Άρωμα Ψυχρού Πολέμου για το φυσικό αέριο

Άρωμα Ψυχρού Πολέμου για το φυσικό αέριο

Ανταλλαγή πυρών μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για χειραγώγηση της αγοράς με επίκεντρο την Ευρώπη

άρωμα-ψυχρού-πολέμου-για-το-φυσικό-αέρ-561533932

Ακόμη και μετά το τέλος του επίσημου Ψυχρού Πολέμου, κάθε άλλο παρά σπάνια είναι τα περιστατικά έντασης ανάμεσα στη Μόσχα και στην Ουάσιγκτον με αφορμές που κυμαίνονται από τις κατηγορίες για παραβίαση αρχείων μέχρι την ανάμειξη σε εκλογές. Τις τελευταίες εβδομάδες προσέλαβε, πάντως, κυριολεκτικά άρωμα Ψυχρού Πολέμου η ανταλλαγή κατηγοριών και επιρρίψεων ευθυνών ανάμεσα σε Ρωσία, Ε.Ε. και ΗΠΑ, με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας να υποδαυλίζει την ένταση. Αντικείμενό της η ενεργειακή κρίση που άρχισε από την Ευρώπη αλλά εξαπλώθηκε σύντομα ανά τον κόσμο, με χαρακτηριστικά που δείχνουν πως αποτελεί τελικά τη συνισταμένη πολλών παραγόντων. Οι εξελίξεις, ωστόσο, φαίνεται και πάλι να δικαιώνουν εν μέρει κάποιες από τις κατηγορίες που εξαπολύθηκαν.

Από τα τέλη του περασμένου μήνα, η υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, Τζένιφερ Γκράνχολμ, έχει αφήσει ανοιχτά αιχμές κατά της Μόσχας, κατηγορώντας την ευθέως ότι χειραγωγεί την αγορά φυσικού αερίου περιορίζοντας τις ροές του καύσιμου προς τη Γηραιά Ηπειρο και προσβλέποντας σε δικά της οφέλη. Οι ερμηνείες περί του ποια θα ήταν αυτά τα οφέλη κυμαίνονταν από αυτά καθαυτά τα έσοδα του ενεργειακά πλούσιου γείτονα της Ε.Ε. έως και ένα διπλωματικό πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά την έγκριση του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, που θα αυξήσει σημαντικά τις ροές ρωσικού αερίου προς τη  Γερμανία. Ο επίμαχος αγωγός αποτέλεσε επί χρόνια αιτία τριβών ανάμεσα στο Βερολίνο και στην Ουάσιγκτον, που επέβαλε επανειλημμένως κυρώσεις σε όσες ευρωπαϊκές εταιρείες συνέδραμαν στην κατασκευή του έργου. Εχει, ωστόσο, ολοκληρωθεί και βρίσκεται ήδη σε δοκιμαστική φάση. Διαπιστώνοντας το μη αντιστρέψιμο της κατάστασης, ο Αμερικανός πρόεδρος αποφάσισε τον Μάιο να δώσει τέλος στη διελκυστίνδα, να άρει τις κυρώσεις και να έρθει σε συνεννόηση με το Βερολίνο. 

Η Αμερικανίδα υπουργός Ενέργειας δεν ήταν, πάντως, η μόνη φωνή της υπερδύναμης που στράφηκε και πάλι εναντίον της Ρωσίας σε σχέση με την ενεργειακή κρίση. Ο Αμος Χοχστάιν, σύμβουλος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, κατηγόρησε τη Μόσχα ότι έχει επιλέξει να μειώσει τη προσφορά στην αγορά φυσικού αερίου ενώ αρχίζει ο χειμώνας και θέτει «σε κίνδυνο τις ζωές ανθρώπων». Τη λαβή είχαν δώσει νωρίτερα 40 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κυρίως από τις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και τη Βαλτική, καθώς ζητούσαν να διερευνηθεί ο ρόλος της Gazprom στην ενεργειακή κρίση. Εξέφραζαν υποψίες ότι ο ρωσικός κολοσσός επιδίωκε να ανεβάσει τις τιμές, αλλά και να εκβιάσει μια εσπευσμένη έγκριση του Nord Stream 2. Ζητούσαν επιπλέον τη διεξαγωγή ερευνών για το κατά πόσον ο επίμαχος αγωγός είναι σύμφωνος με τη νομοθεσία της Ε.Ε. και τη λήψη μέτρων με στόχο τη συμμόρφωσή του. Οι υποψίες τους συνέπεσαν, όμως, με την παρέμβαση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, η οποία επέκρινε τη Ρωσία ότι απέφευγε να αυξήσει τις ροές φυσικού αερίου προς τους τερματικούς σταθμούς της Ευρώπης, ενώ είχαν πάρει φωτιά οι τιμές σε όλο το φάσμα της ενέργειας.

