«Χάρτα» προστασίας με ελληνική σφραγίδα

«Χάρτα» προστασίας με ελληνική σφραγίδα

3' 44" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Σε ένα πεδίο προνομιακό για την Ελλάδα, αυτό της πολιτιστικής διπλωματίας, όπου θα μπορούσαν να σημειωθούν μεγάλες επιτυχίες, μία από τις λίγες σοβαρές προσπάθειες είναι αυτή του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ) που ιδρύθηκε το 1997 στη Θεσσαλονίκη και στόχο την αποκατάσταση, ανάδειξη και μελέτη των μνημείων σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Ολα αυτά τα χρόνια το ΕΚΒΜΜ έχει κάνει σπουδαίο έργο. Μεγάλα προγράμματα συντήρησης εικόνων στην Αλβανία και στη Βουλγαρία. Αποκατάσταση και ανάδειξη βυζαντινών μνημείων στο Κόσσοβο όπου το κέντρο ανέπτυξε στενή συνεργασία τόσο με τους Σέρβους όσο και με τους Αλβανούς. Αναστήλωση του πύργου της Νεμπόισα στο Βελιγράδι, τόπος μαρτυρίου του Ρήγα Φεραίου, αλλά και σπουδαίο έργο στη Συρία στο μουσείο της Χάμα όπου συντηρήθηκαν ψηφιδωτά δάπεδα, εκπαιδεύτηκαν οι ντόπιοι τεχνίτες και σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο της Δαμασκού, δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων με 365 ψηφιδωτά δάπεδα, πολύτιμη όταν η περιοχή θα ησυχάσει.

Η κρίση έπληξε και το ΕΚΒΜΜ –Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου εποπτευόμενο από τον υπουργό Πολιτισμού– και η χρηματοδότησή του μειώθηκε σημαντικά, με αποτέλεσμα να περιοριστούν και τα προγράμματα που υποστηρίζονται αποκλειστικά από τους οικονομικούς πόρους του ΕΚΒΜΜ.

Νέες προοπτικές

Σήμερα, όμως, είναι μια μέρα-σταθμός για το κέντρο, καθώς ένα σημαντικό έργο φτάνει στο τέλος του και ανοίγει νέες προοπτικές. Στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, αντιπροσωπείες από 23 χώρες –Αίγυπτος, Αλβανία, Αλγερία, Αρμενία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Γεωργία, Ελλάδα, Ιορδανία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρος, Λίβανος, ΠΓΔΜ, Παλαιστίνη, Ρουμανία, Σερβία, Συρία, Τυνησία, Μπαχρέιν, Μαρόκο– όπου υπάρχουν βυζαντινά μνημεία, θα συνυπογράψουν μια «Χάρτα» για την προστασία τους. Η ιδέα για τη δημιουργία της γεννήθηκε στις αρχές του 2000. Εγιναν τρεις διεθνείς συνδιασκέψεις, όλες στη Θεσσαλονίκη και όλες υπό την αιγίδα της UNESCO, και αποφασίστηκε η ανάθεση στο ΕΚΒΜΜ της σύνταξης μιας «Χάρτας» που θα συγκροτεί ένα πλαίσιο κοινά αποδεκτών αρχών για την προστασία των μνημείων απ’ όλα τα κράτη που διατηρούν και διαχειρίζονται βυζαντινά.

Ολα αυτά τα χρόνια έγινε συστηματική δουλειά από επιστημονική επιτροπή ειδικών και από επιτροπή διεθνών εμπειρογνωμόνων, μελετήθηκαν πολλά θέματα, οι διαφορές στο νομικό πλαίσιο της κάθε χώρας αλλά και οι πρακτικές που ακολουθεί κάθε κράτος και πλέον η «Χάρτα» θα λάβει σήμερα την τελική επικύρωση. Μετά την ψήφισή της θα κατατεθεί στην UNESCO, ενώ θα παραμείνει ανοιχτή για προσχωρήσεις και άλλων χωρών όπου στα εδάφη τους υπάρχουν βυζαντινά μνημεία. Μεγάλη απούσα αυτής της προσπάθειας ήταν και παραμένει η Τουρκία, πιστή, δυστυχώς, στη σταθερά αρνητική πολιτική της.

