Στον Γοργοπόταμο για τον «Μόντι»

Στον Γοργοπόταμο για τον «Μόντι»

8' 33" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Από τα τυχερά του επαγγέλματος: σε ένα πρόσφατο επίσημο γεύμα στο Πανεπιστήμιο Κινγκς του Λονδίνου, στο πνευματικό μνημόσυνο στον ζωγράφο και ευεργέτη του ιδρύματος Νίκολας Εγκον, η σύζυγος του εκλιπόντος, Μάττι, μου είπε: «Σ’ έβαλα να καθήσεις δίπλα στον λόρδο Τέρινγκτον. Είναι ένας σπουδαίος άνθρωπος. Ο πατέρας του υπήρξε θρυλική μορφή για εμάς τους Ελληνες. Αν τον παροτρύνεις λίγο, μπορεί και να σου μιλήσει…». Η αλήθεια είναι ότι με έπιασε μια μικρή αμηχανία. Ποιος ήταν ο λόρδος Τέρινγκτον, που είχε κάνει τόσα για την πατρίδα μου και εγώ δεν τον είχα ξανακούσει; Αυθαιρέτως, φαντάστηκα πως ήταν κάποιος φιλέλληνας στη Βουλή των Λόρδων που θα διακρίθηκε στον αγώνα για την επιστροφή των Μαρμάρων. 

Η συζήτηση με τον συνδαιτυμόνα ήταν ευχάριστη. Μου είπε ότι ήταν διακεκριμένος ουρολόγος, πράγμα που δεν βοήθησε και πολύ στο να μαντέψω ποιος ήταν ο γονιός του. Κάποια στιγμή, η κουβέντα πήγε στη σημερινή κρίση της χώρας μας και στο δύσκολο παρελθόν της Κατοχής και του Εμφυλίου.

Δήλωσα με καμάρι ότι ο πατέρας μου βρέθηκε ως αξιωματικός στην πρώτη γραμμή στο αλβανικό μέτωπο και είχε παρασημοφορηθεί για την ανδρεία του με πολεμικό σταυρό. Αντί για παραμύθια με νανούριζε κάθε βράδυ με ιστορίες ηρωισμού. «Και ο δικός μου πολέμησε στην Ελλάδα», απάντησε σεμνά ο λόρδος. «Μόνο που ήταν στα βουνά». «Αλεξιπτωτιστής;» τον ρώτησα. «Από τους πρώτους», είπε εκείνος. «Ηταν ο Κρις Γουντχάουζ». 

Με τρένο

Σάστισα. Ο «Μόντι» (Κρίστοφερ Μόνταγκιου Γουντχάουζ 1917-2001) ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές του αγώνα εναντίον των κατακτητών. Ενας πραγματικός ήρωας που άφησε τα χνάρια του στην ελληνική αντίσταση όσο κανένας άλλος συμπατριώτης του, σε γεγονότα όπως η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου και όχι μόνον. Με ευγένεια, ο λόρδος Τέρινγκτον, μου εξήγησε πως όταν κάποιος κληρονομεί έναν τίτλο στη Βρετανία, αλλάζει το επίθετό του. Η βραδιά εξελίχθηκε πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι είχα φανταστεί. Αντί για τον Παρθενώνα βρέθηκα νοερά στα βουνά της Γκιώνας, απ’ όπου συγκυριακά κατάγεται η οικογένειά μου. Από διαβολική σύμπτωση, ο Γουντχάουζ και οι υπόλοιποι σύντροφοί του έπεσαν το 1942 με αλεξίπτωτα στα μέρη όπου είχε γεννηθεί ο παππούς μου. Σ’ ένα από τα μαρτυρικά χωριά στις ψηλές βουνοκορφές, που κάηκαν από τους κατακτητές ως αντίποινα για τους Βρετανούς αλεξιπτωτιστές. Η μοίρα έκανε έναν κύκλο, επτά δεκαετίες αργότερα.

