Με ανοικτά μέτωπα πυρκαγιών ακόμα σε πολλά σημεία της χώρας και τον διαρκή κίνδυνο αναζωπυρώσεων, τα προβλήματα της επόμενης μέρας είναι πολλά και κατεπείγοντα. Η αντιμετώπιση των συνεπειών για τους ανθρώπους και το περιβάλλον από την τόσο μεγάλη σε έκταση καταστροφή και η οικοδόμηση της επόμενης μέρας με την εφαρμογή του σχεδίου ενίσχυσης των κατοίκων και αναβίωσης του δάσους, εντάσσονται στο «εδώ και τώρα». Ταυτόχρονα, προωθείται η άμεση εκπόνηση και εφαρμογή μέτρων πρόληψης για πιθανά νέα καταστροφικά φαινόμενα που ακολουθούν τις μεγάλες πυρκαγιές, όπως οι πλημμύρες και οι λασπορροές.
Το «κλειδί» μοιάζει να βρίσκεται στην αντιμετώπιση ενός από τα μεγαλύτερα διαχρονικά προβλήματα της χώρας: της έλλειψης συνεργασίας επιτελικών, επιχειρησιακών και επιστημόνων. Δεν είναι τυχαίο ότι στον νόμο που αφορά την αναδιάρθρωση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, ο οποίος ψηφίσθηκε πριν από ενάμιση χρόνο, προβλεπόταν η σύσταση επιστημονικής επιτροπής, η οποία όμως δεν έχει ακόμα λειτουργήσει. Σε κάθε μεγάλη πυρκαγιά, δε, συζητάμε αν η δασοπυρόσβεση πρέπει να γίνεται από την Πυροσβεστική ή από τη δασική υπηρεσία, παρακάμπτοντας το αυτονόητο: με τη συνεργασία όλων, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευμένων εθελοντών. Η εξαγγελθείσα διοικητική μεταφορά των δασικών υπηρεσιών στο υπουργείο Περιβάλλοντος είναι, ασφαλώς, ένα πρώτο βήμα.
Οι καταστροφές από τις πυρκαγιές σε Εύβοια, Πελοπόννησο και Αττική, οι οποίες συνέβησαν μέσα σε ένα δεκαήμερο, αρχής γενομένης από την 3η Αυγούστου, διαμορφώνουν μια νέα, οδυνηρή πραγματικότητα για χιλιάδες ανθρώπους. Περισσότερα από 900.000 στρέμματα καμένων εκτάσεων στις μεγάλες πυρκαγιές είναι ο πρώτος απολογισμός, ωστόσο ο αριθμός αυτός θεωρείται βέβαιο ότι θα αυξηθεί όταν σβήσουν και οι τελευταίες φλόγες και πραγματοποιηθεί λεπτομερής καταμέτρηση. Πάντως, το Ευρωπαϊκό σύστημα πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS), σε εκτίμησή του την Πέμπτη το απόγευμα ανέβασε τον αριθμό των στρεμμάτων που κάηκαν τις τελευταίες δύο εβδομάδες σε πάνω από 1 εκατομμύριο.
Μέτωπα σε διάφορες περιοχές είναι ακόμα ενεργά, ειδικά στην Πελοπόννησο, και ο φόβος των αναζωπυρώσεων στην Εύβοια είναι επίσης ισχυρός. Μέχρι στιγμής, πάντως, έχουν καεί περισσότερα από 500.000 στρέμματα στη Βόρεια Εύβοια, στην Αττική 84.000 και στην Πελοπόννησο περίπου 300.000 (290.990 σύμφωνα με μέτρηση το βράδυ της Τετάρτης). Πάνω από 28.000 άνθρωποι διαμένουν στις περιοχές που επλήγησαν και από αυτούς περίπου 5.500 (στοιχεία υπηρεσίας Copernicus) έχουν επηρεασθεί άμεσα.
Πολλαπλή κρίση
Στη Βαρυμπόμπη υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 300 σπίτια έχουν υποστεί μερική ή ολική ζημιά, ενώ καταστράφηκαν και πολλές επιχειρήσεις. Στην Εύβοια τα σπίτια που έχουν καεί (μερικώς ή ολικώς) ξεπερνούν τα 1.000 (σ.σ.: η επίσημη καταγραφή προχωράει με αργούς ρυθμούς εξαιτίας των συνθηκών), ενώ τεράστιες είναι οι καταστροφές στο ζωικό κεφάλαιο για τους κτηνοτρόφους, αφού κάηκαν ή πέθαναν από τις αναθυμιάσεις εκατοντάδες αιγοπρόβατα. Πηγές του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης ανέφεραν στην «Κ» ότι σε περισσότερους από δέκα νομούς έχουν σημειωθεί καταστροφές από τις πυρκαγιές, ενώ μεγάλη είναι η ανάγκη για ζωοτροφές, αφού τα βοσκοτόπια κάηκαν ολοσχερώς. Σε επίπεδο Πολιτείας, η κρίση που έχει προκύψει και οι συνέπειές της σε κοινωνικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό επίπεδο χρειάζεται να αντιμετωπισθούν άμεσα. Και βέβαια, όπως τονίζουν οι επιστήμονες, θα πρέπει να μιλάμε πλέον όχι για κλιματική αλλαγή, αλλά και κλιματική κρίση, καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ειδικά στη Μεσόγειο, δεν θα είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας.
Ο πρόεδρος του Αστεροσκοπείου Αθηνών, Μανώλης Πλειώνης, εκτιμά ότι η εκτενέστερη αξιοποίηση των υφιστάμενων επιστημονικών δυνάμεων από την Πολιτεία και η συνεργασία όλων αποτελεί τον καλύτερο δυνατό τρόπο αντιμετώπισης των καταστροφικών φαινομένων που παρακολουθήσαμε όλες αυτές τις ημέρες, αλλά και όσων πρόκειται να ακολουθήσουν. «Η Πολιτεία πολλές φορές είναι ένα βήμα πίσω και αυτό συμβαίνει γιατί δεν γνωρίζει η αριστερά τι ποιεί η δεξιά της. Ενώ υπάρχουν επιστημονικά εργαλεία, τα οποία μάλιστα έχει χρηματοδοτήσει η ίδια η Πολιτεία, δεν αξιοποιούνται στον βαθμό που θα μπορούσαν, ή και καθόλου, από τους επιχειρησιακούς παράγοντες. Δεν βλέπουμε αξιοποίηση των επιστημονικών εργαλείων από την Πολιτική Προστασία», επισημαίνει.
Επιστημονικά εργαλεία
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών διαθέτει πρόγραμμα πρόγνωσης της εξέλιξης μιας πυρκαγιάς, το οποίο μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπισή της. Η Πυροσβεστική έχει πρόσβαση σε αυτό και μπορεί η ίδια να το ενεργοποιήσει άμεσα, κάτι που δεν έγινε στις περιπτώσεις της Βαρυμπόμπης ούτε της Εύβοιας. Το πρόγραμμα λαμβάνει υπόψη όλες τις παραμέτρους που ισχύουν σε κάθε περιοχή τη στιγμή της πυρκαγιάς, όπως το ανάγλυφο, το ανεμολογικό πεδίο, ο τοπικός καιρός κ.λπ., έτσι ώστε, συνδυάζοντάς τα, είναι σε θέση να δώσει πρόγνωση για την κατεύθυνση του μετώπου της πυρκαγιάς όταν αυτή ξεσπάσει.
«Εχει νόημα να χρησιμοποιηθεί στην αρχή της πυρκαγιάς, την πρώτη, ίσως και τη δεύτερη μέρα. Οταν τα μέτωπα είναι πολλά, δεν μπορεί να βοηθήσει», τονίζει ο κ. Πλειώνης. «Υπάρχουν πολλές οργανωμένες δυνάμεις στον επιστημονικό χώρο που έχουν γνώσεις και παράγουν εργαλεία, συχνά ρηξικέλευθα, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν επιχειρησιακά», καταλήγει.
Επείγει η προετοιμασία για τις πλημμύρες
«Οκτώ νεκροί και σημαντικές ζημιές σε 2.500 σπίτια και εκτεταμένες καταστροφές σε επιχειρήσεις και καλλιέργειες». Αυτός ήταν ο τελικός απολογισμός της πλημμύρας που σημειώθηκε στην Εύβοια ένα χρόνο πριν, και συγκεκριμένα στις 9 Αυγούστου 2020.
«Στην περιοχή της κεντρικής Εύβοιας, κατά τη διάρκεια της κακοκαιρίας “Θάλεια”, κατεγράφησαν μέσα σε διάστημα οκτώ ωρών 297 χιλιοστά βροχής στον μετεωρολογικό σταθμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, στη Στενή Ευβοίας. Το προηγούμενο ακραίο καιρικό φαινόμενο που έπληξε την ίδια περιοχή (11 Σεπτεμβρίου 2009), προκαλώντας σημαντικές καταστροφές από πλημμύρα, ήταν (μόλις) 150 χιλιοστά βροχής. Η μεγάλη χωρική εξάπλωση της κακοκαιρίας, περιλαμβάνοντας όλο το εύρος των λεκανών απορροής των ποταμών, σε συνδυασμό με τον υψηλό όγκο κατακρημνισμάτων σε μικρό χρονικό διάστημα, δημιούργησαν όλες τις συνθήκες για να προκληθεί το συγκεκριμένο πλημμυρικό γεγονός», σημειώνει η κ. Νίκη Ευελπίδου, καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τι είχε προηγηθεί; Δύο πυρκαγιές το 2019. Η πρώτη (7 Απριλίου) σε Μακρυχώρι, Γαβαλά και Οκτωνιά Εύβοιας και η δεύτερη (13 Αυγούστου) σε Κοντοδεσπότι και Μακρυμάλλη (κοντά στα Ψαχνά και στα Πολιτικά).
H ερευνητική ομάδα του τμήματος μελέτησε τις λεπτομέρειες των συγκεκριμένων συμβάντων, τα οποία σχετίζονται, καθώς οι δύο πυρκαγιές ένα χρόνο πριν στην ίδια περιοχή δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την έκταση των καταστροφών που σημειώθηκαν στη συνέχεια εξαιτίας των πλημμυρικών φαινομένων.
Δυστυχώς, οι πλημμύρες έρχονται σχεδόν νομοτελειακά στις περιοχές που έχουν καεί σε τόσο μεγάλη έκταση και, όπως τονίζουν οι επιστήμονες, πρέπει να γίνει η κατάλληλη προετοιμασία όσο το δυνατόν συντομότερα.