Ορισμένες φορές, η βούληση της προσφοράς από μια οικογένεια στον τόπο καταγωγής της διατηρείται αλώβητη μέσα στον χρόνο. Η Σπάρτη οφείλει πολλά στη σπουδαία γενιά των Κουμάνταρων που διακρίθηκαν ήδη από το πρώτο μισό του 20ού αιώνα στη ναυτιλία, στη βιομηχανία, στην πολιτική, αλλά και στον πολιτισμό. Η σύνδεση του παρελθόντος με το σήμερα ήταν φανερή στα συγκινητικά εγκαίνια της ιδιαίτερα φροντισμένης μόνιμης έκθεσης που έγιναν στις 27 Οκτωβρίου στην «Κουμαντάρειο Πινακοθήκη», παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης. Επρόκειτο για μια μέρα εορτής για ολόκληρη την πόλη της Πελοποννήσου, με εκλεκτούς προσκεκλημένους και με την παρουσία όλων των τοπικών αρχών, καθώς βέβαια και της επικεφαλής της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνας Λαμπράκη – Πλάκα, που έδειξε μεγάλη έγνοια και αφοσίωση στο εγχείρημα αυτό. Ο κόσμος πλημμύρισε το ωραίο νεοκλασικό κτίριο, περνώντας μπροστά από την προτομή του Ιωάννη Θ. Κουμάνταρου, χάρις στον οποίον το μουσείο πήρε το όνομά του, αλλά και μερικές ωραίες ελαιογραφίες Δυτικοευρωπαίων ζωγράφων από την προσωπική του συλλογή.
Η ιστορία, συνοπτικά: Το οικοδόμημα ανηγέρθη το 1910 στον κεντρικότερο δρόμο της πόλης, την Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Αγοράστηκε, ανακαινίστηκε και προσφέρθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη, από την οικογένεια του Κουμάνταρου, για να λειτουργήσει ως παράρτημά της, από το 1982. Εκείνα τα εγκαίνια έγιναν παρουσία του Γιώργου Κουμάνταρου και της αδελφής του Ντόλλυς Γουλανδρή (ιδρύτρια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα), που προέβησαν σε αυτήν την πρωτοβουλία για να τιμήσουν τον πατέρα τους, Ιωάννη. Τριάντα έξι χρόνια αργότερα η Ευγενία Κουμάνταρου έδωσε και εκείνη το «παρών» στο σημαντικό ορόσημο της μόνιμης έκθεσης. «Ηταν όνειρο ζωής για τον παππού μου να φτιάξει ένα μουσείο στον τόπο του», είπε στα εγκαίνια. Το κόστος της έκθεσης και της ανακαίνισης, με τις σύγχρονες μουσειολογικές προδιαγραφές για την υποδοχή των έργων, ανέλαβε ναυτιλιακή εταιρεία του Γιάννη Κουμάνταρου. Την αρχιτεκτονική μελέτη έκανε το δίδυμο Γιώργου Παρμενίδη – Κριστίν Λονγκεπέ.
Στα εγκαίνια, η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα αναφέρθηκε στη μεγάλη εμβέλεια που έχει η Πινακοθήκη, «ένα πραγματικό διαμάντι για την πόλη», στην ωραία της συλλογή αλλά και στην επιλογή των 82 συγκεκριμένων έργων, που αναδεικνύουν ανάγλυφα τον 19ο και τον 20ό αιώνα. Χρειάστηκε, βεβαίως, η συνεργασία με την προϊσταμένη της Διεύθυνσης Συλλογών, Μουσειολογικού και Καλλιτεχνικού Προγραμματισμού της Εθνικής Πινακοθήκης Εφη Αγαθονίκου, και η βοήθεια της τοπικής επιμελήτριας Μόνικας Διαμαντή. Παρούσα και το 1982 και το 2018 η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, με τον αυθορμητισμό και το κύρος της έκλεψε την παράσταση στα εγκαίνια.