Η επόμενη φορά που είδα τον λόρδο Τέρινγκτον –«Να με λες Κρίστοφερ παρακαλώ»– ήταν στον Σταθμό Λαρίσης, μαζί με την αδελφή του Εμα και πέντε από τα παιδιά και των δύο. Με είχαν προσκαλέσει να πάμε μαζί στο Γοργοπόταμο με τρένο, ένα ταξίδι φόρο τιμής για τον «Μόντι», ώστε να δουν τα εγγόνια πού έδρασε ο παππούς τους. Κατέφθασα στην πλατφόρμα κρατώντας την πρώτη αγγλόφωνη έκδοση του βιβλίου του Γουντχάουζ: «Φιλέλληνες» της δεκαετίας του ’70, που βρήκα σε παλαιοβιβλιοπωλείο. Ηταν ένα μονάχα από τα πονήματά του που μαρτυρούσε την τεράστια αγάπη και γνώση για την Ελλάδα. Οσο διακρίθηκε με το όπλο στο χέρι, άλλο τόσο τίμησε τη χώρα μας και την Ιστορία της με τη συγγραφική πένα αλλά και με τους λόγους που εκφώνησε ως κοινοβουλευτικό μέλος των Τόρις μετά τον πόλεμο. Πριν πεθάνει μετέφρασε στα αγγλικά το έργο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου «Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος».

Πατέρας υπόδειγμα

Βολευτήκαμε στα κουπέ της αμαξοστοιχίας προς Λιανοκλάδι και ζήτησα από τα δύο αδέλφια να μου μιλήσουν για τον πατέρα τους – τον αριστοκράτη με τις λαμπρές κλασικές σπουδές στην Οξφόρδη και γνώστη της ελληνικής γλώσσας, τον πολεμιστή πίσω από τις γραμμές των Γερμανών. Πώς είναι να έχεις γονιό έναν τόσο ξεχωριστό άνθρωπο; «Ο Μόντι υπήρξε υπόδειγμα για εμάς. Μαλακός και τρυφερός. Δεν μας δημιούργησε ποτέ βάρος με απαιτήσεις ότι πρέπει να πετύχουμε τούτο ή εκείνο. Οταν βέβαια αριστεύαμε κάπου, ήταν ενθουσιασμένος μαζί μας, τόσο με εμάς όσο και με τον άλλο αδελφό μας, τον Νίκι, που δεν κατάφερε να έρθει μαζί μας στο ταξίδι αυτό. Δεν μας είχε εμφυσήσει ποτέ την αίσθηση ότι ήταν κάτι ιδιαίτερο ο ίδιος ως πρόσωπο. Είχε αυτή τη βρετανική αντιμετώπιση στη ζωή, πως δεν μιλάς για τον εαυτό σου παρά μόνον αν σε ρωτήσουν κάτι πολύ συγκεκριμένο. Σταδιακά, μεγαλώνοντας, καταλάβαμε ποιος ήταν», λέει ο λόρδος Τέρινγκτον. 

Τη σκυτάλη παίρνει η Εμα: «Οταν ήμουν πολύ μικρή, μου είχαν πει ότι ο πατέρας μου είχε υπάρξει guerrila (ελληνιστί αντάρτης) και εγώ που δεν ήξερα τη λέξη φαντάστηκα ότι ήταν γορίλλας και ήμουν λίγο μπερδεμένη», λέει και όλοι τρανταζόμαστε στα γέλια. Συνεχίζει: «Οταν γέρασε ήταν λίγο πιο ομιλητικός και ευσυγκίνητος. Τον θυμάμαι να βλέπει ένα ντοκιμαντέρ για την Αννα Φρανκ και να κλαίει σαν να ήταν και δική του ευθύνη που εκατομμύρια Εβραίοι θανατώθηκαν. Οσοι πολέμησαν εναντίον των ναζί έπαιρναν τα πράγματα προσωπικά». Και οι δύο τονίζουν ότι ο Κρις Γουντχάουζ ήταν περισσότερο γνωστός στην Ελλάδα παρά στη Βρετανία, συμπληρώνοντας ότι δεν συνήθιζε να μιλάει πολύ για τη δράση του στην Αντίσταση παρά μόνον ως στεγνή παράθεση γεγονότων και ημερομηνιών. Σχεδόν εγκυκλοπαιδικά. 

