Μέσα στο επόμενο τρίμηνο αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή το νομοσχέδιο για την εναρμόνιση της χώρας μας με την κοινοτική οδηγία για το νερό. Σε αυτό κατέληξε χθες κυβερνητική σύσκεψη που έγινε υπό τον πρωθυπουργό K. Σημίτη και συμμετείχαν οι υπουργοί ΠΕΧΩΔΕ κ. Κ.Λαλιώτης, Ανάπτυξης κ. Ν. Χριστοδουλάκης, οι υφυπουργοί Γεωργίας κ. Φ. Χατζημιχάλης, Εσωτερικών κ. K. Καΐσερλης και ΠΕΧΩΔΕ κ. Ηλ. Ευθυμιόπουλος και Ν. Αλευράς.
Στο σχέδιο νόμου θα ρυθμίζεται μεταξύ άλλων και το θέμα της συγκρότησης των φορέων που θα συγκεντρώνουν το σύνολο των αρμοδιοτήτων των σχετικών με τη διαχείριση του νερού, που σήμερα είναι διάσπαρτες σε διάφορες υπηρεσίες και φορείς.
Σύμφωνα με τη χθεσινή συζήτηση, πρόκειται να δημιουργηθεί Εθνικό Συμβούλιο για τη διαχείριση των υδατικών πόρων και την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος, στο οποίο θα προεδρεύει ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ. Στο Εθνικό Συμβούλιο θα συμμετέχουν όλα τα συναρμόδια υπουργεία, επιστημονικοί φορείς, εκπρόσωπος περιβαλλοντικών οργανώσεων, καθώς και εκπρόσωποι φορέων που σχετίζονται με το θέμα, όπως το Εθνικό Συμβούλιο Αγροτικής Πολιτικής, η Κεντρική Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων κ.ά.
Επίσης θα συγκροτηθεί διοικητική μονάδα που θα υπάγεται στο ΥΠΕΧΩΔΕ και η οποία θα συνεργάζεται με πανεπιστημιακούς φορείς, ενώ αντίστοιχες διοικητικές μονάδες θα συγκροτηθούν στις 13 περιφέρειες της χώρας, όπου θα συγκεντρωθούν όλες οι υπηρεσίες που με τον έναν ή άλλον τρόπο έχουν ως αντικείμενο τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Σε επίπεδο περιφέρειας, πρόκειται να δημιουργηθούν -ως αποκεντρωμένοι φορείς του Εθνικού Συμβουλίου- τα Περιφερειακά Συμβούλια, οποία θα συμμετέχουν οι τοπικοί φορείς. Με το σχήμα αυτό επιδιώκεται να ενοποιηθούν όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στη διαχείριση των υδάτων. Οι φορείς αυτοί θα είναι υπεύθυνοι για το σχεδιασμό, θα έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και εκτελεστικές αρμοδιότητες. Επίσης θα γνωμοδοτούν με υποχρεωτικό τρόπο για τα μεγάλα έργα διευθέτησης ή χρήσης των νερών, θα εκδίδουν άδειες και θα εισηγούνται κυρώσεις.
Στη σύσκεψη συζητήθηκε και το θέμα του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης των υδατικών πόρων, για το οποίο ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. K. Λαλιώτης, μετά το τέλος της σύσκεψης, δήλωσε ότι είναι επαρκώς διαμορφωμένο. Πάντως, το επόμενο χρονικό διάστημα μένει να οριστικοποιηθούν θέματα που έχουν σχέση με τη στελέχωση και τη χρηματοδότηση των νέων φόρεων, καθώς και θέματα που αφορούν το μεταβατικό διάστημα.
Σε δεύτερη φάση, αναμένεται να γίνει ο επανακαθορισμός των νέων υδατικών διαμερισμάτων της χώρας, σύμφωνα και με τις προδιαγραφές που θέτει η κοινοτική οδηγία, να γίνει η επεξεργασία των επιχειρησιακών σχεδίων για κάθε περιοχή, που θεωρείται από τα σημαντικότερα θέματα, καθώς μέσα από αυτά θα επιχειρηθεί και ο εξορθολογισμός της χρήσης των νερών.
Η Οδηγία-Πλαίσιο της Ε.Ε. για το νερό
Χαιρετίστηκε ως η πρώτη Κοινοτική Οδηγία, που υιοθετεί μέτρα, όχι για να ανταποκριθεί σε άμεσες ανάγκες κατανάλωσης, αλλά θέτει στόχους με σημαντικά ποιοτικά κριτήρια, καθώς το πλαίσιό της είναι οι αρχές της διατηρησιμότητας της αειφορίας.
