15.800.000 ευρώ χορηγήθηκαν από την Ομοσπονδία και τα υπόλοιπα από τον Ειδικό Λογαριασμό του υπουργείου Πολιτισμού αλλά «δεν διατέθηκαν εκ μέρους του Ταμείου για τον σκοπό τον οποίο δόθηκαν, αλλά αναλώθηκαν στην πληρωμή του Επιδόματος Πολιτιστικής Επιμόρφωσης, υπερωρίες υπαλλήλων του γραφείου υπουργού κ.τ.λ.».
Είναι γεγονός ότι το εν λόγω επίδομα μπορεί να προβλεπόταν κατά τη σύσταση του Ταμείου το 1995, αλλά αυτό καταργήθηκε αργότερα. Δεν επανήλθε νομοθετικά, σύμφωνα με το πόρισμα, ούτε κατά την επανασύσταση του Ταμείου στις αρχές του 2002, αλλά θεσμοθετήθηκε μόλις το 2009 με αναδρομική ισχύ από το 2008. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στο πόρισμα, «η καθ’ οιονδήποτε τρόπο και από οποιονδήποτε φορέα καταβολή του Επιδόματος Πολιτιστικής Επιμόρφωσης στους υπαλλήλους του ΥΠΠΟ κατά τις ελεγχόμενες διαχειριστικές περιόδους από 1/1/2005 έως και 31/12/2007 είναι αντίθετη στις διατάξεις του ν. 3205/2003», δηλαδή του νόμου που ρυθμίζει τους μισθούς στον δημόσιο τομέα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ελέγχου, το ποσό του επιδόματος άγγιξε τα 30 εκατομμύρια ευρώ για την προαναφερόμενη περίοδο.
Μάλιστα, οι οικονομικοί επιθεωρητές που πραγματοποίησαν τον έλεγχο αμφισβητούν την υψηλή μηχανογραφική δαπάνη που εμφανίζεται στο Ταμείο το διάστημα 2005-2009 και συμπεραίνουν ότι «το μεγαλύτερο μέρος των εν λόγω δαπανών συνιστούν έξοδα τα οποία προκλήθηκαν από την ανάγκη υπολογισμού της μη νόμιμης παροχής του Πολιτιστικού Επιδόματος».
Εντύπωση, επίσης, προκαλεί πώς μια συνδικαλιστική οργάνωση β΄ βαθμού, εν προκειμένω η Ομοσπονδία Υπαλλήλων του ΥΠΠΟ, επιχορηγήθηκε, όπως αναφέρεται στο πόρισμα, από τον εργοδότη της, δηλαδή το ίδιο το υπουργείο Πολιτισμού.
«Διάφορα έξοδα»
Εκτός από το επίδομα πολιτιστικής επιμόρφωσης, το πόρισμα του ελέγχου που διενήργησε το υπουργείο Οικονομικών χαρακτηρίζει ως «μη νόμιμες και εκτός σκοπού» δαπάνες συνολικού ύψους περίπου 5,5 εκατ. ευρώ για το διάστημα της ελεγχόμενης 12ετίας.
Το Ταμείο φέρεται να έχει διαθέσει τους παραπάνω πόρους προκειμένου να αγοράσει, μεταξύ άλλων, έπιπλα και υπολογιστές για την Ομοσπονδία Υπαλλήλων, αθλητικές φόρμες και παπούτσια για την ποδοσφαιρική ομάδα της Ομοσπονδίας, καινούργια ρούχα 450.000 ευρώ για τον σύλλογο εργατοτεχνιτών του ΥΠΠΟ (αν και όπως αναφέρεται στο πόρισμα δίδεται σχετικό επίδομα από το 2009), ενώ φαίνεται πως πλήρωσε συνέδρια και χριστουγεννιάτικες γιορτές άλλων συλλόγων εργαζομένων του ΥΠΠΟ, κινητά τηλέφωνα και μετακινήσεις των μελών τους.
Κινητικότητα υπαλλήλων
Πέρα από τα οικονομικά ζητήματα, ο έλεγχος του ΥΠΟΙΚ διαπιστώνει και κάτι ακόμη όσον αφορά τις εσωτερικές μετακινήσεις των υπαλλήλων του Ταμείου και την πρόσληψη νέων. Σύμφωνα με το πόρισμα φέρεται να έχουν γίνει προσλήψεις στο Ταμείο «μη προβλεπόμενες από την ιδρυτική του πράξη», κάτι που επιβάρυνε το Ταμείο με περίπου 1,5 εκατ. ευρώ σε μισθούς και επιδόματα. Οι ελεγκτές κάνουν λόγο επίσης για «μη νόμιμη μεταφορά υπαλλήλων από συνδικαλιστικούς φορείς στις μισθοδοτικές καταστάσεις του Ταμείου».
Το τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο εύρημα του οικονομικού ελέγχου αφορά σε δύο τιμολόγια που εντοπίστηκαν για το έτος 2005 αξίας 111.169 ευρώ από μεγάλη αλυσίδα εμπορίας παιχνιδιών και οικιακών ειδών. Σύμφωνα με το πόρισμα, τα εν λόγω τιμολόγια δεν βρέθηκαν καταχωρισμένα στα βιβλία του Ταμείου αλλά ούτε και χρηματική συναλλαγή με την εταιρεία κατά την ελεγχόμενη διαχειριστική περίοδο.
