Ο πρώτος –ας τον πούμε έτσι– Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας στη χώρα ψηφίστηκε το 1837 και αφορούσε τις μετακινήσεις με ζώα. Μόλις το 2006 αφαιρέθηκε από τον ΚΟΚ πρόβλεψη που καθόριζε τις ρυθμίσεις οι οποίες σχετίζονται με τα… ζωήλατα οχήματα. Δώδεκα χρόνια μετά τον –καθυστερημένο– εκσυγχρονισμό του Κώδικα το υπουργείο Υποδομών προχωρεί σε νέα αναθεώρηση των κανόνων οδικής συμπεριφοράς, η οποία θα βασίζεται σε εντελώς διαφορετική φιλοσοφία.
Ο νέος ΚΟΚ θα προβλέπει την ομαδοποίηση των παραβάσεων βάσει της επικινδυνότητας, τη μείωση ορισμένων προστίμων, την κατάργηση άλλων και την προσαρμογή του ύψους τους στο εισόδημα του παραβάτη. Η αναθεώρηση του ΚΟΚ έχει προαναγγελθεί εδώ και πολλούς μήνες, ωστόσο ορισμένες από τις… προωθούμενες προβλέψεις έχουν ήδη απαλειφθεί.
Οι αρχικές σκέψεις ήθελαν τον εξορθολογισμό των ορίων ταχύτητας στις εθνικές οδούς με την αύξησή τους στα 150 χλμ./ώρα. Ωστόσο ύστερα από αντιδράσεις που εκφράστηκαν, ο υπουργός Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης ανακοίνωσε την απόσυρση της διάταξης διατηρώντας τα όρια ταχύτητας στα 130 χλμ./ώρα. Κατά τη σχετική διαβούλευση οι συγκοινωνιολόγοι είχαν επισημάνει ότι τα όρια ταχύτητας είναι ο σοβαρότερος παράγων πρόκλησης οδικών ατυχημάτων. Οπως ανέφεραν, σε κανένα κράτος της Ευρωπαϊκής Ενωσης το όριο ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους δεν είναι 150 χλμ./ώρα.
Αμφιλεγόμενη εξαίρεση αποτελούν τμήματα των αυτοκινητόδρομων της Γερμανίας, όπου δεν υπάρχει όριο ταχύτητας, πλην όμως «υπάρχει» συνιστώμενη ταχύτητα 130 χλμ./ώρα, πέρα από την οποία συχνά δεν ισχύει η ασφαλιστική κάλυψη του οδηγού. Επιπλέον, σε δύο κράτη με τις χειρότερες επιδόσεις οδικής ασφάλειας στην Ευρώπη (Πολωνία, Βουλγαρία), το όριο ταχύτητας είναι 140 χλμ./ώρα, σε 14 κράτη είναι 130 χλμ./ώρα και σε έντεκα κράτη (κυρίως αυτά με τις καλύτερες επιδόσεις) είναι 120 χλμ./ώρα ή και χαμηλότερα.
Τα νέα πρόστιμα
Στις προβλέψεις που αναμένεται να τεθούν σε ισχύ μόλις ψηφιστεί το σχετικό νομοσχέδιο, περιλαμβάνεται η οριζόντια μείωση των προστίμων σε ποσοστό που θα φτάνει ακόμη και το 40%. Ωστόσο το πρόστιμο θα πολλαπλασιάζεται ανάλογα με το εισόδημα του παραβάτη, φτάνοντας ακόμα και το τριπλάσιο, με αποτέλεσμα το παράδοξο του καταλογισμού διαφορετικών προστίμων για την ίδια ακριβώς παράβαση. Η μείωση βέβαια δεν αφορά το σύνολο των προστίμων, καθώς εκτός θα παραμείνουν οι σοβαρές παραβάσεις (η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, η παραβίαση του φωτεινού σηματοδότη και το αντικανονικό προσπέρασμα).
Παράλληλα μηδενικό πρόστιμο, το οποίο θα αντικατασταθεί από διοικητικές ποινές, προβλέπεται για μια σειρά από παραβάσεις (αφαίρεση πινακίδων κυκλοφορίας και άδειας οδήγησης για 60 ημέρες). Μεταξύ αυτών είναι η χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση, η στάθμευση σε ράμπες ΑμεΑ, η οδήγηση στη Λωρίδα Εκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ), η μη χρήση ζώνης και κράνους, η μη χρήση ειδικών καθισμάτων για παιδιά, η ρίψη τσιγάρου από το παράθυρο και η κυκλοφορία βαρέων οχημάτων στην αριστερή λωρίδα. Η διαφοροποίηση της φιλοσοφίας του νέου ΚΟΚ αποτυπώνεται στη βασική αρχή της αναλογικότητας μεταξύ επικινδυνότητας της παράβασης και επιπτώσεων αυτής στην οδική ασφάλεια. Παράλληλα προβλέπει τη διαβάθμιση των παραβάσεων ανάλογα με την επικινδυνότητα (χαμηλή, μεσαία, υψηλή). Πέραν αυτής της κατηγοριοποίησης γίνεται διαχωρισμός ανάλογα με τη φύση της παράβασης σε δύο κατηγορίες πολύ υψηλής συχνότητας πρόκλησης ατυχημάτων και αντικοινωνικής οδικής συμπεριφοράς.
Σε περίπτωση χρήσης κινητού τηλεφώνου χωρίς ακουστικά ή σύστημα ανοιχτής ακρόασης προβλέπεται απευθείας αφαίρεση πινακίδων και άδειας οδήγησης για 60 ημέρες. Το ίδιο πρόστιμο επιβάλλεται και στην περίπτωση στάθμευσης σε ράμπα ή σε θέση ΑμεΑ, όπως επίσης και στην περίπτωση της χρήσης της ΛΕΑ.
Αφαίρεση πινακίδων και διπλώματος για 60 ημέρες προβλέπεται για τη μη χρήση ζώνης ή κράνους, τη μη χρήση παιδικού καθίσματος και τη ρίψη τσιγάρων (ή άλλων αντικειμένων που μπορούν να προκαλέσουν πυρκαγιά) έξω από το παράθυρο.
Δυναμική είσοδο στον ΚΟΚ κάνουν τα… ποδήλατα. Το νέο πλαίσιο κανόνων καθορίζει συγκεκριμένες προβλέψεις για την κυκλοφορία ποδηλάτων με δεδομένη την αυξητική τάση που παρατηρείται στην κυκλοφορία τους μέσα στις πόλεις. Συγκεκριμένα, καθορίζεται η ειδική σήμανση οδών με πινακίδες για τα ποδήλατα, ενώ η οριζόντια σήμανση προβλέπει κατά μήκος και κατά πλάτος του οδοστρώματος ειδικές διαγραμμίσεις. Παράλληλα οι ποδηλάτες θα… αποκτήσουν τα φανάρια τους. Αυστηροποιούνται επίσης τα κριτήρια για τους οδηγούς που μεταφέρουν μαθητές. Αναλυτικά, θεσπίζεται ενιαίο όριο ηλικίας στα 55 έτη για οδηγούς λεωφορείων στο πλαίσιο του έργου μεταφοράς μαθητών. Το ηλικιακό όριο θα επιτρέπεται να παραταθεί μέχρι το 65ο έτος. Προϋπόθεση όμως είναι ανά πενταετία να διεξάγονται ιατρικές εξετάσεις, δοκιμασία προσόντων (πρακτική εξέταση στον δρόμο) και έλεγχος συμπεριφοράς.
Τα βαρέα οχήματα
Στο στόχαστρο του ελεγκτικού μηχανισμού θέτει ο νέος ΚΟΚ και τους επαγγελματίες οδηγούς βαρέων οχημάτων. Σε περίπτωση που κινούνται συνεχώς στην αριστερή λωρίδα ή τη χρησιμοποιούν για προσπεράσεις, προβλέπεται η απευθείας αφαίρεση πινακίδων και άδειας οδήγησης για 30 ημέρες. Σε περίπτωση υποτροπής το δίπλωμα αφαιρείται για διπλάσιο χρονικό διάστημα και ο παραβάτης υποχρεούται σε επανεξέταση για την επανέκδοση αυτού.
Αυτό σαν υστερόγραφο: Με στόχο την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας οι κάτοχοι διπλώματος (όλων των κατηγοριών) που έχουν ξεπεράσει το 75ο έτος πρέπει να περνούν εκ νέου από δοκιμασία προσόντων και συμπεριφοράς για κάθε κατηγορία διπλώματος που θέλουν να διατηρήσουν. Η ανανέωση διαρκεί πέντε έτη και μετά (καλά να είμαστε) θα επαναλαμβάνεται η διαδικασία.