Πρόκειται για την Οδηγία-Πλαίσιο της Κοινότητας που αφορά το νερό και τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2000. Πρόκειται για την Οδηγία που δεν επιχιειρεί απλώς να διασφαλίσει την επάρκεια του νερού, που ήδη αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα, ούτε απλώς για να προστατεύσει την ποιότητά του. Αλλά υιοθετεί μέτρα για να διατηρήσει τον πόρο και μάλιστα σε πολύ καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι είναι σήμερα. Το αισιόδοξο -αλλά και δύσκολο- στοιχείο του εγχειρήματος, έγκειται στο γεγονός ότι απαιτείται ο ανασχεδιασμός πολλών και διαφορετικών πολιτικών (ενεργειακή, αγροτική, αναπτυξιακή), επίσης προϋποθέτει αλλαγές στα σημερινά μοντέλα διαχείρισης του νερού και τολμηρές παρεμβάσεις σε αντιλήψεις και δραστηριότητες που θεωρούν το νερό ανεξάντλητο και παντοτινό.
Τρία είναι τα βασικά θέματα που επικεντρώνει το ενδιαφέρον της η Κοινοτική Οδηγία:
1ον: Ολοκληρωμένο διαχειριστικό σύστημα («λεκάνη απορροής ποταμού):
– Μέχρι το 2003 οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης οφείλουν να καθορίσουν τις Περιοχές Λεκάνης Απορροής Ποταμού (υδατικά διαμερίσματα) και να προβούν στις κατάλληλες διοικητικές ρυθμίσεις, μεταξύ των οποίων και ο προσδιορισμός της αρμόδιας αρχής εντός της ΠΛΑΠ.
– Μέχρι το 2004 να έχει καταρτιστεί πλήρης κατάλογος με τα χαρακτηριστικά της κάθε Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού (ΠΛΑΠ). Η κατηγοριοποίηση αυτή πρέπει να συνδέεται με υδρολογικά, γεωλογικά, εδαφολογικά στοιχεία, καθώς και με στοιχεία χρήσης γης.
– Μέχρι το 2004 πρέπει να προσδιορίσουν τις επιπτώσεις, ανθρωπογενούς προέλευσης, επί της κατάστασης των υδάτων.
– Μέχρι το 2004 πρέπει τα κράτη-μέλη να διεξάγουν οικονομική ανάλυση των χρήσεων ύδατος, ώστε να υποστηρίξουν ορθή πολιτική τιμολόγησης του νερού.
– Μέχρι το 2009 πρέπει να θεμελιωθεί -και μέχρι το 2012 να λειτουργήσει πλήρως- ομάδα υποχρεωτικών μέτρων για την προστασία των υδάτων, έλεγχοι της ρύπανσης, κίνητρα για την αποτελεσματική χρήση του ύδατος, έλεγχοι επί των απολήψεων κ.λπ.
– Μέχρι το 2009 να έχει συνταχθεί Σχέδιο Διαχείρισης για κάθε ΠΛΑΠ.
– Μέχρι το 2010 να διεξάγουν διάφορους τύπους παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων και να πληροφορήσουν σχετικά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
– Μέχρι το 2015 να αναθεωρήσουν το πρώτο Σχέδιο Διαχείρησης και στην συνέχεια κάθε έξι χρόνια.
2ον: Περιβαλλοντικά κλειδιά:
– Οι περιβαλλοντικοί στόχοι απαιτούν από τα κράτη-μέλη να εμποδίσουν την περαιτέρω υποβάθμιση των νερών, να προστατεύσουν και να αποκαταστήσουν όλα τα ύδατα με απώτερο σκοπό την επίτευξη «καλής κατάστασης», μέχρι το 2015.
3ον: Διαχειριστικά κλειδιά:
– Μέχρι το 2012 πρέπει να έχουν ελεγχθεί οι εκπομπές και οι εκροές όλων των ρυπαντών στα επιφανειακά ύδατα.
– Μέχρι το 2010 πρέπει να έχουν προβλεφθεί επαρκή κίνητρα για την αποτελεσματική χρήση των υδάτων.
– Μέχρι το 2004 να έχει ολοκληρωθεί η απογραφή των «προστατευόμενων περιοχών», μεταξύ των οποίων θα συμπεριληφθούν οι περιοχές απόληψης πόσιμου ύδατος.