Απαντήσεις
Να θυμίσουμε ότι το Ταμείο αποτελεί «ένωση προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα» και επανασυστάθηκε το 2002 με σκοπό την ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων και στόχο την αναβάθμιση του πολιτιστικού επιπέδου των υπαλλήλων, την αρωγή τους για λόγους υγείας ή κοινωνικής αλληλεγγύης, τη δημιουργία παιδικού σταθμού και τη συμβολή του στο έργο του υπουργείου. Τις επόμενες μέρες εκπνέει το χρονικό διάστημα των δύο μηνών κατά το οποίο είναι υποχρεωμένο το Ταμείο Αλληλοβοήθειας να δώσει επαρκείς εξηγήσεις στα ευρήματα του ελέγχου.
Στις αρχές της τρέχουσας εβδομάδας ανακοινώθηκε η νέα σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου του Ταμείου και συμπτωματικά η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων του ΥΠΠΟ προκήρυξε στάση εργασίας μία μέρα μετά. Στην ανακοίνωση του υπουργείου για το νέο Δ.Σ. του Ταμείου επισημαίνεται ότι «το ΥΠΠΟΑ εκκινεί τη διαδικασία ανασυγκρότησης του Ταμείου Αλληλοβοήθειας ώστε να διασφαλίζονται κατά τον πληρέστερο τρόπο η διαφάνεια στην οικονομική διαχείριση και η αποτελεσματικότερη λειτουργία του για την εκπλήρωση των καταστατικών του σκοπών, όπως αυτοί θα προσδιοριστούν στη νέα φάση λειτουργίας του». Η αλλαγή προσώπων θα σημάνει και αλλαγή εποχής; Ο χρόνος θα το δείξει.
Οι πιέσεις, το παρασκήνιο και οι επώνυμες καταγγελίες
Το κουβάρι των παθογενειών, που ταλανίζουν το υπουργείο Πολιτισμού και τον χώρο του πολιτισμού γενικότερα, φαίνεται πως σταδιακά έχει αρχίσει να ξετυλίγεται με βάση τις πρόσφατες εξελίξεις και κινήσεις ανθρώπων που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης.
Ο διαχειριστικός έλεγχος στο Ταμείο Αλληλοβοήθειας υλοποιήθηκε έπειτα από μεγάλη προσπάθεια και πιέσεις που συχνά έπεφταν πάνω σε έναν συμπαγή τοίχο συμφερόντων. Είναι γεγονός ότι τον Αύγουστο του 2015 ο Νίκος Ξυδάκης, ως αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού, είχε παραγγείλει διαχειριστικό έλεγχο στο Ταμείο Αλληλοβοήθειας από το υπουργείο Οικονομικών και το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, αλλά οι διαδικασίες δεν τελεσφόρησαν ποτέ. Η γραφειοκρατική διαδικασία κινήθηκε εκ νέου με πρωτοβουλία του τέως υπουργού Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά και η «καυτή πατάτα» των αποτελεσμάτων αναμένεται να σκάσει στα χέρια της Λυδίας Κονιόρδου. Στο παρασκήνιο, και ενώ προχωρούσαν το ηλεκτρονικό εισιτήριο και ο νέος Οργανισμός του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων, η κ. Κονιόρδου απομάκρυνε από τη θέση της προέδρου την κ. Ασπασία Λούβη στις αρχές του περασμένου Αυγούστου.
Τα πρώτα νήματα που πλέκουν το κουβάρι του πολιτισμού άρχισαν να λύνονται μετά τις επώνυμες καταγγελίες –κάτι που έγινε για πρώτη φορά– της τέως προέδρου του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων Ασπασίας Λούβη στην «Κ» (4/9/2017). Το Ταμείο Αλληλοβοήθειας, σημείωνε τότε η κ. Λούβη, ήταν για το ΤΑΠΑ μία ακόμη εντολή πληρωμής όπως οι υπερωρίες των αρχαιοφυλάκων και άλλα κονδύλια τα οποία «δεν έχουμε την αρμοδιότητα να τα ελέγξουμε. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο έχει διαπιστωθεί ότι προφανώς, διαχρονικά, έλεγχος δεν γινόταν από το υπουργείο».
Λίγους μήνες μετά, η «Κ» αποκάλυψε έγγραφο του ΥΠΠΟ (6/11/2017) με ημερομηνία 29 Αυγούστου 2017, σύμφωνα με το οποίο η κ. Κονιόρδου ζητούσε από το ΤΑΠΑ την άμεση χρηματοδότηση του Ταμείου Αλληλοβοήθειας με 350.000 ευρώ εν μέσω του διαχειριστικού ελέγχου.
Και ενώ συνέβαιναν όλα τα παραπάνω, οι αρχαιοφύλακες του ΥΠΠΟ κατέθεσαν μήνυση εναντίον της Ασπασίας Λούβη στις αρχές Νοεμβρίου και ως «απάντηση» ήρθε έπειτα από λίγες μέρες η μήνυση του Αριστείδη Μπαλτά εναντίον του Ταμείου Αλληλοβοήθειας.
Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, η Δικαιοσύνη θα κληθεί να βρει την άκρη του νήματος σε έναν λαβύρινθο οικονομικών σχέσεων και παραγόντων που φαίνεται πως βλέπουν τον πολιτισμό ως εργαλείο εξυπηρέτησης συμφερόντων.