Μινιμαλιστικά πρίσματα, λευκά και επιμήκη, με δίριχτες στέγες και ξύλινες πέργκολες, φιλοξενούν μικρούς μαθητές. Η τεθλασμένη κορυφογραμμή των κτιρίων συνδιαλέγεται με την πολύχρωμη παιδική ιδιοσυγκρασία. Είναι από τις λίγες φορές που ένα κτίριο δημόσιας εκπαίδευσης τραβά το βλέμμα. Ο δημοτικός σταθμός της Γλυφάδας στην οδό Πύργου αντηχεί καθημερινά φωνές, γέλια και πειράγματα.
«Η ιδέα ήταν να δημιουργήσουμε ένα κτίριο που να “μιλάει” στα παιδιά, στην κλίμακά τους, στις αναφορές τους, στα παιχνίδια τους. Κατασκευάσαμε ένα μικρό αστικό χωριό με μικρές κατοικίες-module, με μια κεντρική αυλή με τον πλάτανο, αίθρια και μικρότερες αυλές με παρτέρια», λέει ο Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος, επικεφαλής του αρχιτεκτονικού γραφείου Klab architecture που ανέλαβε τη μελέτη του δημοτικού παιδικού σταθμού.
Η ανθρώπινη κλίμακα αλλά και η μικροκλίμακα στην επεξεργασία των επιμέρους λεπτομερειών συνέβαλαν στην οικειοποίησή του από τα παιδιά. Η βασική μονάδα προσιδιάζει σε μια αρχετυπική κατοικία. Η επανάληψή της συναρμολογεί τις επιμέρους αίθουσες και ολοκληρώνει το σύνολο του παιδικού σταθμού. «Ηταν σημαντικό τα παιδιά να αισθανθούν οικεία στον χώρο του σταθμού. Να ανακαλύψουν το κτίριο, τις γωνιές του, τις κρυψώνες του, το φως και τις σκιές του. Μας ενδιέφερε να μην είναι ένα “εύκολο” κτίριο. Να υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης σε σχέση με το πώς κινούνται μέσα σε αυτό.
Υπάρχει μια σκηνοθετημένη κίνηση με ανοίγματα προς τον κήπο, χώρους στάσης, αλλά και αλλαγή επιπέδων με ράμπα ώστε να ενισχύεται η ποικιλία στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον χώρο».
Οι ισόγειες αίθουσες αποτελούνται από τρεις ενότητες και οργανώνονται γύρω από μια προστατευμένη κοινόχρηστη αυλή. Περιμετρικά διαμορφώνονται μικρότερα αίθρια. Γρασίδι, δέντρα και ένας τεχνητός λoφίσκος, τσουλήθρες και τραμπάλες. Στο εσωτερικό οι διαμπερείς αίθουσες φιλτράρουν το φυσικό φως επιτρέποντας τον σωστό αερισμό και δροσισμό. Η εξωτερική μονοχρωμία και η γεωμετρική καθαρότητα –το εκτυφλωτικό διαυγές λευκό– ευνοούν την αρμονική ένταξη στο βουητό της πόλης, ενώ έρχονται σε αντίστιξη με την ενδιαφέρουσα χρωματική μελέτη στο εσωτερικό. Ρυθμικές τονικότητες σε έντονες αποχρώσεις, λαχανί, κόκκινο, πορτοκαλί, μπλε, γαλάζιο, κίτρινο εφαρμόζονται σε οκταγωνικά τραπέζια και γεωμετρικά μαξιλάρια, ενώ χρωματίζουν με κύκλους τα λουτρά και με κορυφογραμμές τους τοίχους.
Η προκατασκευή
Ολες οι εγκαταστάσεις του παιδικού σταθμού υλοποιήθηκαν με τη χρήση προκατασκευασμένων στοιχείων. Αυτό καθόρισε σημαντικά τη μορφή του και ταυτόχρονα συνέβαλε στην οικονομία, λόγω της τυποποίησης αλλά και της κατασκευαστικής ταχύτητας. «Ο παιδικός σταθμός έπρεπε να είναι προκατασκευή και η υλοποίηση του συνολικού έργου να γίνει σε έξι μήνες με έναν συγκεκριμένο προϋπολογισμό», επισημαίνουν οι Klab. Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από υλικά ανθεκτικά στον χρόνο όπως βινυλικά δάπεδα μεγάλης αντοχής, κόντρα πλακέ θαλάσσης για τα ξύλινα στοιχεία, θερμομονωτικά πάνελ πετροβάμβακα με επικάλυψη γυψοσανίδας για τους τοίχους.
Με ελάχιστο ενεργειακό αποτύπωμα, η οικολογική, βιοκλιματική και βιώσιμη πτυχή του έργου ήταν στις προτεραιότητες των αρχιτεκτόνων. «Χρησιμοποιήσαμε βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού όπως τη χωροθέτηση των αιθουσών και της αυλής σε σχέση με τον νότιο προσανατολισμό και τον αερισμό μέσω ανοιγμάτων σε σχέση βορρά – νότου. Δώσαμε ιδιαίτερη έμφαση στον σχεδιασμό των περγκολών, που περιορίζουν το ηλιακό φως το καλοκαίρι και το επιτρέπουν τον χειμώνα. Τέλος, όλο το εξωτερικό κέλυφος, ακόμα και οι στέγες, έχουν ντυθεί με εξωτερική μόνωση – ίσως πρώτη φορά στην Ελλάδα. Αυτό δημιουργεί μια θερμική θωράκιση των αιθουσών».
