Η έκθεση «Ο Rodin και η Τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας» που εγκαινιάστηκε τον πε-ρασμένο Απρίλιο στο Βρετανικό Μουσείο, ανεξάρτητα από το εικαστικό ενδιαφέ-ρον που παρουσιάζει, έφερε ξανά στην επικαιρότητα τη συζήτηση για την επανέ-νωση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Αυτή τη φορά με το επιχείρημα ότι τα γλυπτά του Φειδία, ως κορυφαίες δημιουργίες της κλασικής αρχαιότητας, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για έναν καλλιτέχνη του βεληνεκούς του Auguste Rodin, που χάρις στο Βρετανικό Μουσείο είχε την ευκαιρία να μελετήσει στο Λονδίνο από το 1881 έως το 1917, χωρίς να χρειαστεί ποτέ να ταξιδέψει στην Ελλάδα.
Το Μουσείο μετακίνησε δώδεκα από τα Γλυπτά του Παρθενώνα από την υπο-φωτισμένη Duveen Gallery, όπου εκτίθενται, στον εκθεσιακό χώρο Sainsbury, προκειμένου να «συνομιλήσουν» με τα έργα του διάσημου Γάλλου γλύπτη, σε μία προσπάθεια σύνδεσης της έκθεσης Rodin με τον πάγιο ισχυρισμό ότι είναι ο νό-μιμος ιδιοκτήτης των κατακερματισμένων Γλυπτών. Όπως διατείνεται ο διευθυ-ντής του Hartwig Fischer, το Βρετανικό Μουσείο προσφέρει ένα μοναδικό σκηνικό για τα ελληνικά γλυπτά, ως ένας παγκόσμιας κλάσης θεματοφύλακας αντικει-μένων που αποκτήθηκαν την αποικιακή περίοδο.
Ο αντίλογος ήρθε από πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις
Aμεση υπήρξε η αντίδραση της Βρετανικής Επιτροπής για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, μέσω της Προέδρου της, Dame Janet Suzman, γνω-στής Βρετανίδας σαιξπηρικής ηθοποιού. Σε δελτίο τύπου αντέτεινε ότι η έκθεση Rodin δεν αποτελεί δικαιολογία για την παραμονή των Γλυπτών στο Λονδίνο. Α-ντιθέτως, το να αντιλαμβάνεσαι τον παγκόσμιο πολιτισμό σημαίνει ταυτόχρονα να καταλαβαίνεις και να διορθώνεις τα ιστορικά λάθη.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και η ανακοίνωση τύπου της Διεθνούς Ένω-σης για τον Επαναπατρισμό των Γλυπτών, και οι αντιδράσεις των Διεθνών Επι-τροπών Αυστραλίας και Ελβετίας.
O Eλληνας Πρέσβης στο Λονδίνο με δημοσιοποιημένη επιστολή του στον Διευ-θυντή του Βρετανικού Μουσείου, αιτιολόγησε την απουσία του από τα εγκαίνια της έκθεσης Rodin, λέγοντας ότι δείχνει έλλειψη ευαισθησίας και είναι μάλλον ανάρμοστο να αποδίδουν οι διοργανωτές της έκθεσης την έμπνευση του μεγάλου γλύπτη στα κατακερματισμένα κομμάτια των Γλυπτών του Παρθενώνα, καταλή-γοντας ότι τα Γλυπτά στο Μουσείο της Ακρόπολης ευρισκόμενα σε οπτική εγγύ-τητα με το ίδιο το μνημείο στο φυσικό τους περιβάλλον, αποτελούν την πλέον ο-λιστική εμπειρία που αποδίδει πραγματικά την αρχαία ελληνική τέχνη.
Στις βρετανικές εφημερίδες ξέσπασε ένας πόλεμος επιχειρημάτων
Η Independent σε άρθρο της, συντασσόμενη με την επιχειρηματολογία του Βρε-τανικού Μουσείου, υποστηρίζει ότι η έκθεση Rodin αποδεικνύει ότι τα Ελγίνεια Μάρμαρα αποτελούν κομμάτια της παγκόσμιας κουλτούρας και πρέπει να παρα-μείνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο συντάκτης αποκαλύπτεται, ερμηνεύοντας την έκθεση ως μία αδιαμφισβήτητα εκ προθέσεως απόπειρα του Μουσείου να επικα-λεστεί τη νόμιμη ιδιοκτησία του στα Γλυπτά.
Αντίθετα, οι Sunday Times εξαίροντας την απαράμιλλη τέχνη του Φειδία: «Ο Rodin έκλεψε πολλά από την αρχαία ελληνική γλυπτική, αλλά τίποτε από τη χάρη της και τη αίσθηση της τελειότητας», υπενθυμίζουν την κακοποίηση και τον βαν-δαλισμό που υπέστησαν τα Γλυπτά τη δεκαετία του ’30 με τον σκανδαλώδη κα-θαρισμό τους με συρματόβουρτσες και ανθρακορούνδιο – την πλέον σκληρή γνωστή ουσία της εποχής – από τον Λόρδο Duveen και τους εργάτες του, σε μία καταστροφική προσπάθεια να φανούν λευκότερα!
Οι Times του Λονδίνου σε άρθρο για τα κέρδη από λεηλασίες έργων τέχνης ανα-φέρουν ότι η κλοπή αρχαιοτήτων ενός έθνους σημαίνει ότι ληστεύεις το λαό του από την ιστορία, την κληρονομιά και την ταυτότητά του, ενώ υπογραμμίζουν ότι πολλές χώρες συμπάσχουν με το ελληνικό αίτημα για την επιστροφή των Ελγι-νείων Μαρμάρων.
Το δημοσίευμα ήρθε να προστεθεί σε πρόσφατο των Financial Times ,στο οποίο ο επικεφαλής πολιτικός αναλυτής με αφορμή την πρωτοβουλία του Γάλλου Προέδρου Emmanuel Macron να επιστρέψει τα λεηλατηθέντα στις πρώην αφρι-κανικές αποικίες της Γαλλίας, αναφέρει ότι “είναι ξεκάθαρο ότι ο Λόρδος Μπάιρον είχε δίκιο και ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα ανήκουν στην Αθήνα, ανεξάρτητα από τη συμφωνία που έκανε ο Λόρδος Έλγιν με τις τότε οθωμανικές αρχές στην Ελλάδα». Προτείνει δε, μετά την επιστροφή των κλαπέντων στους νόμιμους κτή-τορές τους, τη σύναψη συμφωνιών με τα μουσεία για παροχή τεχνογνωσίας με αντάλλαγμα τον κατά διαστήματα δανεισμό αρχαιολογικών θησαυρών.
Η πρόσφατη αναφορά του Πρόεδρου της Δημοκρατίας στην επιστροφή των Γλυπτών, κατά την προσφώνηση στο δείπνο προς τιμήν του Πρίγκιπα Καρόλου στην Αθήνα, πραγματοποιήθηκε σε μία χρονική στιγμή που το ζήτημα της επανέ-νωσης βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο. Αυτή είναι άλλωστε και η επιδίωξη για ένα εθνικής σημασίας θέμα που απασχολεί την Πολιτεία τα τελευταία 200 χρόνια: να παραμένει ζωντανό και στην ατζέντα του διεθνούς δημόσιου διαλόγου.
Ένας ναός, όπως ο Παρθενώνας, μοναδικός στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια τέ-χνη και ιστορία, που αντιπροσωπεύει στον ύψιστο βαθμό τις αξίες του ευρωπαϊ-κού πολιτισμού, μόνο ακέραιος εκφράζει τη συμβολική και αισθητική του αξία. Η τύχη του είναι στο κέντρο της ευρωπαϊκής συνείδησης.
Ήδη από το 1911, ο ίδιος ο Auguste Rodin εύγλωττα δήλωνε στον Άγγελο Σικε-λιανό:
«Όλα τα ηλεκτρικά φώτα του κόσμου δεν θα μπορούσαν να κάνουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα να πάψουν να νοσταλγούν το γλυκό φως της Αττικής».
*Η Σοφία Χηνιάδου Καμπάνη είναι νομικός, ειδικευμένη στο δημόσιο δίκαιο και την πολιτιστική δια-χείριση, Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων της Προεδρίας της Δημοκρατίας.