Οι «υποχρεώσεις» της Ελλάδας
Η νέα Οδηγία της Ε.Ε. για το νερό τοποθετεί την Ελλάδα μπροστά στην πρόκληση της επίλυσης σημαντικών διαχειριστικών θεμάτων και της κατασκευής μιας σειράς έργων. Ο νόμος που θα εναρμονίσει τη χώρα μας με την κοινοτική οδηγία θα αποτελεί το πρώτο βήμα μιας 15ετούς πορείας, με στόχο αυτό που αποκαλεί η οδηγία «καλή κατάσταση των νερών».
Πρώτη προτεραιότητα της χώρας μας όσον αφορά στη διαχείριση των υδατικών πόρων είναι η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα με κεντρικά και περιφερειακά όργανα, που θα συγκεντρώσει όλες τις αρμοδιότητες οι οποίες σήμερα είναι διάσπαρτες σε διαφόρους φορείς. Ανάμεσα στις υποχρεώσεις κάθε χώρας-μέλους της Ε.Ε. είναι και η εκπόνηση και η εφαρμογή ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης, όπου θα αποτυπώνονται όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τα υδατικά αποθέματα και την ποιότητά τους.
Εως το 2003
Σύμφωνα με τα χρονοδιάγραμμα που θέτει η Κοινοτική Οδηγία, θα πρέπει άμεσα να ληφθούν μέτρα για την προστασία των πηγών που χρησιμοποιούνται για υδροδότηση. Εως το 2003 θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ο προσδιορισμός των υδατικών διαμερισμάτων, ενώ έως το 2004 θα πρέπει να έχουν προσδιοριστεί οι προστατευόμενες περιοχές και να έχει γίνει η οικονομική ανάλυση της χρήσης του νερού. Το πρόγραμμα παρακολούθησης της κατάστασης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων θα πρέπει να έχει εφαρμοστεί έως το τέλος του 2006, ενώ έως το 2009 θα πρέπει να έχουν εκπονηθεί τα σχέδια διαχείρισης λεκανών και το πρόγραμμα βασικών και συμπληρωματικών έργων.
Το έργο της Κάρλας
Συγκεκριμένα η χώρα μας, εκτός της επεξεργασίας του νέου νόμου, έχει ήδη δρομολογήσει μέχρι το 2006 μια σειρά έργων και δράσεων για το υδατικό περιβάλλον, εκ των οποίων κάποια ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη. Το μεγαλύτερο και πιο πολυδάπανο έργο που προγραμματίζεται είναι η επαναδημιουργία της λίμνης Κάρλας, της οποίας το κόστος υπολογίζεται στα 152 εκατ. ευρώ. Αλλα 4 δισ. δραχμές είναι το κόστος των έργων που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Συνοχής υπό τον γενικό τίτλο «Παρακολούθηση της ποιότητας των νερών και επέκταση του δικτύου σε πρόσθετες παραμέτρους (οικολογική ποιότητα νερών)». Ο σχετικός προγραμματισμός καλύπτει κάποιες από τις απαιτήσεις που έχει θέσει η ευρωπαϊκή οδηγία και περιλαμβάνει: τον έλεγχο τοξικών στα υπόγεια νερά, στο πόσιμο νερό και στα νερά κολύμβησης, την ταξινόμηση της κατάστασης των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων, την υλοποίηση εθνικού σχεδίου στρατηγικής για την εφαρμογή της σχετικής οδηγίας, την καταγραφή ανθρωπογενών πιέσεων και επιπτώσεων στις λεκάνες απορροής, την οργάνωση δικτύου παρακολούθησης της ποιότητας των εκροών από την επεξεργασία λυμάτων, τη δημιουργία κέντρων στήριξης βιολογικών καθαρισμών σε Κυκλάδες και Ρόδο, την αναβάθμιση περιοχών όπως ο Κηφισός και ο Παγασητικός κ.ά.
Στα πρόθυρα της λειψυδρίας Θεσσαλία, Αττική, Κυκλάδες
Χωρίς να έχουμε για την ώρα τουλάχιστον αγγίξει τις τιμές της περιόδου που τα πρόστιμα και αυξήσεις στα τιμολόγια μας ανάγκασαν να «προσέξουμε για να έχουμε», η χώρα μας εξακολουθεί να πλήττεται από τη λειψυδρία. Εάν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, στο μέλλον οι «προβληματικές» περιοχές, όπως είναι η Θεσσαλία, η Αττική και τα νησιά των Κυκλάδων θα αντιμετωπίσουν ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα με ανυπολόγιστες συνέπειες σε όλους τους τομείς.
