Η πρόσφατη αναγνώριση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών έρχεται να αναδείξει τις συστηματικές προσπάθειες που καταβάλλονται από τους Ελληνες ειδικούς προς όφελος των εφήβων.
Συγκεκριμένα, «την άνοιξη του 2018, η δρ Valentina Baltag, εκπρόσωπος του ΠΟΥ σε θέματα εφηβικής υγείας, πραγματοποίησε επίσκεψη στη Μονάδα Εφήβων και διαπίστωσε πως εφαρμόζονται πολλές από τις διεθνείς οδηγίες του ΠΟΥ για τις φιλικές προς τους νέους υπηρεσίες», θα πει η κ. Χαρά Σπηλιοπούλου, κοσμήτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, προσθέτοντας: «Στη χώρα μας δεν υπάρχουν υπηρεσίες που απευθύνονται στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα των εφήβων και νεαρών ενηλίκων (11-19 ετών), η οποία έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ανάγκες. Οι ίδιοι οι νέοι δεν γνωρίζουν πώς να διεκδικήσουν τις υπηρεσίες που τους αφορούν, ενώ το οικογενειακό περιβάλλον βρίσκεται μάλλον σε αμηχανία, θεωρώντας την υγεία δεδομένη και δίνοντας έμφαση κυρίως στις σχολικές και σε άλλες δραστηριότητες».
Το έναυσμα
Πράγματι, «αφουγκραζόμενη τα προβλήματα, τα οποία έχουν αναδυθεί τα τελευταία χρόνια, όπως η εκτενής ενασχόληση με την τεχνολογία, η Μονάδα Εφηβικής Υγείας υπήρξε δομή που έδωσε επιχείρημα για την ανάπτυξη της ολιστικής προσέγγισης των εφήβων στη χώρα μας – είτε σωματική είτε ψυχοκοινωνική, ενώ ασχολείται και με ζητήματα κοινωνικά και αναπτυξιακά, που μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις», επισημαίνει η κ. Μαρίζα Τσολιά, καθηγήτρια Παιδιατρικής και Λοιμωξιολογίας, διευθύντρια της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και της ΜΕΥ.
Η ΜΕΥ λειτουργεί ήδη 11 έτη, ως πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Αθηνών με την υποστήριξη του Νοσοκομείου Παίδων «Π & Α Κυριακού». Σε ό,τι αφορά τη θετική αξιολόγηση από τον ΠΟΥ, ορισμένα από τα σημεία που ξεχώρισαν, αναφέρει η κ. Αρτεμις Τσίτσικα, επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής και Εφηβικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, «είναι ακριβώς η ολιστική προσέγγιση. Ανεξάρτητα, δηλαδή, από το αρχικό αίτημα του εφήβου, λαμβάνεται πλήρες ιστορικό, ώστε να διαπιστωθούν οι πραγματικές ανάγκες του. Είναι η διεπιστημονικότητα. Το φιλικό και σωστά εκπαιδευμένο προσωπικό, το οποίο εμπνέει στους νέους αισιοδοξία ότι “όλα θα πάνε καλά στο τέλος”, επίσης σημαντική παράμετρος για την αξιολόγηση. Ακόμη, ο προσαρμοσμένος στις συγκεκριμένες ηλικίες, χώρος». «Επίσης είναι η προσβασιμότητα», παίρνει το λόγο η κ. Τσολιά, συνεχίζοντας σχετικά με τα όσα ελήφθησαν υπόψη από τον ΠΟΥ: «Με ένα εισιτήριο χαμηλό, υπάρχει εύκολη πρόσβαση του εφήβου σε εξειδικευμένες υπηρεσίες. Σε κάθε περίπτωση, αυτό όμως δεν είναι απαραίτητο, όλοι γίνονται δεκτοί. Αλλες παράμετροι είναι το ωράριο – η ΜΕΥ λειτουργεί και πρωινά, κατά κύριο, όμως, λόγο απογευματινές ώρες, ώστε τα παιδιά να μη χάνουν το σχολείο. Ο σεβασμός στις ιδιαιτερότητες. Η εμπιστευτικότητα. Η δυνατότητα παροχής υπηρεσιών στην κοινότητα, όπως και οι δράσεις ενημέρωσης εκπαιδευτικών, γονέων, μαθητών. Οι γραμμές υποστήριξης. Το ιατροπαιδαγωγικό κέντρο. Οι ακαδημίες γονέων».
Πώς αποτιμά τη σημασία αυτής της διάκρισης η κ. Σπηλιοπούλου; «Δεδομένου ότι το έργο είναι αρκετά δύσκολο και δέχεται καθημερινά προκλήσεις στην κλινική πράξη –περιπτώσεις παραμέλησης και κακοποίησης, ανεπιθύμητες κυήσεις, διαταραχές πρόσληψης τροφής, μαθησιακές δυσκολίες και σχολική διαρροή, εκφοβισμός, διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, θέματα ανάπτυξης, οικογενειακή δυσλειτουργία, νεανική παραβατικότητα κ.λπ.–, αυτή η διάκριση δίνει τη θετική ενθάρρυνση σε όλους τους φορείς να συνεχίσουν να την υποστηρίζουν».
Η έμπνευση
Η συμμετοχή των ίδιων των νέων στον σχεδιασμό του χώρου, των υλικών ενημέρωσης και εκπαίδευσης και στα συνέδρια/εκδηλώσεις, συγκαταλέγεται στα «δυνατά» σημεία, σημειώνει η κ. Σπηλιοπούλου. «Δεν είναι υπερβολή να σημειώσουμε πως η ΜΕΥ αποτελεί leading facility στην Ευρώπη και πως πολλά από τα προγράμματά της έχουν εμπνεύσει και άλλους επιστήμονες να ασχοληθούν με το αναπτυσσόμενο αυτό πεδίο. Η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ πρωτοπορεί και στον τομέα της Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας, με τη δημιουργία και λειτουργία του σχετικού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών».
Οσο για τυχόν αδυναμίες, σύμφωνα με την ίδια, «μπορούν να υπάρξουν και περαιτέρω βελτιώσεις στον τρόπο λειτουργίας, σε θέματα οργάνωσης του διεπιστημονικού σχήματος, χρηματοδότησης και ιεράρχησης των προτεραιοτήτων για να μπορέσει ένα τόσο σύνθετο project να έχει μακροημέρευση και να δώσει το “μοντέλο” για την ανάπτυξη τέτοιων υπηρεσιών σε όλη τη χώρα – ανάγκη που υπερτονίζει και ο ΠΟΥ για όλες τις χώρες στην Ευρώπη. Αν και έχουμε να ζηλέψουμε την οργάνωση, την πλαισίωση και την υποστήριξη των αντίστοιχων δομών στην Ελβετία, όπου έχει την έδρα του και ο ΠΟΥ, με την ολιστική προσέγγιση που έχει αναπτύξει η ΜΕΥ, στη χώρα όπου ο Ιπποκράτης ανέδειξε την ανάγκη φροντίδας του ανθρώπου ως συνόλου (σώμα, νους και ψυχή), η υπηρεσία δεν είναι ιατροκεντρική αλλά εφηβοκεντρική. Με έμφαση στην πρόληψη και στη διάχυση στην κοινότητα, κατάφερε να “φωτίσει” θέματα όπως η διαδικτυακή εξάρτηση και το γενετικό υπόβαθρο των διαταραχών πρόσληψης τροφής και να τα επικοινωνήσει όχι μόνο στον διεθνή επιστημονικό τύπο με διακρίσεις, αλλά και στο κοινό».