Του Μπενάκη και του Δεληβορριά

Του Μπενάκη και του Δεληβορριά

3' 6" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Αν μπει κανείς στο Μουσείο Μπενάκη της Κουμπάρη από την πλαϊνή πόρτα, μετά τα σκαλοπάτια, θα βρει στο δεξί του χέρι μια καλογυαλισμένη χρυσή πλακέτα που γράφει: «Εδώ βρίσκεται η καρδιά του Αντώνη Μπενάκη». Ο εθνικός ευεργέτης ζήτησε μετά τον θάνατό του η καρδιά του να εντοιχιστεί, ώστε να μην αποχωριστεί ποτέ αυτό που αγάπησε περισσότερο. Πιστεύω πως από την Τρίτη, μια άλλη καρδιά θα του κάνει νοερά παρέα.

Μπορεί ο Αγγελος Δεληβορριάς να μην πρόλαβε να γνωρίσει τον ιδρυτή, όμως είναι σαφές ότι είχε το ίδιο πάθος τόσο για το μουσείο όσο και για την Ελλάδα. Ηταν φτιαγμένοι από την ίδια πάστα. Αυτήν την ιδιοσυγκρασία με το ρωμαίικο πείσμα (έτσι το έλεγε ο ίδιος) που κάνει μια αυτονόητη ιεράρχηση στη ζωή. Πρώτα η πατρίδα. Μετά όλα τα άλλα.

Φεύγοντας, ο παλαιός διευθυντής του Μπενάκη έριξε την αυλαία μιας ολόκληρης εποχής, σαν το τελευταίο δείγμα που βγήκε από ένα σπασμένο πια καλούπι. Γιατί; Η απάντηση είναι απλή. Ο Δεληβορριάς ήταν ένας homo universalis. Μια προσωπικότητα με αναγεννησιακή μόρφωση και με ανθρωπιστική σκευή, που μπορούσε να δει ολόκληρο το πανόραμα του ελληνικού πολιτισμού, από την αρχαιότητα μέχρι το σήμερα. Η ικανότητά του να τοποθετείται μέσα στη διαχρονία –σε αντίθεση με εμάς που έχουμε γνώση θραυσματική και αδυνατούμε να προσεγγίσουμε το όλον– τον έκανε ιδανικό για να τοποθετήσει σε σύγχρονες βάσεις το εθνικό πολιτιστικό αφήγημα. 

Ως άλλος Πλήθων Γεμιστός μπόρεσε να βάλει τα αρχαία αγγεία με τις κασέλες, τις φορεσιές, τους πίνακες στην Κουμπάρη μαζί, χωρίς καμιά νοηματική παραφωνία, σε μια σπονδυλωτή ελληνική Ιστορία. Στην επανέκθεση του μουσείου το 2000 συνέθεσε όλα αυτά που μας ενώνουν και μας κάνουν υπερήφανους σε μια περίοδο που η χώρα είχε αρχίσει να χάνει τον βηματισμό της. Συχνά αναφερόταν στην «Ελλάδα του Μουσείου Μπενάκη», σαν μια κιβωτό αυτών των πραγμάτων και των αξιών που έπρεπε επιτακτικά να διασωθούν για τις ζαλισμένες από την τεχνολογία επόμενες γενιές. 

Πώς να αποτιμήσει κανείς το τεράστιο έργο του που απλώθηκε μέσα σε μισό αιώνα; Πρωτίστως, έδωσε απάντηση στο ποιοι είμαστε σήμερα εμείς οι Ελληνες. Από πού ερχόμαστε. Εδωσε, όμως, και την περιγραφή του ποιοι θα έπρεπε να είμαστε, πού πρέπει να πάμε. Η πατρίδα τον πονούσε και τον πλήγωνε, αλλά εκείνος με λύσσα σχεδόν συνέχιζε να αναδεικνύει και να τιμά από το μετερίζι του μουσείου, άλλες πολιτιστικές πρωτοβουλίες που είχαν την ίδια αποστολή με τη δική του, όπως λ.χ. το ξεχασμένο από το κράτος Ιδρυμα Αβέρωφ. «Αν δεν μπορεί η πολιτεία να κάνει την δουλειά της, θα την κάνει το Μπενάκη. Και θα την κάνει καλά», έλεγε.

Παράλληλα, ανοιγόταν: έδωσε χώρο στη σύγχρονη δημιουργία στην οδό Πειραιώς. Ανέδειξε την εξαιρετική συλλογή ισλαμικής τέχνης του Αντώνη Μπενάκη ως μια υπόμνηση ότι οι Ελληνες έχουν μακραίωνη σχέση σεβασμού με τους γείτονές τους στη Μεσόγειο. Εφτιαξε την Πινακοθήκη Γκίκα, σαν ένα ταχύρρυθμο μάθημα στη γενιά του ’30. Η τελευταία προσθήκη του Μουσείου Παιχνιδιού ήταν και αυτή αναγκαία: σε έναν κόσμο αφθονίας, τα παλαιά παιχνίδια θύμιζαν πόσο πολύτιμη μπορεί να είναι η σχέση με ένα μοναδικό αντικείμενο.

Ευεργετικό όραμα

Πολλοί του άσκησαν κριτική. Τα πολλά παραρτήματα γιγάντωσαν τον προϋπολογισμό και δημιούργησαν ανάγκες που ένα κράτος σε κρίση και μια κοινωνία σε ανέχεια δεν μπορούν να καλύψουν. Ας το σκεφθούμε σήμερα. Χωρίς αυτές τις αποφάσεις του, η πολιτιστική μας ζωή θα ήταν φτωχότερη και μονοδιάστατη. Το όραμά του ήταν ευεργετικό για όλους μας.

Εξάλλου, ο Δεληβορριάς δεν φόρτωσε σε κανέναν την επιθυμία του να κάνει πολλά. Χάρις στον δικό του αγώνα γινόταν η προσέλκυση χορηγιών και δωρεών, χάρις στη δική του υπερκομματική διπλωματία το μουσείο τα πήγαινε καλά με την πολιτεία, χάρις στη δική του ενεργητικότητα γίνονταν συνεχώς εκθέσεις, εκδόσεις, εκδηλώσεις.

Ηταν ένας άνθρωπος ορχήστρα. Και αν το μουσείο γεννήθηκε στην αγκαλιά του Μπενάκη, μεγάλωσε στα γόνατά του, με αρχές και με γερή προίκα για το μέλλον.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή