Η πρώτη οπτική επαφή του ταξιδιώτη με τη Λευκάδα είναι η λιμνοθάλασσα, που βρίσκεται εκατέρωθεν της γέφυρας που ενώνει το νησί με την Ακαρνανία. Ελάχιστοι, όμως, τη γνωρίζουν, καθώς δεν χαίρει της ανάλογης αίγλης. Και ακόμη πιο λίγοι είναι οι παραθεριστές που θα γευτούν ψάρι από τη λιμνοθάλασσα ή θα αγναντέψουν το ηλιοβασίλεμα και τα θαλασσοπούλια στην ακτή της λιμνοθάλασσας, παρ’ όλη την εγγύτητά της στην πόλη. Γιατί οι Λευκαδίτες στρέφουν την πλάτη στη μοναδικής οικολογικής αξίας θάλασσα; Το εν λόγω ερώτημα επιδίωξαν να διερευνήσουν ειδήμονες από διαφορετικούς κλάδους στην ημερίδα «Λιμνοθάλασσα Λευκάδας: Παρελθόν, παρόν, μέλλον», που διοργάνωσε η Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας – Περ. Ιονίων Νήσων, ο Δήμος Λευκάδας, το Πνευματικό Κέντρο και η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών.
Στο παρελθόν η λιμνοθάλασσα υπήρξε πηγή πλουτισμού. «Ηδη από την Ενετοκρατία γινόταν εκμετάλλευση του ιχθυοτροφείου», αναφέρει ο κ. Δημήτριος Τσερές, φιλόλογος και ιστοριοδίφης. «Λειτουργούσαν δύο ιχθυοτροφεία της πάλαι ποτέ ενιαίας λιμνοθάλασσας, του Αβλέμονα και της Laguna, έχουμε στη διάθεσή μας μάλιστα και προκηρύξεις εκμίσθωσής τους». Εκτοτε, σειρά παρεμβάσεων στο παραλιακό μέτωπο της πόλης από τους εκάστοτε κυρίαρχους του νησιού άλλαξαν τη μορφολογία της λιμνοθάλασσας. Ως πηγές περιβαλλοντικής όχλησης καταγράφονται η αλλαγή χρήσης γειτνιαζόντων εδαφών και τα αστικά απόβλητα της πόλης έως το 1996 για το Παλαιό, ενώ για τον Αβλέμονα οι γεωργικές δραστηριότητες στις γειτνιάζουσες περιοχές, η λαθραλιεία και η χρήση της μαρίνας των τουριστικών σκαφών. Ωστόσο, και μολονότι δεν γίνονται τακτικά βιοχημικές μετρήσεις, η περιβαλλοντική κατάσταση των λιμνοθαλασσών κρίνεται από τους ειδικούς τις τελευταίες δεκαετίες ως σταθερή. Επισημαίνεται ότι η λιμνοθάλασσα στο εξής θα υπόκειται στην ευθύνη του Φορέα Διαχείρισης Αμβρακικού.
«Η διαχρονική τάση της αλιευτικής παραγωγής των λιμνοθαλασσών Στενού Λευκάδας βαίνει συνεχώς μειούμενη, θεωρείται, μάλιστα, από τις χαμηλότερες στην Ελλάδα», επισήμανε ο ιχθυολόγος του ΕΛΚΕΘΕ Θεόδωρος Ζούλιας, που παρουσίασε εκτενώς όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, πρωτίστως αλιευτικά δεδομένα, για τη λιμνοθάλασσα του Παλαιού και του Αβλέμονα. «Η πτώση είναι συνεχής από το 2000 και τούδε».
Πριν από 18 χρόνια
Η εικόνα, ωστόσο, ήταν διαμετρικά αντίθετη πριν από 18 χρόνια. «Η χρυσή εποχή των ιβαριών της ήταν το διάστημα 2000 και 2001», εξηγεί ο κ. Αγγελος Παπαδόπουλος, ιχθυολόγος στο Γραφείο Αλιείας του Δήμου Λευκάδας. «Η ετήσια τότε απόδοση ήταν 40 τόνους ψάρι τον χρόνο, ενώ σήμερα μετά βίας φτάνουμε τους 4 τόνους». Εκτοτε, δεν άλλαξε η δυνατότητα της λιμνοθάλασσας αλλά του… δήμου, που κάποτε διέθετε εννέα εργαζόμενους για την καθημερινή εργασία στο ιχθυοτροφείο και σήμερα διαθέτει μόλις δύο. Τα στοιχεία επιδέχονται πολλές ερμηνείες. «Οι Μεσολογγίτες αντιμετωπίζουν έως και σήμερα τη λιμνοθάλασσα με δέος, καθώς χάρη σε εκείνη άντεξε η πόλη την πολύμηνη πολιορκία της», υπενθυμίζει ο κ. Παπαδόπουλος. «Εσείς, ως νησί, έχετε πολλούς πόλους έλξης σε αντίθεση με εμάς που έχουμε μόνον έναν, τη λιμνοθάλασσά μας», επιβεβαιώνει ο κ. Βαγγέλης Δημητρίου, ιχθυολόγος που υπηρέτησε επί δεκαετίες στο Μεσολόγγι, όπου εσχάτως σημειώνεται προσπάθεια αναγέννησης της λιμνοθάλασσας. «Η οικονομική βιωσιμότητα των λιμνοθαλασσών μπορεί να επιτευχθεί με ορθή διαχείριση, μεταποίηση προϊόντων και εναλλακτικό τουρισμό», υπογράμμισε ο κ. Δημητρίου. Ενδεικτικά, «από το 2013 λειτουργεί εργαστήριο αυγοτάραχου ΠΟΠ Μεσολογγίου και από το 2016 παράγονται φιλεταρισμένα ψάρια ελαφριάς άλμης».
Πέρα από το ψάρι
Λιμνοθάλασσα, εντούτοις, δεν συνεπάγεται μόνον ψάρι. «Η λιμνοθάλασσα Λευκάδας αποτελεί μέρος του Εθνικού Πάρκου Αμβρακικού – Λευκάδας και έναν από τους τέσσερις πιο σημαντικούς υγροτόπους της Ελλάδας», εξηγεί από την πλευρά της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ο κ. Κώστας Παπακωνσταντίνου τη βαρύτητα αυτού του brandname. Μόνιμοι κάτοικοι ή περαστικοί είναι πάνω από 300 είδη πτηνών, εκ των οποίων και μερικά ακριβοθώρητα, όπως ο αργυροπελεκάνος. Ως εκ τούτου, «πρέπει να προστατευτεί η παραλιακή ζώνη από τα αυτοκίνητα και το μαζικό ποδοπάτημα», τόνισε ο ίδιος, «οι αλμυρόβαλτοι πρέπει αναγκαστικά να μείνουν χωρίς “ανάπτυξη”». Τα παραπάνω μέτρα προστασίας θα κάνουν τα πουλιά να… νιώσουν «σαν στο σπίτι τους» και πολλούς οικολόγους να βάλουν πλώρη για Λευκάδα, ώστε να επιδοθούν στο δημοφιλές birdwatching.