Αγορά, χρήση, περιπλάνηση, προσαγωγή για εξακρίβωση στοιχείων και ξανά περιπλάνηση, αγορά, χρήση. Αυτή είναι η καθημερινότητα του Γ. Μια ρουτίνα απόγνωσης. «Αφού έφτασα τα 40 και είμαι ζωντανός, πάλι καλά», λέει καθώς βάζει στην τσέπη του μια μικρή πίπα από φυσητό γυαλί και μία δόση σίσα που μόλις αγόρασε στην οδό Αντωνιάδου, πλάι στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αυτός ο δρόμος είναι ο πιο πρόσφατος σταθμός για τον ίδιο, καθώς από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας μετακινείται σχεδόν σε όλες τις πιάτσες ναρκωτικών της Αθήνας.
Μέχρι και το καλοκαίρι ο Γ., ο οποίος δέχθηκε να μιλήσει στην «Κ» χωρίς να δημοσιοποιηθούν τα πλήρη στοιχεία του, ήταν ένας από τους εκατοντάδες τοξικοεξαρτημένους στο Πεδίον του Αρεως. «Είχα ξεχάσει πού είναι η πόρτα για να βγω», λέει. «Οταν έσπασε η Ομόνοια και μετά μας έδιωξαν και από την Τοσίτσα πήγαμε εκεί, πρώτα στην Αθηνά, μετά στον Καβαλάρη και στο τέλος πίσω από τις στάσεις των ΚΤΕΛ, εκεί γινόταν το νταραβέρι», προσθέτει αναφερόμενος στα αγάλματα της θεάς Αθηνάς μέσα στο πάρκο και του έφιππου βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ στην κεντρική είσοδο. Ωσπου ξεκίνησαν και εκεί οι συστηματικές επιχειρήσεις της Αστυνομίας. Για τον Γ. αυτά ήταν τα «πρωινά πεσίματα», γιατί συνήθως κάθε ημέρα πριν από τις 10.00 μια κλούβα μετέφερε τους χρήστες σε μακρινά αστυνομικά τμήματα της πόλης για εξακρίβωση. Μέσα στον Αύγουστο είχαν προσαχθεί από την περιοχή 1.513 άτομα.
Η πιάτσα στο πάρκο έσπασε. Οι βασικοί διακινητές, όμως, δεν πήγαν μακριά. Παρέμειναν στην περιοχή και μετέφεραν τη δράση τους απέναντι, στην οδό Αντωνιάδου. Εκεί, σε ένα δρομάκι μήκους 80 μέτρων, μαζεύονται ανά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας έως και 50 εξαρτημένοι, κατά κύριο λόγο χρήστες κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης (σίσα). Οι συναλλαγές, ακόμα και η παρασκευή της πίπας από φυσητό γυαλί με γκαζάκια (η οποία πωλείται προς ένα ευρώ), γίνονται στο πεζοδρόμιο, σε κοινή θέα. Τις τελευταίες εβδομάδες ο αριθμός τους μειώνεται από τις έξι το πρωί έως και τις 15.00 λόγω αστυνομικών παρεμβάσεων.
Η διασπορά
Ο πληθυσμός που κάποτε βρισκόταν στο Πεδίον του Αρεως δεν συγκεντρώνεται όμως αποκλειστικά σε αυτό το στενό. Κάποιοι έχουν μετατοπιστεί στη γωνία των οδών Χαλκοκονδύλη και Καματερού, ένα χιλιόμετρο μακριά, όπου γίνεται και χρήση ηρωίνης πέρα από σίσα. Αλλοι, εντοπίζονται τους τελευταίους μήνες στη Βαρβάκειο, σχεδόν δύο χιλιόμετρα μακρύτερα, ή στην πλατεία Θεάτρου. Οπως εξηγεί ο Γ., η διασπορά του κόσμου γίνεται κυρίως με γνώμονα τη δράση των διακινητών και το πώς διαμορφώνεται η σταθερή τους πελατεία. Κάποιος που αγόραζε από άλλο κύκλωμα στο παρελθόν, όσο υπήρχε η πιάτσα μέσα στο Πεδίον του Αρεως, πιθανότατα να μην είναι ευπρόσδεκτος τώρα στην οδό Αντωνιάδου.