Αμερικανικό LNG εναντίον αγωγού Nord Stream 2

Τόσο οι παλαιότερες πιέσεις της Ουάσιγκτον για ακύρωση του Nord Stream 2 όσο και οι κατηγορίες της κατά της Ρωσίας για χειραγώγηση της αγοράς φυσικού αερίου έχουν υπόβαθρο τον ενεργειακό ανταγωνισμό ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και στη Μόσχα για την πελατεία της Ευρώπης. 

Με δεδομένη την ενεργειακή εξάρτηση της Γηραιάς Ηπείρου από τη Ρωσία, μια εξάρτηση που για ορισμένες χώρες της κεντροανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής φτάνει το 100%, η Ουάσιγκτον διεκδικεί όσο μεγαλύτερη πελατεία μπορεί να αποσπάσει για το αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Τις προθέσεις της είχε καταστήσει σαφείς ο τέως πρόεδρος των ΗΠΑ, που σχεδόν κανείς δεν θέλει να θυμάται, όταν συμφωνώντας ανακωχή με τον τότε πρόεδρο της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, είχε απαιτήσει να αυξήσει η Ε.Ε. τις εισαγωγές αμερικανικού LNG. Είτε εξαιτίας είτε ανεξάρτητα από τις αμερικανικές πιέσεις, η Ε.Ε. έχει επιχειρήσει να διαφοροποιήσει κάπως τους προμηθευτές της σε φυσικό αέριο.

Ανταποδίδοντας άμεσα και έμμεσα τα πυρά, ο Ρώσος πρόεδρος επέρριψε με τη σειρά του στην Ευρώπη την ευθύνη για την κρίση του φυσικού αερίου, επισημαίνοντας ότι η Ευρώπη έκανε «το λάθος να περιορίσει τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια τροφοδοσίας με ρωσικό αέριο και να στραφεί στη διεθνή αγορά». 

Ηταν η επισήμανση με την οποία συνόδευσε τη δήλωσή του, ότι η Ρωσία μπορεί να αυξήσει τις ροές προς την Ευρώπη και να σταθεροποιήσει έτσι την αγορά. 
Μια δήλωση που απεδείχθη θαυματουργή, καθώς επέφερε ακαριαία την αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου. Ωρες αργότερα, όμως, φάνηκε πως η Μόσχα ζητούσε ανταλλάγματα ή ενδεχομένως έθετε όρους για να αυξήσει τις ροές φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αν και με μάλλον διακριτικό τρόπο. Η πρόταση έγινε διά στόματος του Ρώσου υπουργού Ενέργειας, Αλεξάντερ Νόβακ, ο οποίος υποστήριξε πως η έγκριση και πιστοποίηση του υποθαλάσσιου αγωγού Nord Stream 2 μπορεί να οδηγήσει σε υποχώρηση των τιμών του φυσικού αερίου. Το διακύβευμα είναι η έγκριση του αγωγού από το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες, καθώς προϋποθέτει μια μακρά και περίπλοκη διαδικασία έκδοσης άδειας διάρκειας αρκετών μηνών. 

Η αρμόδια ρυθμιστική αρχή της Γερμανίας πρέπει να διασφαλίσει ότι ο αγωγός είναι σύμφωνος με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, που απαιτεί αυστηρά τον διαχωρισμό της βιομηχανίας παραγωγής και πώλησης ενέργειας από το δίκτυο μεταφοράς της. Το Βερολίνο έχει προθεσμία μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου για να αποφανθεί σχετικά με την πιστοποίηση του αγωγού και να την παραπέμψει προς έγκριση στην Κομισιόν. 

Στη συνέχεια, η Ε.Ε. πρέπει να αποφανθεί σχετικά μέσα σε διάστημα δύο μηνών, το οποίο μπορεί, όμως, να παραταθεί κατά άλλους δύο μήνες, φτάνοντας ενδεχομένως μέχρι τον Μάιο. Και στο μεταξύ δεν λείπουν οι κατά καιρούς πιέσεις που δέχεται ο Τζο Μπάιντεν από Αμερικανούς πολιτικούς, που τον καλούν να επανεξετάσει τη στάση του στο θέμα του επίμαχου αγωγού.

Άρωμα Ψυχρού Πολέμου για το φυσικό αέριο-1

Οι φόβοι των Ευρωπαίων για τον χειμώνα και τα γεωπολιτικά παιχνίδια του Πούτιν

Των Anton Troianovski, Steven Erlanger και Stanley Reed / The New York Times

Στην Ευρώπη η εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου έχει αναγκάσει εργοστάσια να διακόψουν τη λειτουργία τους, έχει αιφνιδιάσει τους πολιτικούς και έχει θορυβήσει τους καταναλωτές για τη θέρμανσή τους τον χειμώνα. Για τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, που την Πέμπτη έκλεισε τα 69 του χρόνια, όλα αυτά ισοδυναμούν με ένα πρόωρο δώρο γενεθλίων.