Ηδη, οι αγρότες και οι κάτοικοι του Θεσσαλικού κάμπου επιδίδονται σε έναν «νεροπόλεμο», καθώς το ελλειμματικό αυτό διαμέρισμα το ξέχασαν φέτος οι βροχοπτώσεις. Υπολογίζεται, μάλιστα, ότι η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα έχει κατέβει τρία με τέσσερα μέτρα.
«Μήλον της έριδος» για τους νομούς Καρδίτσας και Λάρισας αποτελεί η λίμνη Πλαστήρα, το νερό της οποίας έχει υπεραντληθεί για αρδευτικούς σκοπούς, ενώ η κατάσταση στην περιοχή επιδεινώνεται και από τις 13.000 γεωτρήσεις, πολλές από τις οποίες είναι ανεξέλεγκτες. Εν τω μεταξύ, άγνωστο παραμένει το πότε θα πραγματοποιηθεί η περιβόητη εκτροπή του Αχελώου. Προς το παρόν, πάντως, η στροφή σε καλλιέργειες που απαιτούν μικρότερες ποσότητες νερού δεν βρίσκει σύμφωνους τους αγρότες.
Κυκλάδες
Σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης βρέθηκαν και τα νησιά των Κυκλάδων αυτό το καλοκαίρι. Ελλείψει των απαραίτητων προληπτικών μέτρων, οι χιλιάδες γεωτρήσεις, που έχουν «κατατρυπήσει» όλα τα νησιά, έχουν αποστραγγίξει τον υδροφόρο ορίζοντά τους, με αποτέλεσμα να είναι πλέον αναγκαία η μεταφορά νερού, αλλά και η αγορά ή κατασκευή μονάδων αφαλάτωσης διαφορετικής δυναμικότητας. Μετά την πίεση των δήμων και κοινοτήτων των Κυκλάδων, η αρμόδια διυπουργική επιτροπή ενέκρινε στο «παραπέντε» τις απαιτούμενες χρηματοδοτήσεις προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της λειψυδρίας.
Ωστόσο, τα μέτρα αυτά, τα οποία είναι και πολυδάπανα, δεν λύνουν το πρόβλημα, καθώς η συνεχιζόμενη ανομβρία δεν έχει αφήσει πολλά περιθώρια στην ευρύτερη περιοχή. Ολα συνηγορούν ότι η κατασκευή μικρών επιμέρους έργων, όπως φραγμάτων και λιμνοδεξαμενών, καθώς και η οικονομία στην κατανάλωση αποτελούν τη μόνη ουσιαστική απάντηση στη λειψυδρία.
Στο λεκανοπέδιο της Αττικής, τα πεντακόσια και πλέον εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού που, αυτή τη στιγμή, υπάρχουν στους ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ -αν και πολύ χαμηλότερα εκείνων του 2000 (1.022 εκατ.) ή του 1985 (1.168)- σε συνδυασμό και με το νερό που, από τα τέλη του χρόνου, θα δίνει ο Εύηνος (περίπου 150 εκατ. κ.μ., ετησίως) εγγυώνται, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ΕΥΔΑΠ, κ. Διονύση Ξένο, την απρόσκοπτη υδροδότηση του λεκανοπεδίου. Σε συνδυασμό με τον Μόρνο και την Υλίκη, τα έργα του Ευήνου θα τροφοδοτούν το λεκανοπέδιο, με 600 εκατ. κυβικά μέτρα νερού ετησίως.
Ωστόσο, το υδρολογικό έτος που διανύουμε είναι το «φτωχότερο» της τελευταίας δεκαετίας, αφού στους ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ έχουν εισρεύσει μόλις 195 εκατ. κυβικά μέτρα νερού. Οπως επισήμανε στην «K» ο κ. Δ. Ξένος, «οι κάτοικοι του λεκανοπεδίου πρέπει να επιδείξουν υψηλό αίσθημα ευθύνης και να ανταποκριθούν στην πρόσκληση για μια ορθολογική χρήση του νερού».
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΥΔΑΠ, το 90,05% των πελατών της εταιρείας έχουν τριμηνιαία κατανάλωση έως 60 κ.μ. νέρου, ενώ από 61-81 κ.μ. καταναλώνει το 6,32%, 82-105 κ.μ. το 1,98% και άνω των 105 κ.μ. το 1,65%. Από το 90,05% της οικιακής κατανάλωσης, έως 60 κ.μ., το 35,04% παρουσιάζει τριμηνιαία κατανάλωση 0-15 κ.μ. νερού, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία (55,01%) των πελατών της ΕΥΔΑΠ καταναλώνει από 16 έως 60 κ.μ.
Σε ό,τι αφορά την κατανομή της κατανάλωσης το 2000, το 64,76% αφορά την οικιακή κατανάλωση, το 18,27% την ενίσχυση του δικτύου των ΟΤΑ, το 0,17% ανήκει στην κατηγορία των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, το 7,59% αφορά τιμολόγια δημόσια, δημοτικά και κοινοτικά, το 0,21% αφορά κοινόχρηστους κρουνούς, το 7,05% βιομηχανικό-επαγγελματικό τιμολόγιο, το 1,59 διάφορα τιμολόγια και το 0,36% εφοδιασμό πλοίων.
Ευρωπαϊκά μοντέλα
Το μοντέλο διαχείρισης των υδατικών πόρων της Γαλλίας αποτέλεσε εν πολλοίς το πρότυπο, στο οποίο βασίστηκε η Κοινοτική Οδηγία, είναι όμως και το μοντέλο που μελέτησαν και μελετούν και οι Ελληνες ειδικοί για να ετοιμάσουν το εθνικό σύστημα διαχείρισης. Εκτός όμως από τη Γαλλία, αρκετές είναι οι ευρωπαϊκές χώρες, που έχουν προηγηθεί νομοθετικά της Κοινοτικής Οδηγίας.
ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ: Το σημαντικό χαρακτηριστικό του συστήματος της Βρετανίας το 1945, είναι ότι συνόδευσε την ίδρυση του συστήματος των οργανισμών της με την ίδρυση ενός εθνικού ερευνητικού κέντρου, ενώ και οι ίδιοι οι οργανισμοί διαθέτουν αξιόλογα επιστημονικά τμήματα που διενεργούν μελέτες και έρευνες για τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Το 1989 ιδιωτικοποιήθηκαν οι 10 αυτόνομοι περιφερειακοί οργανισμοί που είχαν δημιουργηθεί το 1973, για τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Ο εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης γίνεται από μια κεντρική μονάδα, που υποστηρίζεται διοικητικά από το Εθνικό Συμβούλιο Υδατος και ερευνητικά από το Κέντρο Ερευνών Υδατος.
ΓΑΛΛΙΑ: Βασικό χαρακτηριστικό του γαλλικού συστήματος είναι η μελετημένη κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ κεντρικών και περιφερειακών φορέων, που αλληλοσυμπληρώνονται. Ετσι, το ουσιαστικό έργο της διαχείρισης των υδάτων, δηλαδή ο σχεδιασμός, ο προγραμματισμός, η υλοποίηση των αναγκαίων ενεργειών, καθώς και ο έλεγχος και παρακολούθηση της τήρησης των όρων χρήσης του νερού, έχει ανατεθεί σε περιφερειακά όργανα.
Το κράτος διατηρεί έναν εποπτικό – συμβουλευτικό ρόλο, συντονίζει τις ενέργειες σε εθνικό επίπεδο και έχει τις εξουσίες αστυνόμευσης και επιβολής της τήρησης των όρων χρήσεων του νερού.
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ: Το σχετικά νεαρής ηλικίας νομοθετικό της πλαίσιο, το 1994, κρατά ακόμη τη χώρα σε περίοδο σημαντικών αλλαγών στη διαχείριση των υδατικών της πόρων. Την κύρια ευθύνη στον τομέα του νερού φέρει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων, στο οποίο λειτουργούν πέντε Περιφερειακές Διευθύνσεις, που είναι αρμόδιες για τα σχέδια διαχείρισης των 15 υδρολογικών λεκανών, στις οποίες δημιουργήθηκαν 15 συμβούλια.
ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Διαθέτει μια αποκεντρωμένη δομή για τη διαχείριση των υδατικών της πόρων, σε επίπεδο δήμου. Οι δήμοι διαθέτουν υψηλό επίπεδο ελευθερίας επιλογής θεσμικών ή οργανωτικών συμφωνιών μεταξύ τους, με δημόσιους οργανισμούς ή και με ιδιωτικές επιχειρήσεις. Επίσης επιχειρήσεις νερού μπορούν να συσταθούν από μεγάλους ιδιοκτήτες γης, ιδιωτικές επιχειρήσεις και δημόσιους οργανισμούς για ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών.
Αυτά μου έλεγαν χθες δύο από τους στενούς συνεργάτες του, με θέση στην κυβέρνηση.