Είναι πρωί Κυριακής, στο Κέντρο Υγείας της Πάτμου, στα μισά του δρόμου μεταξύ του λιμανιού και της αρχοντικής χώρας. Τα ιατρεία της «Ομάδας Αιγαίου», της ΜΚΟ που εδώ και 25 χρόνια επισκέπτεται με φουσκωτά σκάφη απομακρυσμένα και μικρά νησιά παρέχοντας εθελοντικά ιατρικές και άλλες υπηρεσίες, έχουν στηθεί, και ο κόσμος έχει ήδη αρχίσει να μαζεύεται. Ορισμένους, ωστόσο, τους περιμένει μια δυσάρεστη έκπληξη.
Τα μέλη της ΜΚΟ ανακοινώνουν ότι δεν θα λειτουργήσει το μικροβιολογικό ιατρείο, καθώς ενημερώθηκαν ότι υπάρχει ιδιωτικό εργαστήριο στο νησί. Σύμφωνα με την ιατρική δεοντολογία, εθελοντικές δράσεις παρέχονται μόνο σε ειδικότητες που δεν είναι διαθέσιμες στο εκάστοτε μέρος.
Η «Ομάδα Αιγαίου» συνεννοείται με τα νησιά που επισκέπτεται ώστε να γνωρίζει ποιοι από τους γιατρούς της μπορούν να δραστηριοποιηθούν σε κάθε μέρος και ποιοι όχι και να ενημερώνεται αντίστοιχα και ο τοπικός πληθυσμός. Η παρουσία μικροβιολόγου στο νησί, ωστόσο, δεν τους είχε γνωστοποιηθεί ώς τώρα.
Τα φουσκωτά της «Ομάδας Αιγαίου» –έντεκα στο σύνολο, συν ένα ασθενοφόρο σκάφος– φτάνουν στο νοτιοδυτικό άκρο της Ικαρίας, στην πρώτη μέρα του φετινού Διάπλου.
Η είδηση ότι δεν θα γίνουν μικροβιολογικές (αιματολογικές) εξετάσεις προκαλεί έντονες αντιδράσεις. Ο ιδιώτης γιατρός, μαθαίνει η «Κ», έχει μεν εργαστήριο με υπάλληλο στην Πάτμο, αλλά δεν διαμένει ο ίδιος μόνιμα στα νησί. Υπάρχουν μάλιστα παράπονα για το κόστος που καλούνται να καταβάλουν οι ασθενείς. «Oλοι αυτοί που έρχονται εδώ (σ.σ. στις δράσεις της «Ομάδας Αιγαίου») δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να πάνε στον ιδιώτη για εξετάσεις», διαμαρτύρεται μια ηλικιωμένη κυρία.
Στον διάδρομο του Κέντρου Υγείας, που έχει μεταβληθεί σε πολύβουη αίθουσα αναμονής, εκφράζεται και η άλλη όψη. «Θα κόστιζε πολύ πιο ακριβά αν έπρεπε να πας στην Αθήνα», λέει μία άλλη κυρία σε συνομιλήτριά της που κι αυτή διαμαρτυρόταν. «Δεν θα έχει δουλειά για δύο μήνες ο ιδιώτης αν γίνουν οι εξετάσεις». Τελικά, κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης με τον γιατρό, τον Δημήτρη Δημητρίου, έγιναν οι εξετάσεις σε περιστατικά που κρίθηκαν επείγοντα.
«Εχω το εργαστήριο στην Πάτμο τέσσερα χρόνια», λέει τηλεφωνικά στην «Κ» ο κ. Δημητρίου. «Είμαι εκεί κάθε βδομάδα και βλέπω γύρω στα 800 άτομα τον χρόνο – τους άπορους δωρεάν. Οταν έρχονται τρεις και τέσσερις εθελοντικές ομάδες στο νησί και κάνουν εξετάσεις, τα μισά από αυτά τα άτομα δεν θα έρθουν στο ιατρείο μου». «Είναι ούτως ή άλλως πολύ δύσκολο να διατηρείς ιατρείο σε μικρό νησί χωρίς αεροδρόμιο», προσθέτει, εκφράζοντας τη λύπη του για το όλο επεισόδιο.
Η απάντηση στο δίλημμα που προκύπτει –μπορεί να περιοριστεί η δωρεάν παροχή ιατρικών υπηρεσιών από εθελοντές για χάρη ενός ιδιώτη, που όμως παρέχει κάτι ζωτικό σε μία δυσπρόσιτη περιοχή;– πρέπει να λάβει υπόψη και την έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφορετικών εθελοντικών φορέων, ο αριθμός των οποίων έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Στους Φούρνους, στα ιατρεία που είχαν στηθεί από την «Ομάδα Αιγαίου» δύο μέρες νωρίτερα, η προσέλευση ήταν πολύ μειωμένη σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Ο λόγος ήταν ότι είχε έλθει στο νησί άλλη ΜΚΟ προ ολίγων ημερών.
Οι συνέπειες
Η «Ομάδα» αποβιβάζεται στη Θύμαινα και ετοιμάζεται να μεταφέρει τον εξοπλισμό της στο σημείο όπου θα στηθούν τα ιατρεία.
Η αδυναμία συντονισμού, όπως παραδέχονται στην «Κ» μέλη της «Ομάδας Αιγαίου», οδηγεί σε αναποτελεσματική κατανομή της παρεχόμενης βοήθειας. Επιδρά, επίσης, αρνητικά στη δυνατότητα βιώσιμης λειτουργίας ιδιωτικών ιατρείων που έχουν ανοίξει σε ακριτικά νησιά.
Τον περασμένο Μάρτιο, το υπουργείο Υγείας εξέδωσε ερμηνευτική εγκύκλιο που επιχειρεί να θέσει ένα πιο αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο για την παροχή εθελοντικών ιατρικών υπηρεσιών. Ο Γιώργος Μακρής, αντιπρόεδρος Δ.Σ. της «Ομάδας Αιγαίου», αναφέρει ότι καλώς μπήκε ένα πιο συγκεκριμένο πλαίσιο, αλλά περιγράφει γλαφυρά τη γραφειοκρατική επιβάρυνση που συνεπάγεται. «Μέχρι πρότινος στέλναμε αίτημα στην υγειονομική περιφέρεια στην οποία υπάγονταν τα νησιά τα οποία θα επισκεπτόμασταν, τέσσερις-πέντε σελίδες, λέγοντας ποιοι είμαστε, πού θα πάμε, και παρέχοντας τις εγκρίσεις των οικείων ιατρικών συλλόγων των νησιών. Η νέα εγκύκλιος έχει 16 κριτήρια, από τα συμφωνητικά για τα βιοχημικά και τα απόβλητα ώς τη μεταφορά βιολογικού υλικού, την πιστοποίηση της καλής λειτουργίας του εξοπλισμού και τις εγκρίσεις των συλλόγων των ίδιων των ιατρών που συμμετέχουν. Τις εγκρίσεις αυτές μετά πρέπει να τις εγκρίνουν οι ιατρικοί σύλλογοι των νησιών που επισκεπτόμαστε και όλες μαζί να κατατεθούν στην αρμόδια ΥΠΕ! Το φετινό μας αίτημα έφτασε τις 140 σελίδες».
Ενα από τα 16 κριτήρια της νέας εγκυκλίου αφορούσε τον προσδιορισμό του επιστημονικά υπεύθυνου για τον σχεδιασμό και τον συντονισμό των δράσεων. Ο κλήρος για τον ρόλο αυτό έπεσε στον Κυριάκο Σταθάκη, ορθοπεδικό, βετεράνο δαμαστή των κυμάτων και παλιά καραβάνα της «Ομάδας Αιγαίου», που κλήθηκε να διαχειριστεί και τους νέους περιορισμούς στο είδος των δράσεων που επιτρέπονται. «Κρίθηκε ότι κάποιες παρεμβατικές, εξειδικευμένες δράσεις μπορεί να έχουν κάποια συνέχεια, που δεν θα μπορεί να το χειριστεί ο αγροτικός γιατρός». Ο κ. Σταθάκης σημειώνει ότι ήταν «απαραίτητο να μπουν κάποιες αρχές», αλλά ότι πρέπει να αφήνεται περιθώριο και στην ιατρική κρίση όσον αφορά τις δράσεις.
Δωρεές… στον πάγο
Ο δωρηθείς ακτινολογικός εξοπλισμός, ασφαλής κάτω από τα σκεπάσματα, στο Κέντρο Υγείας Πάτμου.
Δίπλα στην είσοδο του Κέντρου Υγείας στην Πάτμο, υπό το άγρυπνο βλέμμα των Αγίων και των μαρμάρινων πλακών με ονόματα δωρητών, αδιαφανή καλύμματα κρύβουν κάποια ογκώδη αντικείμενα, η φύση των οποίων δεν είναι αντιληπτή διά γυμνού οφθαλμού. Καθώς φαίνεται, ούτε οι αγαθές προθέσεις των δωρητών ούτε οι προσευχές έχουν φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα: κάτω από το σελοφάν κρύβεται ακτινολογικός εξοπλισμός, δωρεά των «Φίλων της Πάτμου», εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια.
«Πολλές φορές γίνονται δωρεές εξοπλισμού –π.χ. ακτινολογικού– που απαιτούν ειδικές εγκαταστάσεις για να στεγαστούν, αλλά και την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού, ανάγκες για τις οποίες δεν έχουν προβλεφθεί κονδύλια», εξηγεί στην «Κ» ο Στέφανος Χανδακάς, γυναικολόγος και μέλος της «Ομάδας Αιγαίου». «Επίσης, π.χ., το να βάλεις ένα μαστογράφο σε ένα ακριτικό νησί έχει πολύ υψηλά λειτουργικά έξοδα – 10.000 ευρώ τον μήνα. Ποσό που μπορεί να μη δικαιολογείται αν ο πληθυσμός του νησιού είναι πολύ μικρός».
Μια άλλη περίπτωση είναι το ασθενοφόρο του νησιού – επίσης προσφορά ιδιώτη. Ενας από τους λόγους που καθυστέρησε να γίνει χρήση του, σύμφωνα με τον Αντώνη Γαμπιέρη, πρόεδρο της διοικούσας επιτροπής του Κέντρου Υγείας, αλλά και του δημοτικού συμβουλίου της Πάτμου, ήταν ότι δεν είχε κρατικές πινακίδες. «Επρεπε να πάει στα αμαξοστάσια της αρμόδιας ΥΠΕ για να γίνουν όλες οι διαδικασίες». Συνολικά, η γραφειοκρατία κράτησε έξι-επτά μήνες, λέει, χαρακτηρίζοντας «υπερβολές» τα περί ενάμιση χρόνου που ανέφεραν άλλα μέλη του προσωπικού. Αλλά, όπως παραδέχεται, και οι επτά μήνες είναι «πολύς καιρός».