Ενα ηλιόλουστο πρωινό πριν από λίγες ημέρες, σε μια τουριστική συνοικία της Αθήνας, έξι νεαρές γυναίκες, μία μηχανικός, μία νομικός, μία δασκάλα, δύο φιλόλογοι και μία πολιτική επιστήμων συναντιούνται για να κουβεντιάσουν, όσο τα παιδιά τους παίζουν αμέριμνα πλάι τους. Η συζήτηση είναι ζωηρή, αλλά όχι ευχάριστη. Οι έξι Τουρκάλες, πάλαι ποτέ εργαζόμενες μητέρες, έχουν φτάσει το τελευταίο τρίμηνο στην Ελλάδα, για να αποφύγουν διώξεις. Και δεν είναι οι μόνες. Υπολογίζεται ότι στη χώρα μας έχουν φτάσει 600 – 1.000 οικογένειες από την Τουρκία.
«Ο Ερντογάν δημιούργησε μια αυτοκρατορία φόβου, διώχνει τους πιο μορφωμένους πολίτες για να κυβερνήσει ανενόχλητος τον άβουλο όχλο», λέει στην «Κ» στα αγγλικά η 30χρονη Αρζού, μηχανικός και μητέρα δύο παιδιών. Μιλώντας για τη ζωή της στην Αγκυρα, δείχνει φωτογραφίες από το νεόδμητο σπίτι της, που έχει αφήσει πίσω της κλειδωμένο. «Αποφοίτησα από το πολυτεχνείο της Αγκυρας, METU (Middle East Technical University) με άριστα, εργάστηκα στο δημόσιο μέχρι την ημέρα της απόπειρας πραξικοπήματος» διηγείται, ενώ παράλληλα θηλάζει τον 8 μηνών γιο της. «Εψαχνα για δουλειά, αλλά λόγω της προϋπηρεσίας μου στο δημόσιο, μου έλεγαν “αν σας προσλάβουμε, θα μας συντρίψει”». Δίπλα της, η εκπαιδευτικός Ζεϊνέπ δεν έχει ακόμα ξεπεράσει το σοκ από τη φυγή στην Ελλάδα, λίγο μετά τα Χριστούγεννα. «Τα νερά του ποταμού Εβρου φούσκωσαν και εμείς βρεθήκαμε ξαφνικά στο νερό» περιγράφει με τις φίλες της ως διερμηνείς. «Μας έσωσε ένας μεγάλος κορμός δένδρου».
Οι τελευταίοι μήνες τής μέχρι πρότινος ανέφελης ζωής τους ξεπερνούν σε ένταση κατασκοπικές ταινίες. Η Αϊσέ, που εργαζόταν για έξι χρόνια στο υπουργείο Δικαιοσύνης, βρέθηκε φυλακισμένη για έντεκα μήνες σε κελί δυναμικότητας δέκα ατόμων, όπου είχαν στοιβαχθεί τριάντα γυναίκες. «Οι φυλακές είναι υπερπλήρεις, βρίσκονται 65.000 άνθρωποι, εκ των οποίων 20.000 γυναίκες και 700 βρέφη, εξ ου και σχεδιάζονται νέες».
Συλλήψεις με λίστες
Η Οζλέμ έμεινε δύο μήνες στη φυλακή. «Εδώ είμαι την ημέρα της αποφοίτησής μου, ίσως την πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου» σημειώνει, δείχνοντας το πρωτοσέλιδο τοπικής εφημερίδας, όπου ποζάρει με τήβεννο και το πτυχίο της ανά χείρας. «Αποφοίτησα πρώτη από τη Νομική, έχοντας μάλιστα ήδη ένα παιδί» διευκρινίζει, ενώ δείχνει ένα άλλο μεταγενέστερο πρωτοσέλιδο, όπου παρουσιάζεται ενώ την μεταφέρουν στο «κατάστημα κράτησης». Το «golden girl» μέσα σε δύο χρόνια μετατράπηκε σε «εχθρό του έθνους».