Το 1968

«Καταλάβαμε περισσότερα πράγματα όταν επισκεφθήκαμε για πρώτη φορά την Ελλάδα το 1968 μαζί του. Είχαμε πάει και τότε στον Γοργοπόταμο, στους Δελφούς, στην Ολυμπία και αλλού. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Μόντι είναι πως είχε μεν σπουδάσει κλασική φιλολογία στην Οξφόρδη και γνώριζε την αρχαία ελληνική γραμματεία στα δάχτυλα, αλλά αγαπούσε εξίσου παθιασμένα και τους σύγχρονους Ελληνες. Ο λόγος μάλιστα που ήρθε στην Ελλάδα το 1968 ήταν να μιλήσει με διάφορους ανθρώπους και να γράψει ένα άρθρο κατά της δικτατορίας, στην οποία είχε εναντιωθεί, αλλά και να μας δείξει και μέρη που γνώρισε και αγάπησε, επειδή έτυχε να τα γνωρίσει από κοντά. Αυτό που δεν είδαμε τότε είναι το σπήλαιο όπου κρύφτηκε με τους άλλους αλεξιπτωτιστές για έναν περίπου μήνα πριν από την ανατίναξη της γέφυρας. Αλλά θα το δούμε αυτή τη φορά που έχουμε μαζί και κάποια από τα παιδιά μας», μου λένε. Ο Κρίστοφερ και η Εμα συμφωνούν ότι ο πατέρας τους ανήκε σε μια ξεχωριστή γενιά ανθρώπων που συνέδεσαν την καλλιέργεια με τον πατριωτισμό και το θάρρος. «Εμείς δεν κληθήκαμε ποτέ να πολεμήσουμε για την πατρίδα, έτσι ώστε να αναμετρηθούμε και με το πρώτιστο αυτό χρέος, όπως εκείνοι. Αναρωτιέμαι πώς θα αντιδρούσαμε», υπογραμμίζει ο γιος του.

Το τρένο αφήνει την Αττική και βλέπουμε από τα παράθυρα λόφους, δένδρα, χωράφια σε γρήγορη αλληλουχία με σάουντρακ τα τριξίματα του συρμού. Μπαίνω στον πειρασμό να ρωτήσω πώς θα σχολίαζε ο Μόντι το Brexit, αν θα το έβρισκε πατριωτική πράξη. Η απάντηση ήταν άμεση: «Θα ήταν βαθιά στενοχωρημένος με την εξέλιξη αυτή. Σίγουρα θα έβρισκε πολύ κακή τη συγκυρία να φύγουμε από την Ευρώπη το 2017. Αν το δούμε ιστορικά, ο πατέρας μου ανήκε σε μια γενιά που έζησε από κοντά τον πόλεμο ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη και το εγχείρημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης ήταν μια παρακαταθήκη μελλοντικής ειρήνης. Θα ήθελα να προσθέσω ότι και η σημερινή οικονομική κρίση στην Ελλάδα θα ήταν κάτι που θα τον πίκραινε πολύ. Και ο λόγος είναι πως ο ίδιος πίστευε ότι η μεγαλύτερή του συμβολή στην ελευθερία της πατρίδας σας δεν ήταν μόνον η δράση του στα βουνά και ο αγώνας εναντίον των ναζί. Αλλά το γεγονός ότι προσπάθησε να επηρεάσει τη βρετανική πολιτική ηγεσία, ώστε η χώρα να παραμείνει εκτός του ανατολικού μπλοκ και να είναι αναπόσπαστο τμήμα της Δύσης. Είχε πάει μάλιστα να βρει τον Τσώρτσιλ ο ίδιος, στην πιο κρίσιμη περίοδο, για να του μιλήσει γι’ αυτό το θέμα. Αν, λοιπόν, έβλεπε την Ελλάδα σήμερα να κινδυνεύει να χάσει τη θέση της στην Ευρώπη, στην Ε.Ε., θα ήταν σαν να πήγε χαμένη η μάχη του τότε».

