Το προβληματικό σύστημα κριτηρίων για τη δημιουργία νέων τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ εμφανίζεται σε όλο του το… μεγαλείο μέσα από τον επίσημο Οδηγό που εξέδωσε πρόσφατα το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του υπουργείου Παιδείας για τις Σπουδές και την Απασχόληση. Δεκατρία από τα νέα τμήματα ΑΕΙ και τέσσερα από τα νέα τμήματα ΤΕΙ, τα οποία πρωτολειτούργησαν μέσα στην προηγούμενη διετία, παρουσιάζονται να οδηγούν σε επαγγέλματα με κακές έως μέτριες προοπτικές!
Οδηγός για τον Οδηγό
Στον Οδηγό, δίπλα σε κάθε τμήμα, παρουσιάζεται το άμεσα συνδεόμενο με αυτό επάγγελμα και κατόπιν οι ενδεικτικές προοπτικές του στην οικονομία της χώρας. Ετσι λοιπόν, με τρεις κουκκίδες σηματοδοτούνται τα επαγγέλματα με πολύ θετικές προοπτικές απασχόλησης, με δύο κουκκίδες αυτά με θετικές προοπτικές και με μία κουκκίδα τα τμήματα που οδηγούν σε επαγγέλματα «με πιο περιορισμένες προοπτικές απασχόλησης», όπως πολύ… κομψά αναφέρονται στο εισαγωγικό κείμενο του Οδηγού. Από τα 32 νέα τμήματα ΑΕΙ η σχετική πλειονότητα (13) έχουν κακές επαγγελματικές προοπτικές 11 εκτιμάται από τους συντάκτες του Οδηγού ότι έχουν θετικές προοπτικές και μόλις τα 8 εξασφαλίζουν στους αποφοίτους τους θετικότατες επαγγελματικές προοπτικές. Η κατάσταση είναι καλύτερη ως προς τα ΤΕΙ όπου από τα 26 νέα τμήματα τα 10 σηματοδοτούνται με τρεις κουκκίδες, τα 12 με δύο και τα 4 με μία.
ΤΕΙ: δίαιτα και διατροφή
Στα ΤΕΙ μεταξύ των 10 νέων τμημάτων που εξασφαλίζουν θετικότατες επαγγελματικές προοπτικές είναι όσα έχουν αντικείμενο σχετικό με την πληροφορική, τις υδατοκαλλιέργειες, τη διατροφή και τη διαιτολογία, τις γραφικές τέχνες. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα τμήματα Διατροφής και Διαιτολογίας Θεσσαλονίκης και Κρήτης, Βιομηχανικής Πληροφορικής Καβάλας, Επιχειρηματικού Σχεδιασμού και Πληροφοριακών Συστημάτων Πάτρας, Εφαρμογών Πληροφορικής στη Διοίκηση και στην Οικονομία Μεσολογγίου. Στον αντίποδα βρίσκονται τα ακόλουθα νέα τμήματα των ΤΕΙ: Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνιακής Πολιτικής Δυτικής Μακεδονίας (με έδρα στην Καστοριά), Εφαρμογών Ξένων Γλωσσών στη Διοίκηση και στο εμπόριο Ηπείρου (Ηγουμενίτσα), Χρηματοοικονομικών Εφαρμογών Δυτικής Μακεδονίας (Κοζάνη), Λαϊκής και Μουσικής Παράδοσης Ηπείρου (Αρτας). Οπως παρατηρείται το αντικείμενο πολλών από τα παραπάνω τμήματα επικαλύπτεται με άλλα προϋπάρχοντα. Πόσο μάλλον που πέρυσι τα περισσότερα από τα νέα τμήματα απαξιώθηκαν από τους υποψηφίους του Ενιαίου Λυκείου για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με αποτέλεσμα 1.022 θέσεις να μείνουν κενές. Η πλειονότητα, μάλιστα, των θέσεων αυτών ήταν από τα νέα αυτά τμήματα. Τελικά αποφασίσθηκε να καλυφθούν από υποψηφίους με το σύστημα των Δεσμών. Ανάλογη αναμένεται να είναι η φετινή κατάσταση.
Μερικά ερωτήματα
Εύλογα, λοιπόν, αναδεικνύεται το ερώτημα πόσο στον σχεδιασμό του υπουργείου Παιδείας είναι θεμελιώδες κριτήριο ο προσανατολισμός ώστε οι απόφοιτοι να μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας; Και τελικά, ποιος ο λόγος να δημιουργηθούν νέα τμήματα τα οποία στην πλειονότητά τους δεν εξασφαλίζουν καλές επαγγελματικές προοπτικές για τους φοιτητές και τους σπουδαστές τους. Μήπως μόνο και μόνο για να απορροφηθούν τα ευρωπαϊκά κονδύλια (μέσω του ΕΠΕΑΕΚ), τα οποία έτσι και αλλιώς υπήρχαν; Και τελικώς, γιατί να δημιουργηθούν περισσότερα του ενός παρόμοιου αντικειμένου τμήματα, όταν είναι εγνωσμένο ότι στην ελληνική οικονομία και αγορά εργασίας δεν είναι αναπτυγμένη η αντίστοιχη επιστήμη;
Η διαδικασία για τη δημιουργία νέων τμημάτων, όπως ανέφερε στην «K» η διευθύντρια του τμήματος Μελετών Στατιστικής και Οργανώσεως της Ανώτατης Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας κ. Αικατερίνη Ζέρβα, ξεκινά από τα ίδια τα ιδρύματα, οι αρχές των οποίων προτείνουν την ίδρυση των τμημάτων. Οι προτάσεις αυτές πρέπει να περιέχουν μελέτη τεκμηρίωσης και έρευνα στην αγορά εργασίας των προοπτικών που έχουν τα επαγγέλματα στα οποία οδηγούν τα νέα τμήματα. Την τελική απόφαση έχουν τα αρμόδια όργανα του υπουργείου Παιδείας. Βέβαια, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής στο παρασκήνιο εξυφαίνεται ένας παρασκηνιακός ιστός που αποτελείται από διαμάχες μεταξύ πανεπιστημιακών, πολιτικές πιέσεις και συγκρουόμενα συμφέροντα, τα οποία πιέζουν προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση.
Το θέμα είναι ιδιαίτερα κρίσιμο. Πόσο μάλλον που στο υπουργείο Παιδείας αυτή τη στιγμή έχει συσταθεί ομάδα εργασίας η οποία θα εξετάσει τις προτάσεις για τα υπό ίδρυση τρία νέα πανεπιστήμια της χώρας (στη Δυτική Μακεδονία, τη Δυτική Στερεά και την Ανατολική Στερέα) και θα εξετάσει τη στρατηγική ανάπτυξη και τη χωροθέτηση των νέων ιδρυμάτων. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Παιδείας, εκτός από την περιφερειακή ανάπτυξη, το ζητούμενο από την ίδρυσή τους είναι να καλυφθούν οι ανάγκες των νέων ανθρώπων για μόρφωση. Η πολυμελής ομάδα, η οποία έχει συντονιστή τον ειδικό γραμματέα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας κ. Διονύσιο Κλάδη και μέλη μεταξύ άλλων εκπροσώπους των πρυτανικών αρχών και Ινστιτούτων Περιφερειακής Ανάπτυξης, αναμένεται να εκδώσει το σχετικό πόρισμα μέσα στο 2002.
Δύο απόψεις
Ευρύτερα, το πρόβλημα που αποτυπώνεται μέσα από τις σελίδες του επίσημου Οδηγού Σπουδών και απασχόλησης του υπουργείου Παιδείας θέτει -εμμέσως πλην σαφώς- το μείζον ζήτημα της διασύνδεσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Χρόνια η αδράνεια των αρμόδιων κρατικών οργάνων και των υπόλοιπων εμπλεκόμενων φορέων στον τομέα αυτό. Σήμερα, στη χώρα μας διατυπώνονται δύο αντικρουόμενες απόψεις κυρίως από την πλευρά των πανεπιστημιακών.
Από τη μια εκτιμάται ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει λιγότερα αλλά καλύτερα οργανωμένα πανεπιστήμια: «Ιπτάμενοι» καθηγητές, αναλογικά μειωμένα κονδύλια, ανοργάνωτα πανεπιστημιακά τμήματα είναι ορισμένα από τα επιχειρήματα της πλευράς αυτής. Η άλλη πλευρά προκρίνει την περιφερειακή αποκέντρωση και της εκπαίδευσης, την οποία ενθαρρύνει και η Ευρωπαϊκή Ενωση, την επίτευξη καλύτερης αναλογίας ιδρυμάτων / φοιτητών (αναλογία η οποία στην Ελλάδα, παρόλα όσα λέγονται, είναι μέτρια) και τη δημιουργία νέων και νεωτερικών τμήματων και γνωστικών αντικειμένων.
ΙΕΚ ανάλογα με… την εκλογική περιφέρεια
Η χωρίς προγραμματισμό ίδρυση νέων τμημάτων στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ στιγμάτισε και τις επιλογές για τη δημιουργία προ διετίας νέων δημόσιων Ινστιτούτων Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Ενα φαινόμενο που άρχισε να γεννάται, όταν και για λόγους κομματικής σκοπιμότητος και εξυπηρέτησης τοπικών συμφερόντων δημιουργήθηκαν ΙΕΚ σε περιοχές υποψήφιων βουλευτών.
Ειδικότερα, όπως ανέφερε στην «K» η πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Εκπαιδευτών και Εκπαιδευτικών ΙΕΚ κ. Λεμονιά Κοντογιάννη προ διετίας και λίγο πριν από τις εκλογές δημιουργήθηκαν 46 νέα ΙΕΚ χωρίς να έχουν εξασφαλισθεί τα κονδύλια λειτουργίας τους με αποτέλεσμα σήμερα να έχει δημιουργηθεί ένα τεράστιο έλλειμμα 24 δισ. δραχμών, τα οποία θα πρέπει να καλύψουν τους μισθούς του προσωπικού των ΙΕΚ. Υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο απασχολούνται σε κάθε δημόσιο ΙΕΚ περί τα 100 άτομα εκπαιδευτικοί και διοικητικό προσωπικό.
«Προ διετίας παντού δημιουργήθηκαν ΙΕΚ, και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές για μικροκομματικούς λόγους. Ταυτόχρονα, στην Αττική υπήρξαν περιπτώσεις όπου στην ίδια περιοχή -και ενώ υπήρχε ήδη ΙΕΚ- δημιούργηκαν νέα Ινστιτούτα. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι αυτές του δευτέρου ΙΕΚ στον Πειραιά και αυτό στο Κερατσίνι. Μπορεί, βεβαίως, να καλύφθηκαν ανάγκες και να υπήρχε ζήτηση εκ μέρους των νέων, όμως με ποιά λογική ανοίγουν δύο ΙΕΚ στην ίδια περιοχή;» αναρωτιέται η κ. Κοντογιάννη.
Ταυτόχρονα, η δημιουργία νέων ΙΕΚ δεν έγινε με ορθρολογικά κριτήρια. «Σαφέστατα πρέπει να σταματά η λειτουργία κάποιων με ελάχιστα παιδιά και σε τακτά διαστήματα να επικαιροποιούνται τα αντικείμενα τους. Υπάρχουν τμήματα με τρία-τέσσερα παιδιά. Εγώ βρέθηκα στη θέση να διδάσκω επτά σπουδαστές στο ΙΕΚ Αίγινας, οι οποίοι στο τέλος έμειναν πέντε» συμπληρώνει η εκπρόσωπος του Πανελλήνιου Συλλόγου.
Το μεγάλο ταμειακό έλλειμμα του αρμόδιου για τα ΙΕΚ Οργανισμού Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, που είχε ως αποτέλεσμα να μείνουν απλήρωτοι επί μακρόν οι εργαζόμενοι, προκάλεσε τις μακροχρόνιες απεργιακές κινητοποιήσεις τους. Πριν από λίγες ημέρες, το πρόβλημα λύθηκε προσωρινά με άμεση εκταμίευση 5 δισ. δραχμών από τον κρατικό προυπολογισμό για την κάλυψη μισθών. Ομως, μοιάζει ότι η «πληγή», που οφείλεται στην έλλειψη σωστού προγραμματισμού, γρήγορα θα ξανανοίξει…
Αύξηση τιμολογίων