Τι συνετέλεσε και η ελίτ της χώρας εξοστρακίστηκε; «Είχε στηθεί ένας πολύ καλός μηχανισμός πληροφόρησης» απαντάει η Αρζού, «ακόμα και στο μικρότερο χωριό γνώριζαν ποιοι δεν ψήφιζαν AKP». Εξ ου και την επομένη της 15ης Ιουλίου πραγματοποιήθηκαν συλλήψεις 3.000 δικαστικών. «Οι λίστες ήταν από καιρό έτοιμες», υπογραμμίζει η Οζλέμ. «Στο σπίτι μου δεν βρέθηκαν ενοχοποιητικά στοιχεία, αλλά δεν απέσυραν τις κατηγορίες», συμπληρώνει η Αϊσέ, «δεν μπορώ να αποδεχθώ ότι στην πατρίδα μου με θεωρούν τρομοκράτη». Οι ίδιες ισχυρίζονται ότι δεν ανήκουν στο δίκτυο Γκιουλέν. «Προερχόμασταν από διαφορετικές περιοχές της Τουρκίας και γνωριστήκαμε εδώ», διευκρινίζει η Αρζού, που κοιτάζει τακτικά το κινητό της. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που τόσο έχουν δαιμονοποιήσει οι τουρκικές αρχές, αποτελούν για εκείνες τη μοναδική δίοδο επικοινωνίας και πηγή πληροφόρησης.
Στον τόπο του «προαιώνιου εχθρού» νιώθουν, ωστόσο, ελεύθερες. Μοιράζουν τη μέρα τους μεταξύ μαθημάτων αγγλικών, γερμανικών ή ελληνικών, μαγειρικής και φροντίδας παιδιών, αναμονής σε ουρές υπηρεσιών και προπάντων αναζήτησης μέσω Διαδικτύου στέγης και εργασίας. «Τέσσερις ώρες ημερησίως αφιερώνω στο airbnb, κάθε δέκα μέρες περίπου αλλάζουμε σπίτι, αφού πρόκειται για βραχυπρόθεσμη ενοικίαση» εξηγεί η Αρζού, που δεν κρύβει την αγωνία της ενόψει τουριστικής σεζόν. Οι έξι φίλες αποτελούν αναμφισβήτητα τις κολώνες του (μεταφερόμενου) σπιτιού τους, καθώς οι σύζυγοί τους δεν έχουν ακόμα προσαρμοστεί στην απότομη αλλαγή του πεπρωμένου τους.
«Συναντάμε ανοιχτόκαρδους Ελληνες», προσθέτει. Το σχολείο της γειτονιάς δέχθηκε τον γιο τής Αϊσέ στη μέση της χρονιάς, η πρώτη σπιτονοικοκυρά της Αρζού μεσολαβεί ως εγγυήτρια στους επόμενους. «Δεν ελπίζω σε αλλαγή του καθεστώτος» καταλήγει η Αϊσέ, προσφέροντας στην παρέα σεκέρ παρέ, το δημοφιλές ανατολίτικο γλυκό που στα τουρκικά σημαίνει «κομμάτια ζάχαρης». Ψήγματα παρηγοριάς σε δύσκολες μέρες και ένα ενθύμιο πατρίδας.
«Πονοκέφαλος» η επόμενη μέρα
Το μέλλον χιλιάδων Τούρκων πολιτών, που ζουν διασκορπισμένοι σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αναζητώντας όμως νόμιμους τρόπους να φύγουν στην Ευρώπη, δύναται να εξελιχθεί στον επόμενο δυσεπίλυτο γρίφο για τις ελληνικές και τις ευρωπαϊκές αρχές. Ενδεικτικά, από 17 μόνον αιτήσεις ασύλου από Τούρκους το 2013, κατατέθηκαν 189 το 2016, 1.827 το 2017 και ήδη 250 το τρέχον έτος. Η διαχείρισή τους γίνεται πιο απαιτητική, λόγω της κλιμακούμενης έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και λόγω του υψηλού κοινωνικοοικονομικού και μορφωτικού επιπέδου των περισσοτέρων. Σύμφωνα με τις έξι γυναίκες, οι πληροφορίες που τους δίνουν οι ξένες πρεσβείες και οι ελληνικές υπηρεσίες στην Αθήνα, είναι προς το παρόν αντιφατικές.
Στην Ελλάδα έχουν καταφύγει Τούρκοι αντιφρονούντες μεν του ισχύοντος καθεστώτος αλλά ταυτόχρονα άνθρωποι διαφορετικών ιδεολογιών – γκιουλενιστές, κεμαλιστές, αριστεροί και Κούρδοι, που δεν επιθυμούν καμία επικοινωνία μεταξύ τους. Η Αϊσέ, η Ζεϊνέπ, η Αρζού, η Οζλέμ, η Λεϊλά και η Φατμά, που μίλησαν ανώνυμα στην «Κ» για λόγους ασφαλείας, παραδέχθηκαν ότι μέρα με τη μέρα τη θέρμη με την οποία τις υποδέχθηκαν πολλοί συμπατριώτες μας, διαδέχεται ένα «μούδιασμα». «Το νιώθω και το κατανοώ απόλυτα» επισημαίνει η Αρζού, «να ξέρετε, όμως, ότι είμαστε από την ίδια πλευρά».