Ελληνες συμπολεμιστές

Μετά μία περίπου δίωρη διαδρομή, το τρένο φτάνει στο Λιανοκλάδι και από εκεί πηγαίνουμε οδικώς για τον Γοργοπόταμο και το ξενοδοχείο όπου θα κατέλυε για λίγες ημέρες η οικογένεια. Το έχει η οικογένεια Τεμπέλη, μέλη της οποίας είχαν πάρει μέρος στην ανατίναξη της γέφυρας. Ο γιος Βασίλης με τη στολή του μάγειρα βγαίνει έξω να μας υποδεχθεί. Με ελληνική ζεστασιά, ο νεαρός πιάνει τον λόρδο από το χέρι και τον πηγαίνει μέσα στο εστιατόριο του ισογείου να δει τις φωτογραφίες που είναι κρεμασμένες στον τοίχο. Ακολουθεί όλη η οικογένεια. Μυρίζει κοντοσούβλι και κοκορέτσι, ενώ οι φόρμες με τις ντομάτες γεμιστές και τις αγκινάρες γυαλίζουν στη βιτρίνα. «Εδώ είναι ο πατέρας σας ο Μόντι με τον παππού μου Σπύρο και τον αδελφό του Ηλία που πήραν μέρος στην επιχείρηση», λέει με περηφάνια ο μάγειρας. Πράγματι, ο Γουντχάουζ ποζάρει μπροστά στη γέφυρα με τους δύο Ελληνες μαχητές, καμιά 20αριά χρόνια μετά το γεγονός. Ηταν πολύ ψηλός και η διαφορά ύψους με τους συμπατριώτες μας είναι εμφανής. Υπάρχει μια διάχυτη συγκίνηση στον αέρα.

Η στιγμή

Σε λίγο βρισκόμαστε όλοι μαζί στο πίσω κάθισμα ενός τζιπ που μας ανεβάζει στο μνημείο του Γοργοποτάμου δίπλα στη γέφυρα. Ολη η οικογένεια αισθάνεται πως είναι μια σημαντική στιγμή, ιδιαίτερα τα εγγόνια, ο γιος του Κρίστοφερ, Τζακ και η γυναίκα του Ελενα, η κόρη του Κόνι, ο Χιου και η αδελφή του Ιμα, παιδιά της Εμα. Φωτογραφίζονται για χάρη της «Κ» κάτω από την ελληνική σημαία, με πραγματικό σεβασμό. Ο λόρδος βγάζει μολύβι και χαρτί για να σημειώσει την ελληνική επιγραφή του μνημείου και να τη μεταφράσει όταν θα φτάσει στο σπίτι του στην Αγγλία. Καθώς η γέφυρα δεν χρησιμοποιείται πια, αρχίζουμε να περπατάμε στη ράχη της σιωπηλοί. Δεν είναι μέρος για υψοφοβικούς, αλλά σίγουρα είναι απόλαυση για τους φυσιολάτρες συνταξιδιώτες που έχουν μαγευθεί από το τοπίο, αλλά και με το γεγονός ότι βρίσκονται στο μέρος όπου ενωμένοι Ελληνες μαχητές από τον ΕΔΕΣ και τον ΕΛΑΣ σε συντονισμένο σχέδιο με τους Βρετανούς έκαναν επιτυχημένη επιχείρηση ανατίναξης στις 25/11/42. Ηταν μια τεράστια επιτυχία, τουλάχιστον σε συμβολικό επίπεδο. «Νομίζω πως ο Μόντι θα ήταν πολύ χαρούμενος αν μπορούσε να μας δει. Για να καταλάβετε πόσο αγαπούσε την πατρίδα σας, πριν πεθάνει είχε αρχίσει να μιλάει ελληνικά στις νοσοκόμες. Και οι τελευταίες του λέξεις ήταν “Ελλάς! Ελλάς!”…».

Τι σήμαινε η ανατίναξη της γέφυρας

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στις 25 Νοεμβρίου 1942, ήταν μία κορυφαία αντιστασιακή πράξη κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Υπήρξε αποτέλεσμα της συνεργασίας των δύο μεγαλύτερων αντιστασιακών οργανώσεων, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, υπό την καθοδήγηση Βρετανών κομάντος με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Εντι Μάιερς και τον ελληνομαθή ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ. Πάνω από τη γέφυρα, την οποία φρουρούσαν 100 Ιταλοί και 5 Γερμανοί στρατιώτες, διερχόταν η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης – Αθηνών, η μοναδική αξιόπιστη δίοδος προς τα λιμάνια της Νότιας Ελλάδας. Η αχρήστευσή της θα προκαλούσε τη διακοπή του ανεφοδιασμού της γερμανικής στρατιάς του Ρόμελ στη Βόρειο Αφρική, που θα έκρινε πολλά για την πορεία των στρατιωτικών επιχειρήσεων λίγο πριν από τη μάχη του Ελ Αλαμέιν.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή