Σε ανοιξιάτικους και χαλαρούς ρυθμούς μπήκε η Λέσβος από χθες, Μ. Πέμπτη, στο κλίμα των πασχαλιάτικων εθίμων και παραδόσεων του νησιού. Σήμερα, Μ. Παρασκευή, ανεξάρτητα από το σε ποια εκκλησία της πόλης ή των γύρω χωριών θα παρακολουθήσουν οι πιστοί την Ακολουθία του Επιταφίου, μετά πηγαίνουν στην κεντρική πλατεία Σαπφούς για τη συνάντηση των Επιταφίων στην προκυμαία Μυτιλήνης, στις 9 το βράδυ, σε μια επιβλητική τελετή των «Εγκωμίων του Κυρίου». Παράλληλα, στο εσωτερικό λιμάνι πλεούμενα θα ανάψουν εκατοντάδες φαναράκια αέρος συμβάλλοντας στην κατανυκτική ατμόσφαιρα της ημέρας, υπό τους ήχους ψαλμωδιών από την μπάντα του Στρατού. Θα προσφερθεί σε όλους το «αντίδωρο του Επιταφίου».
Το Μ. Σάββατο στις 11 το βράδυ στον ναό του Αγίου Νικολάου στην Επάνω Σκάλα, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, θα ψαλεί το «Χριστός Ανέστη» επάνω στην αποβάθρα του αρχαίου λιμανιού της Μυτιλήνης στο βόρειο τμήμα του μεσαιωνικού κάστρου. Ο ιερός ναός με το καμπαναριό, η ψαλτική χορωδία, τα σιντριβάνια φωτός, οι αναμμένοι πυρσοί και τα πυροτεχνήματα, καθώς και τα διάφορα πλεούμενα θα συμβάλουν στην αναστάσιμη ατμόσφαιρα. Θα ακολουθήσει προσφορά στους πιστούς της αναστάσιμης κουλούρας και των αυγών για το τσούγκρισμα.
Ενα από τα έθιμα που αναβιώνει κάθε χρόνο είναι οι κουκούρες. Σε πολλές περιοχές του νησιού, οι νέοι κάθε χωριού από τις Απόκριες και μετά αρχίζουν να μαζεύουν μεγάλους κορμούς δέντρων και ξερά κλαδιά, τα οποία το Μ. Σάββατο τα στοιβάζουν στην πλατεία του χωριού. Στην κορυφή της κουκούρας, όπως ονομάζεται ο σωρός με τα ξύλα στήνουν τον Ιούδα και βάζουν φωτιά. Το κάψιμο του Ιούδα, ή αλλιώς «οβριγιού» συμβολίζει την τιμωρία του για την προδοσία και οι φλόγες της φωτιάς που καίνε μέχρι το πρωί, συμβολίζουν τον εξαγνισμό των πιστών από τις κακές πράξεις.
Σε αρκετούς ναούς του νησιού, όπως στον Αγιο Θεράποντα στο κέντρο της Μυτιλήνης, γίνεται η αναπαράσταση της Καθόδου του Χριστού στον Αδη, ένα έθιμο που έρχεται από τη βυζαντινή εποχή και αναπαριστά τη θραύση των πυλών του κάτω κόσμου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Χριστός λίγο πριν αναστηθεί, κατέβηκε στον Αδη για να χαρίσει φως και αιώνια ζωή στους νεκρούς. Ετσι, τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου, όταν όλη η πομπή με τους ιερείς και τον υπόλοιπο κόσμο έχουν γιορτάσει την Ανάσταση στο προαύλιο του ναού και πρόκειται να επιστρέψουν στον ναό, κλείνει η κεντρική πύλη του ναού και στο προαύλιό του μένει όλη η πομπή με τον επικεφαλής κληρικό. Εντός του ναού στέκεται συνήθως ένας ψάλτης που αναπαριστά τον Αδη. Ανταλλάσσουν «τα λόγια τους» και με το που ανοίγει η πύλη, ο επικεφαλής κληρικός και όλη η πομπή μπαίνουν ορμητικά στον ναό, ψάλλοντας όλοι μαζί δυνατά το «Χριστός Ανέστη», ένα συγκινητικό έθιμο που καθηλώνει τους πιστούς.
Ιδιαίτερο έθιμο με παγανιστικό υπόβαθρο είναι το πλάσιμο των σταυρών στην Αγιάσο μετά την Ανάσταση. Οι 12 σταυροί, όσοι τα 12 Ευαγγέλια και οι 12 μαθητές του Χριστού, γίνονται με το κερί της Ανάστασης που λιώνει και μετατρέπεται σε μικρά σταυρουδάκια. Σκοπός του εθίμου είναι να διώξει όχι μόνο το κακό από το κάθε σπίτι, αλλά και τα έντομα, γι’ αυτό και κολλούν τους σταυρούς κυκλικά στις εισόδους και στα ανοίγματα του σπιτιού.
Πανάρχαιες «Κούνιες»
Οι «Κούνιες» είναι ένα πανάρχαιο έθιμο, που αναβιώνει στον Πολιχνίτο, στην Κλειού και στην Καλλονή. Στήνονται από τα αγόρια, για να τις χρησιμοποιήσουν τα κορίτσια. Το εορταστικό πέρα-δώθε κρατάει μέχρι την Ανάληψη. Το έθιμο λέγεται πως έχει αφετηρία την αρχαία λατρεία της Αφροδίτης, γι’ αυτό τα κορίτσια πρωταγωνιστούν και τα αγόρια υπηρετούν.
Στη Λέσβο το φαγητό του Πάσχα είναι αρνί ή κατσίκι γεμιστό στον φούρνο, με εντόσθια, ρύζι και μυρωδικά. Φουρνίζεται το βράδυ του Μ. Σαββάτου σε χαμηλή φωτιά και τρώγεται το μεσημέρι της Κυριακής.