«Χάρτα» προστασίας με ελληνική σφραγίδα-1

Ιορδανία, Μονή Αγίου Λωτ, Νεκρά Θάλασσα, συντήρηση παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων.

Αλλά τι ακριβώς περιλαμβάνει; «Είναι εξαιρετικά λεπτομερής», εξηγεί στην «Κ» η Σοφία Καλοπίση-Βέρτη, πρόεδρος του ΕΚΒΜΜ, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Περιλαμβάνει μικρά και μεγάλα μνημεία, τον περιβάλλοντα χώρο τους, έργα της καθημερινής ζωής, όπως οι γέφυρες και η οδοποιία, κάστρα κ.ά. Δίνει έμφαση όχι μόνο στον τρόπο με τον οποίο επεμβαίνεις και σώζεις τα μνημεία αλλά και στο πώς μπορείς να τα εντάξεις στο σήμερα ώστε να μην αποτελούν μια “μαύρη τρύπα” στον αστικό ιστό. Η “Χάρτα” συστηματοποιεί όλη τη γνώση που έχει κερδηθεί αλλά κάνει και πολλά νέα βήματα, είναι αρκετά εξειδικευμένη. Δίνει ακριβείς οδηγίες για την αναστήλωση και αντιμετωπίζει το μνημείο με σεβασμό για όλες τις ιστορικές του φάσεις, ως ένα παλίμψηστο. Φυσικά αξιοποιήσαμε και την τεράστια εμπειρία του ελληνικού παραδείγματος. Εχουμε υποδειγματικές αναστηλώσεις και αναδείξεις βυζαντινών μνημείων». 

Ο Δημήτρης Αθανασούλης, μέλος του Δ.Σ. του ΕΚΒΜΜ και της επιτροπής σύνταξης της «Χάρτας», και εθνικός συντονιστής του Ευρωπαϊκού Ετους Πολιτιστικής Κληρονομιάς, εξηγεί τα επόμενα βήματα: «Ευελπιστούμε ότι θα εγκριθεί από την UNESCO, ούτως ώστε εκτός από διακρατικό χαρακτήρα να αποκτήσει και διεθνή. Η «Χάρτα» είναι όπως η αντίστοιχη της Βενετίας. Δεν πρόκειται για μια διεθνή σύμβαση η οποία γίνεται νόμος του κράτους αλλά για αρχές βάσει των οποίων θα πρέπει κανείς να προσεγγίζει τα βυζαντινά μνημεία. Ομως αυτές οι ηθικές δεσμεύσεις, πολλές φορές είναι πιο σημαντικές από τις νομικές. Είναι για πολλούς λόγους ένα σπουδαίο έργο. Η Ελλάδα, μια χώρα κληρονόμος, μεταξύ άλλων, της βυζαντινής κληρονομιάς παρακολουθεί τα μεγάλα προβλήματα που υπάρχουν διεθνώς στις αποκαταστάσεις μνημείων είτε λόγω έλλειψης θεωρητικής γνώσης, τεχνογνωσίας και ανθρώπινου δυναμικού, είτε λόγω εμπόλεμων καταστάσεων και προσφέρει ένα ακόμη εργαλείο για την προστασία τους. Δηλώνει δηλαδή παρούσα και παράλληλα προσπαθεί να φέρει τον βυζαντινό πολιτισμό στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής κληρονομιάς».

Το ΕΚΒΜΜ «κάνει πολιτιστική διπλωματία ήπιας μορφής», υπογραμμίζει η κ. Καλοπίση-Βέρτη υπό την έννοια ότι «ποτέ δεν πήγε με “αποικιοκρατική” διάθεση σε όλες αυτές τις χώρες. Αλλά με στόχο να βοηθήσει, να προσφέρει τεχνογνωσία. Το κέντρο εξάγει γνώση. Και το έργο που γίνεται το καρπώνεται στο τέλος η τοπική κοινωνία.

Προσφέρουμε την εμπειρία μας αφιλοκερδώς,επιδιώκοντας την αλληλοκατανόηση και τις συνέργειες».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή