Οι ατέρμονες δικαστικές περιπέτειες, οι οποίες για χρόνια ταλαιπώρησαν την εμβληματική επένδυση τουριστικής ανάπτυξης στη Μεσσηνία, με το γνωστό πλέον σε όλους Costa Navarino να θυμίζει για χρόνια της Αρτας το γεφύρι, δεν είναι η εξαίρεση για τις επενδύσεις και τα μεγάλα έργα στη χώρα μας.
Οι δυνατότητες που δίδονται από το σύνταγμα και τη νομοθεσία μας στους πολίτες να μπορούν να ζητούν έννομη προστασία προσφεύγοντας στα δικαστήρια, έχουν από χρόνια χρησιμοποιηθεί πάμπολλες φορές καταχρηστικά, τινάζοντας στον αέρα φιλόδοξα επενδυτικά σχέδια, καθυστερώντας και εμποδίζοντας άλλα και δημιουργώντας συνθήκες στασιμότητας για την πρόοδο ή την ολοκλήρωση μεγάλων, ακόμα και αναγκαίων, έργων.
Αυτές τις ημέρες το έργο επαναλαμβάνεται με τη βροχή των προσφυγών για την πολυσυζητημένη επένδυση στο παραλιακό μέτωπο της Αθήνας, την επένδυση στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού, η οποία έχει περάσει από πολλά εμπόδια για να φθάσει πλέον στη φάση εκείνη, που πρόκειται μελλοντικώς να αρχίσουν τα έργα.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας, άλλωστε, πριν από δύο μήνες, έκρινε σε σχηματισμό Ολομέλειας λόγω της σοβαρότητας του έργου, το σύνολο των διατάξεων του Προεδρικού Διατάγματος που καθόρισε τα πάντα σχετικά με την επένδυση στο Ελληνικό, συνταγματικό και νόμιμο. Με μία γνωμοδότηση που αριθμούσε 111 σελίδες, οι ανώτατοι δικαστικοί πήραν μία προς μία όλες τις πτυχές του μεγαλεπήβολου έργου, που πρόκειται να δώσει πνοή στην Αττική και χιλιάδες θέσεις εργασίας και έκριναν, ότι οι όροι της δόμησης αλλά και κάθε πλευρά του είναι σύννομη και δεν προσκρούει ούτε παραβιάζει τα συνταγματικά όρια.
Το χρονικό
Και ενώ έτσι είχαν τα πράγματα, πριν από λίγες ημέρες, και πριν εκπνεύσει προθεσμία 60 ημερών, που δίνει ο νόμος από τότε που θα εκδοθεί η απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου για ένα προεδρικό διάταγμα, προκειμένου να προσβληθεί δικαστικά, εκατοντάδες πολίτες όμορων δήμων, φορείς, οικολογικές οργανώσεις ακόμα και ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων, προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας και πάλι ζητώντας να ακυρωθεί το Προεδρικό Διάταγμα για το Ελληνικό (!) το οποίο μόλις είχε κριθεί συνταγματικό και νόμιμο.
Μάλιστα, οι προσφυγές που έχουν ήδη ασκηθεί, ώς την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, είναι τρεις και καλύπτουν μεγάλο εύρος θεμάτων, καθώς οι κάτοικοι των περιοχών που έκαναν την πρώτη από αυτές, 507 τον αριθμό, ζητούν την ακύρωση της επένδυσης, διότι ούτε λίγο ούτε πολύ επικαλούνται υποβάθμιση και καταστροφή του περιβάλλοντος, αλλοίωση του χαρακτήρα της πρωτεύουσας, ενώ φθάνουν ώς το σημείο να ζητούν να μη γίνει, διότι οι ίδιοι πλήττονται από αυτήν καθώς εμποδίζεται η θέα που έχουν προς τη θάλασσα!
