O μεγάλος και ευγενής στόχος για τη Σπιναλόγκα είναι η ένταξή της στη λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ο φάκελος είναι σχεδόν πλήρης (θα υποβληθεί τον Ιανουάριο 2019), η πολυετής προετοιμασία υπήρξε σκληρή και το κυριότερο, υπάρχει σύμπνοια κεντρικής διοίκησης, δήμου και περιφέρειας, αρχαιολόγων, ειδικών συμβούλων και τοπικής κοινωνίας. Η Σπιναλόγκα, κοντά στην Ελούντα, με την ιδιαίτερη ιστορική στρωματογραφία της, γνωστή στον 20ό αιώνα ως αποικία λεπρών (1903-1957), είναι από τους πρώτους σε έσοδα αρχαιολογικούς χώρους (στην έκτη θέση σε εθνική κλίμακα), ενώ το καλοκαίρι δέχεται 3.500 επισκέπτες ημερησίως. Δεν είναι σύνηθες μία τέτοια προσπάθεια, όπως είναι η υποψηφιότητα της Σπιναλόγκας, να επισφραγίζεται από την παραγωγή ενός πρωτότυπου καλλιτεχνικού έργου.
Υπήρχε κλίμα ικανοποίησης στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου. Ο Δήμος Αγίου Νικολάου (παρών ήταν ο δήμαρχος Αντώνης Ζερβός) ανέθεσε στον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη και στον ποιητή Διονύση Καψάλη τη δημιουργία ενός έργου με σκοπό να ενταχθεί και αυτό στον φάκελο υποψηφιότητας. Το έργο με τίτλο «Απόκοπος ή Σπιναλόγκα» είναι έτοιμο να παρουσιαστεί πρώτη φορά στη Σπιναλόγκα, στις 18 Ιουλίου, σε μία συναυλία ειδικού συμβολισμού και με πλειάδα εκλεκτών συντελεστών σε μια ατμόσφαιρα μυσταγωγίας και συγκίνησης. Είναι ένα γεγονός μείζονος σημασίας για την Κρήτη. Και όπως τόνισε, χθες, η γεν. γραμματέας του ΥΠΠΟΑ Μαρία Βλαζάκη, η υποψηφιότητα της Σπιναλόγκας υποστηρίζεται από την τοπική κοινωνία, στοιχείο που ενισχύει τον φάκελο και συνάδει με τα διευρυμένα κριτήρια της UNESCO.
Ο ποιητής Διονύσης Καψάλης και ο συνθέτης Νίκος Ξυδάκης.
O Nίκος Ξυδάκης και ο Διονύσης Καψάλης δούλεψαν στενά και το κοινό τους έργο, μουσικής και λόγου, συνέπλευσε σε μία κοινή δεξαμενή που αντλεί από τις πηγές της κρητικής παράδοσης, από την ιστορία «πόνου» της Σπιναλόγκας και από την αρχετυπική συμβίωση έρωτα και θανάτου. Αυτό που θα ακούσουμε θα ηχογραφηθεί από την ΕΡΤ (συμμετέχει η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Παπαδόπουλου σε ενορχήστρωση Δημήτρη Μπουζάνη) και θα υποστηριχθεί από δύο εξαιρετικές φωνές, τον ερμηνευτή Θοδωρή Βουτσικάκη και τη σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη, ενώ αφηγητής (σε έμμετρο λόγο) θα είναι ο Βασίλης Σκουλάς.
Ο Διονύσης Καψάλης αξιοποίησε την κρητική γραμματεία και σπαρακτικά κείμενα για τη Σπιναλόγκα (όπως την αυτοβιογραφία του Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη) και ο «λόγος» με τον οποίο τροφοδοτούσε τον Νίκο Ξυδάκη λειτουργούσε ως «μουσικές υποδείξεις», με εσωτερικευμένο το δράμα. Οπως είπε ο Νίκος Ξυδάκης, προχώρησε ο ίδιος σε μία σύνθεση με αναφορές τόσο στο μπαρόκ όσο και στην κρητική μουσική (υπάρχει λύρα, αναγεννησιακό λαούτο και νέι). Η αφήγηση είναι έμμετρη, υπάρχουν πολλά ιντερμέδια που «γεννούν ειρηνικό περιβάλλον στην οξύτητα των συναισθημάτων». Ο Διονύσης Καψάλης εξύφανε την έμμετρη αφήγηση των πρωταγωνιστών, με διαφυγές σε λυρικές απολήξεις και τη συνδρομή του αφηγητή σε ρόλο «χορού». Βασίζεται, εν πολλοίς, στο συγκλονιστικό έργο της κρητικής γραμματείας (1509) «Απόκοπος» του Μπεργαδή, μια ονειρική κατάβαση στον Αδη.
Ο σκηνοθέτης Πάνος Καρκανεβάτος, επίσης παρών χθες –όπως και ο καλλιτεχνικός διευθυντής των Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ Αναστάσιος Συμεωνίδης–, έχει αναλάβει το γύρισμα ενός ντοκιμαντέρ, δείγμα του οποίου προβλήθηκε.