«Σε δύο γενιές η ελληνική γλώσσα θα έχει εξαφανιστεί από τη διασπορά». Ο 44χρονος Κώστας Δεδεγκίκας, επικεφαλής του New Media Lab στο Πανεπιστήμιο Simon Frazer του Καναδά, δεν στρογγυλεύει τα λόγια του. Κάτι που γίνεται εμφανές σε όλη τη διάρκεια της συζήτησής μας.
Πρώτης γενιάς Καναδός, καθώς ο πατέρας του μετανάστευσε στη χώρα, τη δεκαετία του ’50, για να ακολουθήσει περίπου 20 χρόνια αργότερα και η, επίσης, Ελληνίδα μητέρα του, ο Δεδεγκίκας γνωρίζει καλά ότι η ελληνική γλώσσα στο εξωτερικό δίνει μάχη επιβίωσης. Και, αν κάτι δεν αλλάξει, θα τη χάσει.
Υπό την καθοδήγηση του διευθυντή της έδρας Νεοελληνικών Σπουδών «Σταύρος Νιάρχος» στο Simon Frazer, καθηγητή Ανδρέα Γερολυμάτου, ο γεννημένος στο Βανκούβερ Δεδεγκίκας είναι εκ των πρωταγωνιστών του «Rebooting the Greek Language» ή αλλιώς «Επανεκκινώντας την ελληνική γλώσσα», μιας διαδικτυακής εφαρμογής η οποία θα χρησιμοποιείται για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Μιλώντας στις «Σαββατιάτικες Συναντήσεις», ο ίδιος δεν κρύβει ότι το κίνητρό του ήταν, σε μεγάλο βαθμό, προσωπικό. «Οταν γεννήθηκε ο πρώτος γιος μου, πριν από 7 χρόνια, είδα ότι δεν υπάρχουν βίντεο, εφαρμογές… δεν υπάρχει τίποτε που να μπορεί να τον βοηθήσει να μάθει ή έστω να έχει επαφή με την ελληνική γλώσσα», σημειώνει, αποδεχόμενος ότι η μάχη χάνεται ήδη μέσα στα σπίτια της ομογένειας. «Οι περισσότεροι φίλοι μου είναι Ελληνοκαναδοί, έχουν το ίδιο πρόβλημα. Εχουν παντρευτεί Καναδέζες ή Ελληνοκαναδέζες και δεν μιλούν σχεδόν καθόλου ελληνικά στο σπίτι. Πλέον τα παιδιά μας δεν ακούν ελληνικά. Ακόμη και οι παππούδες τους μιλούν με το ζόρι. Σκεφθείτε ότι τα παιδιά μιλούν και μαθαίνουν αγγλικά στο σχολείο, μιλούν αγγλικά με τους φίλους τους, δεν τους προκύπτει να μιλήσουν ελληνικά».
Θα θεωρούσε κανείς πως κάποιος που νοιάζεται για τη διάσωση της ελληνικής δεν θα μιλούσε αποκλειστικά αγγλικά. Ο Δεδεγκίκας, ωστόσο, είναι –και δεν το κρύβει– χαρακτηριστικό δείγμα της γενιάς του. Η συζήτησή μας εξελίσσεται άλλες φορές στα ελληνικά, άλλες φορές στα αγγλικά. Δεν αποτελεί, συνεπώς, έκπληξη η παραδοχή ότι το άνω του μέσου ομογενειακού όρου ποσοστό «ελληνικών» στο σπίτι του οφείλεται κυρίως στην Ελληνίδα σύζυγό του.
Η ιδέα πίσω από το «Rebooting the Greek Language» δεν είναι άλλη από το… παιχνίδι. Παίζοντας με την ελληνική γλώσσα, σαν σε ηλεκτρονικό παιχνίδι, τα παιδιά θα μπορούν πιο εύκολα να έρθουν σε επαφή με τη γλώσσα και να ξεφύγουν από την τυπική δομή εκμάθησής της. Αποτελεί μια συνδυαστική προσπάθεια 12 οργανώσεων και ήδη το πρώτο δοκιμαστικό σκέλος έχει ολοκληρωθεί. Ο Δεδεγκίκας κρατά χαμηλούς τόνους καθώς, όπως λέει, «θα προτιμούσα να μιλήσω όταν περάσουμε το δοκιμαστικό στάδιο και βγει στον αέρα η εφαρμογή». Κάτι που, πάντως, δεν θα αργήσει. Τον χειμώνα, το επιτελείο του Simon Fraser δοκίμασε μία πρωτότυπη εκδοχή σε δύο σχολεία στο Βανκούβερ, προκειμένου να συλλεγούν δεδομένα τόσο από παιδαγωγικής πλευράς όσο και με όρους σχεδιασμού και περιεχομένου της εφαρμογής. «Αυτό που είδαμε», λέει, «είναι πως χρειαζόμαστε άλλο περιεχόμενο για ένα 4χρονο παιδί, που θα κάτσει να ακούσει ή να δει παραμυθάκια και άλλο για ένα 7χρονο, που θέλει υπερήρωες και δεινόσαυρους».
Η εντατική δουλειά ξεκίνησε πριν από μερικούς μήνες με στόχο το προσεχές φθινόπωρο η πρώτη έκδοση της εφαρμογής να τεθεί σε λειτουργία υπό πραγματικές συνθήκες, σε συνεργασία με 7-8 εταίρους – σχολεία σε Καναδά και ΗΠΑ.
Πέραν του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, η δωρεά του οποίου βρίσκεται πίσω από το ομώνυμο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Στ. Νιάρχος στο Simon Fraser, o Δεδεγκίκας δεν κρύβει ότι επιδίωξη είναι να υπάρξει συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, με τις σχετικές πρώτες συζητήσεις να έχουν ήδη γίνει με τον κ. Κ. Γαβρόγλου. «Θέλουμε τη συνεργασία του υπουργείου Παιδείας, δεν μπορούμε εμείς ένα πανεπιστήμιο στον Καναδά μόνοι μας να διδάσκουμε ελληνικά στην ομογένεια… πρέπει να υπάρχει επαφή», σημειώνει. Και δεν είναι η μόνη συνεργασία που απαιτείται. Κάτι που αποκαλύπτεται μόλις τον ερωτώ για τα μεγέθη της ομογένειας στον Καναδά. «Είναι πρόβλημα πως δεν υπάρχουν καλά στατιστικά. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν 150.000 Ελληνοκαναδοί στο Τορόντο, περίπου 15.000 στο Βανκούβερ, 200.000 στο Μόντρεαλ… Πρόθεσή μας είναι να συνεργαστούμε με τις οργανώσεις, αρχικώς στον Καναδά, για να μάθουμε ποιοι είναι αυτοί οι Ελληνες και πού βρίσκονται. Χωρίς καλή συνεργασία με τους συλλόγους και τα πανεπιστήμια, η προσπάθεια δεν θα τελεσφορήσει».
Η τύχη της γλώσσας στα χέρια της διασποράς
Η Ελλάδα έκανε βήματα πίσω στη στήριξη της ελληνομάθειας, λόγω κρίσης; Η απάντηση του Κώστα Δεδεγκίκα μου προκάλεσε έκπληξη: «Τη δεκαετία του 1970 και του 1980 υπήρχαν βιβλία από το υπ. Παιδείας και μπορεί να έκαναν δουλειά τότε. Πλέον δεν έχουν νόημα. Είναι βιβλία για ελληνόφωνους, δεν βγάζουν νόημα στους Ελληνοκαναδούς. Αρα τα απέσυραν και καλά έκαναν!».
Αντί να απαιτεί στήριξη, προσεγγίζει το ζήτημα εντελώς διαφορετικά. «Οι περισσότεροι Ελληνες που ήρθαν στον Καναδά και στην Αμερική, τη δεκαετία του ’50 – ’60, έχουν πολλά χρήματα, είναι αυτοί που πρέπει να διασώσουν την ελληνική γλώσσα. Δεν είναι υποχρέωση του ελληνικού κράτους». Ο ίδιος δηλώνει αισιόδοξος: «Ειδικά τα νέα παιδιά που έχουν παραδείγματα από τις εβραϊκές ή άλλες κοινότητες, στρέφουν την προσοχή τους στη διάσωση της γλώσσας και της κουλτούρας μας. Το βλέπω να συμβαίνει».