Με άλλη προσφυγή, άλλοι κάτοικοι προβάλλουν θέματα προστασίας των δασών, επικαλούμενοι ότι ένα κομμάτι του Ελληνικού περί τα 200 στρέμματα είναι δάσος και πολλά άλλα.
Αυτές οι εξελίξεις, που εκ πρώτης όψεως εμφανίζονται αντιφατικές, βασίζονται σε δικαιώματα των πολιτών, τα οποία τους δίδουν το σύνταγμα και ο νόμος. Στο ερώτημα που ευλόγως προβάλλεται, μα πώς είναι δυνατόν το Προεδρικό Διάταγμα για το Ελληνικό να προσβάλλεται δικαστικά στο ΣτΕ, αφού το ίδιο το ανώτατο δικαστήριο το έκρινε νόμιμο και συνταγματικό, η απάντηση που δίδουν ανώτατοι δικαστικοί είναι πως αυτό προβλέπουν το σύνταγμα και ο νόμος.
Μάλιστα, ο πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας που διετέλεσε και πρωθυπουργός, Παναγιώτης Πικραμμένος, μας εξηγεί ότι αυτό γίνεται «διότι κατά την επεξεργασία ενός Προεδρικού Διατάγματος, το Δικαστήριο γνωμοδοτεί, δεν δικάζει επί της ουσίας και ως εκ τούτου ο πολίτης μπορεί στη συνέχεια να προσφύγει και να ζητήσει την ακύρωσή του».
Η καταχρηστική εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων από πολίτες και πάσης φύσεως φορείς, που έχει καθορίσει για χρόνια την πρόοδο επενδύσεων και μεγάλων έργων στη χώρα μας, είναι κάτι, που όπως τονίζουν ανώτατοι δικαστικοί, αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, διότι για να αλλάξουν τα πράγματα και να σταματήσει η αέναη προσφυγή στη Δικαιοσύνη, πρέπει να γίνει συνταγματική αναθεώρηση.
Σε εκκρεμότητα
Ετσι, αν και το Προεδρικό Διάταγμα για το Ελληνικό κρίθηκε συνταγματικό και νόμιμο, το Συμβούλιο της Επικρατείας καλείται και πάλι, αυτή τη φορά στο πλαίσιο δίκης, να αποφανθεί για τη νομιμότητα του διατάγματος, το οποίο καθόρισε τους όρους αυτής της μεγάλης επένδυσης.
Οι προσφυγές για το Ελληνικό αναμένεται να εκδικαστούν προσεχώς, διατηρώντας εν ζωή την εκκρεμότητα και κρατώντας την επένδυση για κάποιο διάστημα ακόμα σε στασιμότητα (αν δεν ανακύψει και τίποτα άλλο).
Δικαστικές πηγές του Συμβουλίου της Επικρατείας, δήλωναν στην «Κ» ότι πρόκειται το ταχύτερο δυνατόν να προσδιοριστούν προς εκδίκαση αυτές οι προσφυγές και μάλιστα όλες μαζί, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος για τη δικαστική τους εκκαθάριση και να επιλυθούν όλες οι αιτιάσεις που προβάλλονται σε μια προσπάθεια κάποτε η πολύπαθη επένδυση να ξεκινήσει.
Εργα που έγιναν δικαστικά σίριαλ
Οι δικαστικές περιπέτειες για την επένδυση στο Ελληνικό, σε μια χρονική συγκυρία που σηματοδοτεί την προσπάθεια της χώρας να βγει από παρατεταμένη οικονομική κρίση, ευτυχώς φαίνεται πως αντιμετωπίζονται από τους ανώτατους δικαστές στη λογική της συντομότερης δυνατής εκκαθάρισης.
Ομως στο παρελθόν δεκάδες επενδύσεις «ταλαιπωρήθηκαν», επενδυτές υπέστησαν τα πάνδεινα με δικαστικές εκκρεμότητες διαρκείας, ενώ μεγάλα δημόσια έργα έμειναν στάσιμα για χρόνια, διότι όλο και κάποιος κάτοικος ή φορέας με οικολογικές, υπαρκτές ή ανύπαρκτες ευαισθησίες, έκανε μία προσφυγή.
Οι περιπτώσεις μεγάλων έργων, όπως η περιφερειακή του Υμηττού και η ζεύξη Ρίου-Αντιρρίου, είναι χαρακτηριστικές των πολλών και αλλεπάλληλων προσφυγών που κατατέθηκαν γι’ αυτές στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Οσο για την πολυσυζητημένη εκτροπή του Αχελώου, έργο αμφιλεγόμενο που δέχθηκε επικρίσεις, το ανώτατο δικαστήριο χρειάστηκε πάμπολλες φορές να κρίνει σωρεία θεμάτων και να εκδικάσει προσφυγές επί προσφυγών.
Αλλά και ιδιωτικές επενδύσεις, όπως σχέδια τουριστικής ανάπτυξης στην Κρήτη με τη Μονή Τοπλού, ή άλλες, όπως η κατασκευή μεγάλων εμπορικών κέντρων, δεινοπάθησαν από προσφυγές, ενώ η ανάπλαση του Βοτανικού είχε επίσης την ίδια τύχη. Τα ίδια έγιναν με την επένδυση εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική και δεκάδες άλλες επενδύσεις που κρίθηκαν στις δικαστικές αίθουσες.
Ωστόσο η νομοθεσία που χρειάστηκε να φέρει η τότε κυβέρνηση, στις αρχές του 2000, για σύντομη ολοκλήρωση των ολυμπιακών έργων, βοήθησε να ξεπεραστούν οι χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες και να αντιμετωπιστούν οι καταχρηστικές πρακτικές άσκησης δικαιωμάτων που στόχο είχαν πολλές φορές, όπως απεδείχθη εκ των υστέρων, όχι την προστασία του περιβάλλοντος αλλά το μπλοκάρισμα ενός έργου στο όνομα μικρών ή μεγαλύτερων τοπικών ή άλλων συμφερόντων.
Βεβαίως, ανώτατοι δικαστικοί από το ΣτΕ τονίζουν, και σωστά, πως σε παρά πολλές περιπτώσεις προσφυγές πολιτών και φορέων «συμμάζεψαν» τα πράγματα σε έργα και επενδύσεις, όπου η προστασία του περιβάλλοντος στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 δεν αποτελούσε βασική πτυχή για την υλοποίησή τους, ακυρώνοντας καταστάσεις που αν είχαν γίνει, δεν θα είχαν σήμερα επιστροφή.
«Μπούλινγκ» σε επενδύσεις
Πάντως, στο σήμερα, όπου οι επενδύσεις είναι αναγκαίες παρά ποτέ, οι διαδικασίες για δικαστικό «μπούλινγκ» των επενδυτών θυμίζουν «μυγοσκοτώστρα», ενώ στο ΣτΕ πια κάνουν ό,τι μπορούν για να ελαχιστοποιήσουν τις συνέπειες της καταχρηστικής άσκησης δικαιωμάτων, κάνοντας χρήση ευχερειών που δίδει νόμος που ψηφίστηκε επί υπουργίας Μιλτιάδη Παπαϊωάννου. Ο νόμος αυτός δίδει τη δυνατότητα στον πρόεδρο του ΣτΕ να προσδιορίζει άμεσα προς εκδίκαση προσφυγές κατά μεγάλων επενδύσεων και μεγάλων έργων, κάτι που ήδη γίνεται.
Ωστόσο, ανώτατοι δικαστικοί που ξέρουν τι σημαίνει για μια επένδυση να μπλέξει και στα δικαστικά γρανάζια –διότι, ούτως ή άλλως, έχει τα εμπόδια της γραφειοκρατίας– τονίζουν πως «για να προχωρήσουν επενδύσεις και έργα χρειάζεται και πάλι ενεργοποίηση διατάξεων και διαδικασιών fast track».