Στην πρώτη θητεία του Τζορτζ Μπους στον Λευκό Οίκο, η υπερδύναμη το χαρακτήρισε «καύσιμο της ελευθερίας», καθώς η ανθρωπότητα εναποθέτει σε αυτό τις ελπίδες της για την απελευθέρωσή της από τα ορυκτά καύσιμα, από τις συνέπειές τους στο περιβάλλον και στην καταστροφή του κλίματος, που αποτελεί πλέον υπαρξιακή απειλή.
Σήμερα καταλαμβάνει καίριο ρόλο στο πρόγραμμα του νέου προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, για την ενέργεια, το περιβάλλον και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Κανένα άλλο γνωστό χημικό στοιχείο δεν βρίσκεται σε τέτοια αφθονία στο Σύμπαν, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι είναι πάντα εύκολη η εξαγωγή του από όπου βρίσκεται στη Γη.
Ο λόγος για το υδρογόνο, που βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της ενεργειακής πολιτικής κυβερνήσεων αλλά και πολυμερών σχημάτων όπως η Ε.Ε., απορροφά κεφάλαια των βιομηχανιών που σχεδιάζουν διαρκώς νέες επενδυτικές πρωτοβουλίες για την αξιοποίησή του και ταυτοχρόνως προσελκύει πυρετωδώς τους επενδυτές.
Στο πλαίσιο του φιλόδοξου σχεδίου της για μετάβαση σε μια οικονομία χωρίς ορυκτά καύσιμα και εκπομπές καυσαερίων, η Ε.Ε. σχεδιάζει να επενδύσει έως το 2050 κεφάλαια ύψους 470 δισ. ευρώ σε προγράμματα υδρογόνου, που θα χρησιμοποιηθεί σε μια σειρά εξαιρετικά ρυπογόνων κλάδων, από τις χημικές βιομηχανίες μέχρι τις χαλυβουργίες.
Την ίδια στιγμή, το ενδιαφέρον των επενδυτών αυξάνεται θεαματικά ειδικότερα για τις βιομηχανίες που υπόσχονται να παράγουν το καύσιμο του μέλλοντος, το λεγόμενο πράσινο υδρογόνο, που παράγεται με ηλεκτρόλυση και διάσπαση του νερού στα συστατικά του, υδρογόνο και οξυγόνο. Το κίνητρο είναι ισχυρό καθώς σήμερα παράγονται μεν και αξιοποιούνται μεγάλες ποσότητες υδρογόνου, αλλά με τη χρήση ορυκτών καυσίμων που αναπόφευκτα απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα.
Ετσι οι μετοχές των εταιρειών αυτής της κατηγορίας σημείωσαν κυριολεκτικά διαστημική άνοδο μέσα στο περασμένο έτος. Ειδικότερα οι μετοχές των Plug Power, Ceres Power και Fuelcell Energy σημείωσαν άνοδο από 400% έως 1.600%! Και βέβαια η ανάγκη για συσκευές ηλεκτρόλυσης έχει δώσει ώθηση και στις μετοχές των εταιρειών που τις παράγουν, όπως η νορβηγική Nel και η βρετανική ITM Power. Ο μοχλός που κινεί αφενός τις πρωτοβουλίες των εταιρειών και αφετέρου την άνοδο των μετοχών τους είναι η ζήτηση για οχήματα με μηδενικές εκπομπές καυσαερίων και η προθεσμία του 2050 που έχουν θέσει πολλές χώρες για οικονομίες με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα.
Μέσα στην εβδομάδα το βρετανικό δίκτυο φυσικού αερίου παρουσίασε το σχέδιό του, με το οποίο φιλοδοξεί να παρουσιάσει το 2030 την πρώτη πόλη της Βρετανίας που θα θερμαίνεται αποκλειστικά και μόνον με υδρογόνο. Προβλέπει συγκεκριμένα πως θα ελεγχθεί και θα δρομολογηθεί η σύνδεση των οικιακών υποδομών θέρμανσης αλλά και των οικιακών συσκευών, όπως οι ηλεκτρικές κουζίνες, με το δίκτυο ώστε αυτές να αρχίσουν να λειτουργούν με υδρογόνο. Η κίνηση δεν περιορίζεται στον στόχο της μείωσης των καυσαερίων. Εντάσσεται στο φιλόδοξο σχέδιο της βρετανικής κυβέρνησης να επιτύχει, παράλληλα με τη μείωση των καυσαερίων, και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις οικονομολόγων, η εκτεταμένη χρήση του υδρογόνου με σκοπό τη μετάβαση σε μια οικονομία φιλική προς το περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία 75.000 νέων θέσεων εργασίας έως το 2035 και 195.000 νέων θέσεων έως το 2050.
Μετάβαση σε μια οικονομία με μηδενικές εκπομπές καυσαερίων
Μία ημέρα προτού γίνει γνωστό το σχέδιο γύρω από το βρετανικό πρόγραμμα μιας πόλης που θα θερμαίνεται μόνο με υδρογόνο, η εταιρεία κοινής ωφελείας της Δανίας Orsted A/S, η μεγαλύτερη στον κόσμο εταιρεία παραγωγής αιολικής ενέργειας, ανακοίνωσε την απόφασή της να επενδύσει σε ένα σχέδιο υδρογόνου. Σκοπεύει να παράγει πράσινο υδρογόνο και, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, το σχέδιο θα είναι έτοιμο και σε λειτουργία από τα τέλη του τρέχοντος έτους.
«Βλέπουμε το καθαρό υδρογόνο, όπως και τα άλλα βιώσιμα και καθαρά καύσιμα, ως ακρογωνιαίο λίθο του προγράμματος για τη μετάβαση σε μια οικονομία με μηδενικές εκπομπές καυσαερίων το 2050», δήλωσε ο Μάρτιν Νόιμπερτ, διευθύνων σύμβουλος της Orsted. Στη χρηματοδότησή του θα συνδράμει η Υπηρεσία Ενέργειας της Δανίας χορηγώντας στην Orsted και στους εταίρους της στο σχέδιο 34,6 εκατ. δανικές κορώνες, ποσό αντίστοιχο των 5,65 εκατ. δολαρίων. Ανάλογες κινήσεις είναι σε εξέλιξη σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο, από τη Χιλή μέχρι την Ιαπωνία, από τη Σαουδική Αραβία μέχρι τη Γερμανία και την Αυστραλία.
Την ίδια στιγμή, όμως, κάποιοι διερωτώνται πόσο δικαιολογημένος είναι αυτός ο όψιμος ενθουσιασμός της παγκόσμιας κοινότητας και παγκόσμιας οικονομίας για το υδρογόνο. Ο Μάικλ Λίμπραϊχ, αναλυτής της Bloomberg New Energy Finance, σημειώνει πως τα μειονεκτήματα του πράσινου υδρογόνου, αυτού που παράγεται με ηλεκτρόλυση, είναι αντίστοιχα με τα πλεονεκτήματά του. Σύμφωνα με την Bloomberg New Energy Finance, απαιτούνται επενδύσεις αξίας 11 τρισ. δολαρίων στην παραγωγή και αποθήκευση υδρογόνου παγκοσμίως έως το 2050 και περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από όση παράγεται σήμερα παγκοσμίως απλώς και μόνον για να καλυφθεί το 1/4 των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών.
Ο Λίμπραϊχ επισημαίνει παράλληλα πως κάθε μονάδα υδρογόνου παράγει το 1/4 της ενέργειας που παράγει η αντίστοιχη φυσικού αερίου. Προπαντός, όμως, δεν αναμένεται να υπάρξει τόση ζήτηση ώστε να ανταποκριθεί στις επενδύσεις που γίνονται αυτή τη στιγμή και στην παραγωγή υδρογόνου όπως αναμένεται να διαμορφωθεί. Πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου Οικονομικών Ενέργειας και Χρηματοοικονομικών Αναλύσεων που χρηματοδοτείται από φιλανθρωπικές οργανώσεις καταλήγει στην εκτίμηση πως τα υφιστάμενα σχέδια υδρογόνου θα παράγουν μόνον 3 εκατ. τόνους υδρογόνου ετησίως, όταν ο στόχος που έχει τεθεί σε παγκόσμιο επίπεδο είναι για 8,78 εκατ. τόνους ετησίως.
Οπως επισημαίνει ο Γκρέγκορι Νέμετ, καθηγητής Δημοσίων Σχέσεων στο Τμήμα Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν, το πράσινο υδρογόνο εκτιμάται πως θα καλύψει το 15% έως 20% των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών που δεν μπορούν να καλυφθούν εύκολα με μπαταρίες, αιολική ή ηλιακή ενέργεια. Οπως τονίζει ο ίδιος, «το υδρογόνο είναι μια καλή λύση για όλα όσα δεν μπορείς να μετατρέψεις σε ηλεκτροκίνητα, και αυτό είναι σημαντικό».
ΗΠΑ, Ευρώπη και Ασία στρέφονται στο καύσιμο του μέλλοντος
Το καύσιμο του μέλλοντος προσελκύει επενδύσεις σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Ασία. Τι ακριβώς όμως είναι το υδρογόνο και τι σχεδιάζουν κράτη και επιχειρήσεις;
– Το πλεονέκτημα του υδρογόνου. Το υδρογόνο είναι καθαρό καύσιμο υπό την έννοια ότι δεν παράγει καυσαέρια. Αν αντικατασταθούν με υδρογόνο τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται για καύση σε 1.500 βαθμούς Κελσίου, μπορεί να μειωθεί δραστικά τουλάχιστον το 20% των εκπομπών καυσαερίων που παράγουν οι βιομηχανίες.
– Πώς παράγεται το υδρογόνο. Υπάρχει άφθονο υδρογόνο στην ατμόσφαιρα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι πάντα εύκολη η αξιοποίησή του. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αντληθεί το υδρογόνο και να αξιοποιηθεί. Η ηλεκτρόλυση είναι ένας εξ αυτών, δηλαδή η διάσπαση του νερού σε υδρογόνο και οξυγόνο με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος.
– Ποιος ασχολείται με το υδρογόνο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει θέσει στόχο την παραγωγή 40 gigawatt ανανεώσιμων ηλεκτρολυτών υδρογόνου μέχρι το 2030. Πρόκειται για ποσότητα ενέργειας διπλάσια από την παραγωγική δυνατότητα της μεγαλύτερης μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο, της γνωστής ως το Φράγμα των Τριών Φαραγγιών στην Κίνα (Three Gorges Dam). Προκειμένου να δρομολογήσει αυτό το σχέδιο, η Ε.Ε. σχεδιάζει να έχει επενδύσει έως το 2050 κεφάλαια 470 δισ. ευρώ, που θα προέλθουν είτε από δημόσιες δαπάνες είτε από τον ιδιωτικό τομέα. Φιλοδοξεί έτσι να δημιουργήσει μια παγκόσμια αγορά υδρογόνου που θα τιμολογείται σε ευρώ. Η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε τον Σεπτέμβριο πως το υδρογόνο πρόκειται να καταλάβει κεντρικό ρόλο στην «αναδιάταξη» της γερμανικής βιομηχανίας στο πλαίσιο του σχεδίου της για μηδενικές εκπομπές καυσαερίων έως το 2050.
– Ποιοι άλλοι το χρησιμοποιούν. Πολλές χώρες της Ασίας αντιμετωπίζουν το υδρογόνο περισσότερο ως εναλλακτική πηγή ενέργειας για να έχουν μεγαλύτερες επιλογές και όχι τόσο για να μειώσουν τις εκπομπές καυσαερίων. Οι περισσότερες χρησιμοποιούν το υδρογόνο ως καύσιμο στα μεταφορικά και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η Ιαπωνία έχει το μεγαλύτερο έργο παραγωγής ενέργειας που ηλεκτροδοτείται με τη χρήση υδρογόνου, με παραγωγική δυνατότητα 10 gigawatt. Η Νότια Κορέα φιλοδοξεί μέχρι το 2025 έξι πόλεις της να χρησιμοποιούν ως καύσιμο μόνο το υδρογόνο. Στις ΗΠΑ υπάρχει ο μεγαλύτερος στον κόσμο στόλος ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων που χρησιμοποιούν υδρογόνο και είναι στη διάθεση των καταναλωτών, με πολλά από αυτά να κυκλοφορούν ήδη. Αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% της παγκόσμιας αγοράς του είδους.
– Τι κάνει ο ιδιωτικός τομέας. Ανάμεσα στις πιο πρόσφατες εξελίξεις είναι και η ανακοίνωση της Mitsubishi Power Americas ότι σχεδιάζει τρεις μονάδες υδρογόνου για την παραγωγή ενέργειας στις ΗΠΑ. Παράλληλα, η γερμανική εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας RWE σχεδιάζει να προμηθεύει τη χαλυβουργία Thyssenkrupp με υδρογόνο και να προωθήσει τη χρήση του στον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου της Γερμανίας. Εξάλλου, οι ITM Power και Ceres Power της Βρετανίας, η Powercell της Σουηδίας και η Nel ASA της Νορβηγίας είναι μεταξύ των εισηγμένων εταιρειών που χρησιμοποιούν τεχνολογία του υδρογόνου στις δραστηριότητές τους. Επίσης η ευρωπαϊκή αεροδιαστημική βιομηχανία Airbus εργάζεται πάνω σε μια σειρά σχεδίων για την παραγωγή αεροσκαφών που θα κινούνται με υδρογόνο, καθώς φιλοδοξεί να παρουσιάσει επιβατικό αεροσκάφος με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα μόλις το 2035.
Καθαρή ενέργεια
Το πρόγραμμα του νέου προέδρου των ΗΠΑ για ένα μέλλον με καθαρή ενέργεια προβλέπει τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την παραγωγή καθαρού υδρογόνου, δηλαδή υδρογόνου που έχει παραχθεί χωρίς τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Το υδρογόνο αυτό θα είναι πολύ φθηνότερο σε σύγκριση με το υδρογόνο που έχει παραχθεί με την καύση σχιστολιθικών υδρογονανθράκων.
Στήριξη
Τον περασμένο μήνα, η νεοφυής εταιρεία παραγωγής υδρογόνου αεροσκαφών άντλησε 37,7 εκατ. δολάρια σε μια προσπάθεια ανεύρεσης χρηματοδότησης, την οποία στήριξαν ιδιαίτερα η επενδυτική Energy Ventures του Μπιλ Γκέιτς και η βρετανική κυβέρνηση. Κίνητρό της είναι να αναπτύξει αεροσκάφη με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα.
Στροφή
Η ευρωπαϊκή βιομηχανία αεροδιαστημικής Airbus άρχισε πέρυσι να στρέφεται από τις μπαταρίες για ηλεκτροκίνητα στο υδρογόνο. Αντιλήφθηκε πως η τεχνολογία των μπαταριών δεν πρόκειται να προχωρήσει αρκετά γρήγορα. Μπορεί κανείς να φανταστεί πόσο μεγάλη πρέπει να είναι μια μπαταρία για να πετάει με αυτήν ένα τζάμπο τζετ και να διασχίσει τον Ατλαντικό;