Η μετακίνηση των χρηστών, πάντως, εξαρτάται και από άλλους παράγοντες. Στο πρόσφατο παρελθόν, έπειτα από αντιδράσεις των οίκων ανοχής στον πεζόδρομο της οδού Ιάσονος οι εξαρτημένοι μεταφέρθηκαν στην οδό Κεραμεικού. Σύντομα άλλαξαν εκ νέου θέσεις, καθώς ορισμένοι καταστηματάρχες τοποθέτησαν κατά μήκος της Κεραμεικού, πάνω σε ερειπωμένα κτίρια, σωλήνες αυτόματου ποτίσματος για να βρέχονται και να μην κάθονται εκεί οι χρήστες.
Η διαμόρφωση της γεωγραφίας της χρήσης ναρκωτικών στο κέντρο της Αθήνας παραμένει σήμερα ευμετάβλητη. «Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστεί με σαφήνεια ο αριθμός των εξαρτημένων ατόμων που συγκεντρώνονται ανά πιάτσα», λέει στην «Κ» η Ελένη Μαρίνη, ψυχολόγος και υπεύθυνη της ομάδας streetwork του προγράμματος ΚΕΘΕΑ «Εξέλιξις». Οπως προσθέτει, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεταξύ άλλων εμφάνιση νέων, χαμηλότερου κόστους, αλλά εξαιρετικά επιβλαβών εξαρτησιογόνων ουσιών, αύξηση του αριθμού προσφύγων και μεταναστών που κάνουν χρήση ναρκωτικών, αλλά και περιστατικά ψυχιατρικής συννοσηρότητας.
Η μονάδα προσέγγισης χρηστών στον δρόμο του ΚΕΘΕΑ λειτουργεί από το 1995. Τα μέλη της μεσολαβούν και για την άμεση εισαγωγή χρηστών σε νοσοκομειακές μονάδες όποτε χρειαστεί. Ακόμη προσπαθούν, αφού οικοδομήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης, μέσα από διαρκείς ενημερώσεις να κινητοποιήσουν τους εξαρτημένους για ασφαλέστερη χρήση και να τους διασυνδέσουν με θεραπευτικές υπηρεσίες ή με τα δύο κέντρα ημέρας του ΚΕΘΕΑ. Εκεί θα μπορέσουν να πλύνουν τα ρούχα τους, να φάνε, να καλύψουν βασικές ανθρώπινες ανάγκες.
Από το 2015 υπήρχαν συζητήσεις σε επίπεδο της Περιφέρειας Αττικής για χρηματοδότηση προγράμματος παρέμβασης στο Πεδίον του Αρεως. Τελικά το διετές πρόγραμμα ξεκίνησε στις αρχές του περασμένου μήνα με την εκπαίδευση και συμμετοχή 14 streetworkers (οι μισοί από το ΚΕΘΕΑ και οι υπόλοιποι από τον ΟΚΑΝΑ). Καθώς εντός του πάρκου δεν παρατηρείται πλέον συγκέντρωση χρηστών, τα μέλη του προγράμματος δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου της Αθήνας.
Το προφίλ του χρήστη
Βάσει των πιο πρόσφατων στοιχείων των εξυπηρετούμενων από το ΚΕΘΕΑ «Εξέλιξις», μέσα στο 2017 η ηρωίνη ήταν η κύρια ουσία χρήσης για το 54% των εξαρτημένων. Στην πλειονότητά τους πρόκειται για Ελληνες πολίτες με μέσον όρο ηλικίας τα 40 έτη. Το 18,8% είναι οροθετικοί και το 63,8% θετικοί σε ηπατίτιδα C. Σχεδόν οι μισοί αντιμετωπίζουν και προβλήματα ψυχικής υγείας.
«Το ζήτημα είναι πώς θα μειωθεί η βλάβη», λέει ο Μιχάλης Μυλωνάς, υπεύθυνος του προγράμματος άμεσης πρόσβασης ΚΕΘΕΑ «Εξέλιξις». «Πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα Υγείας που θα υποδέχεται αυτούς τους ανθρώπους και θα τους υποστηρίζει, αλλιώς μονίμως θα έχουμε έναν φαύλο κύκλο».