Ο «πράσινος» σχεδιασμός, η λειτουργική κάτοψη και οι προσεγμένες λεπτομέρειες καθιστούν τον δημοτικό σταθμό της Γλυφάδας ένα από τα καλύτερα σχολικά κτίρια. Ενας ενδιαφέρον τόπος συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών, παιχνιδιού, μελέτης και χαλάρωσης. Το μόνο θαμπό σημείο είναι ο τρόπος ανάθεσης του έργου, μιας και από το 2011 και μετά είναι υποχρεωτικοί οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί για μελέτες κτιρίων κοινωνικής πρόνοιας: παιδικοί-βρεφονηπιακοί σταθμοί και οίκοι ευγηρίας, μεταξύ άλλων. Δυστυχώς, αρχιτεκτονικός διαγωνισμός δεν προκηρύχθηκε από τον δήμο, ενώ η ανάθεση του έργου έγινε με «διαγωνισμό τύπου μελέτης-κατασκευής σε πολύ προκαθορισμένο πλαίσιο», όπως μας απάντησε ο Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος. Και μπορεί το συγκεκριμένο δημόσιο έργο να είναι πετυχημένο –και ευτυχώς–, όμως αυτό δεν δίνει το άλλοθι στους εκάστοτε δημόσιους φορείς να παρακάμπτουν διαδικασίες, νόμους και κανόνες.
Ο δημοτικός παιδικός σταθμός της Γλυφάδας λειτουργεί πρώτη φορά φέτος. Και εκ του αποτελέσματος, είναι φανερό πως αν η πολιτεία επενδύσει στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, η δημόσια εκπαίδευση θα βγει κερδισμένη. Το έχει άλλωστε αποδείξει ιστορικά με τα σχολεία του ’30, που αποτέλεσαν την έκφραση της αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας της εποχής. Το τότε υπουργείο Παιδείας συγκρότησε υπηρεσία κατασκευής σχολικών κτιρίων που στελεχώθηκε από νέους αρχιτέκτονες, προχωρώντας σε πλήρη αναθεώρηση της δομής και της μορφής τους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε και μερικά λαμπρά παραδείγματα του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ) σε συνεργασία με γνωστούς αρχιτέκτονες. Το σημαντικότερο, το κυκλικό ευέλικτο σχολείο του «μέλλοντος» στον Αγιο Δημήτριο (1969-1974), του οραματιστή Τάκη Ζενέτου, με βλέμμα στις σύγχρονες τεχνολογίες της επικοινωνίας.
Καινοτόμο περιβάλλον
Η σχέση χώρου και εκπαίδευσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη. Ο υλικός χώρος, τα κτίρια, οι αυλές, ακόμα και ο κινητός εξοπλισμός –θρανία και καρέκλες– διαμορφώνουν, καλλιεργούν και απελευθερώνουν το ανθρώπινο πνεύμα ενισχύοντας τις κοινωνικές σχέσεις. Το χρώμα, ο φυσικός φωτισμός, τα υλικά, η κλίμακα, το σχήμα, οι διαστάσεις και η διάταξη των τάξεων, η σχέση υπαίθριου και κτισμένου, με λίγα λόγια η καλή αρχιτεκτονική παράγει καινοτόμα μαθησιακά περιβάλλοντα, τόπους που υπερβαίνουν τις διαδικασίες μάθησης και ανάπτυξης του παιδιού.
«Η πολιτεία αν θέλει να συνδράμει στην ανάπτυξη ενός νέου ήθους και αισθητικής της νέας γενιάς πρέπει να επικεντρωθεί στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό, καθώς αυτά διαμορφώνουν το μέλλον της κοινωνίας. Τα κτίρια εκπαίδευσης πρέπει να σηματοδοτούν την επανεκκίνηση», υποστηρίζει ο Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος και προσθέτει: «Πιστεύουμε ότι η καλή αρχιτεκτονική προάγει καταρχήν τον σεβασμό στον χώρο και βοηθάει στη βελτίωση της εκπαιδευτικής λειτουργίας. Στον παιδικό σταθμό που σχεδιάσαμε οι αιτήσεις εκτοξεύτηκαν. Γονείς από δημόσιους και ιδιωτικούς παιδικούς σταθμούς της Γλυφάδας έσπευσαν να γράψουν τα παιδιά τους στον νέο παιδικό σταθμό. Η κοινωνία δεν είναι αδιάφορη για την αισθητική και αυτό είναι σημαντικό να το γνωρίζουν όλοι οι δημόσιοι φορείς που ασχολούνται με την κατασκευή δημόσιων κτιρίων».