Το Κρεμλίνο προσπαθεί επί χρόνια να ανακόψει τη διάθεση της Ευρώπης να μειώσει τις εκπομπές καυσαερίων και να διαφοροποιήσει τις πηγές ενεργειακών πόρων. Οι προσπάθειες αυτές της Ευρώπης μπορούν να υπονομεύσουν τη ρωσική οικονομία, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Από την οπτική γωνία του Πούτιν, φέτος οι Ευρωπαίοι βρέθηκαν στη σωστή συγκυρία: ένας συνδυασμός από γεγονότα οδήγησε στα ύψη τις τιμές της ενέργειας, δίνοντας στον Ρώσο πρόεδρο την ευκαιρία να εμφανιστεί ως σωτήρας τους.

«Ας εξετάσουμε τη δυνατότητα να αυξήσουμε την προσφορά, αλλά πρέπει να το κάνουμε με προσοχή», δήλωσε ο κ. Πούτιν την Τετάρτη το βράδυ, απευθυνόμενος στον Ρώσο υπουργό Ενέργειας. Σε λίγα λεπτά είχαν υποχωρήσει θεαματικά οι τιμές του φυσικού αερίου, αν και παραμένουν σε επίπεδα επταπλάσια εκείνων του περασμένου έτους.

Η εικόνα μεταδόθηκε από τους τηλεοπτικούς δέκτες και υπογράμμιζε την κυρίαρχη θέση από την οποία εξακολουθεί να δίνει εντολές ο κ. Πούτιν ως ηγέτης μιας χώρας που αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 40% των εισαγωγών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο. Η Ρωσία έχει και στο παρελθόν εκμεταλλευθεί τον ρόλο της ως καίριου προμηθευτή ενέργειας για να ασκήσει πιέσεις σε χώρες όπως η Λευκορωσία, η Γεωργία και η Ουκρανία. Τώρα διακυβεύεται ένα υπαρξιακό ζήτημα για τη Ρωσία: το μέλλον του σημαντικότερου οικονομικού δεσμού της με την Ευρώπη και ο πλέον καθοριστικός γεωπολιτικός μοχλός που διαθέτει το Κρεμλίνο.

Σχολιάζοντας ο Μιχαήλ Κρουτίκιν, αναλυτής ενέργειας στη συμβουλευτική RusEnergy, τονίζει: «Αποφασίσαμε να τους αφήσουμε να παγώσουν λίγο και θα γίνουν πιο διαλλακτικοί ούτε θα επιμείνουν να εγκαταλείψουν το φυσικό αέριο». Και προσθέτει: «Διακυβεύονται πραγματικά πολλά». Αυτού του είδους η σκληρή προσέγγιση καλλιεργεί βαθύτατη έλλειψη εμπιστοσύνης στην Ευρώπη, όπου πολλοί κατηγορούν τη Ρωσία πως περιόρισε επίτηδες την προσφορά φυσικού αερίου για να αναγκάσει τη Γερμανία και τις Βρυξέλλες να επισπεύσουν την πιστοποίηση και έγκριση του αγωγού Nord Stream 2. Σύμφωνα με τον Τρέβορ Σικόρσκι, επικεφαλής του τομέα φυσικού αερίου στην εταιρεία ερευνών Energy Aspects στο Λονδίνο, η απόφαση της Gazprom να μην αναπληρώσει τους ταμιευτήρες της στην Ευρώπη συνέδραμε στην εκτόξευση των τιμών. Οπως τονίζει ο ίδιος, «οι Ρώσοι δεν μπορούν να νίψουν τας χείρας και να πουν πως δεν έχουν καμία σχέση με το πρόβλημα. Είναι προφανές πως έχουν και παρέχουν σχέση».

Η Κομισιόν διερευνά την καταγγελία ότι η Ρωσία χειραγωγεί το φυσικό αέριο για να δώσει ώθηση στις τιμές, αλλά δεν έχει καταλήξει σε συμπέρασμα. Η απερχόμενη καγκελάριος της Γερμανίας, που υποστηρίζει τον Nord Stream 2 και έχει αποκαλέσει τον αγωγό «επιχειρηματική συμφωνία και όχι γεωπολιτική στρατηγική», αντέκρουσε τις κατηγορίες πως η Ρωσία είναι μέρος της κρίσης. «Στον βαθμό που γνωρίζω», είπε η κ. Μέρκελ, «δεν υπήρξε παραγγελία που να αρνηθεί να καλύψει η Ρωσία». Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, Τζέικ Σάλιβαν, τόνισε την Πέμπτη πως η Ρωσία έχει επανειλημμένως χρησιμοποιήσει την ενέργεια «ως πολιτικό όπλο». Προσέθεσε όμως ότι «το κατά πόσον κάνει το ίδιο και τώρα, θα αφήσω να το διερευνήσουν άλλοι».

Αιχμές

Άρωμα Ψυχρού Πολέμου για το φυσικό αέριο-2

Αφήνοντας σαφείς αιχμές κατά της Ρωσίας ότι χειραγωγεί την αγορά φυσικού αερίου, η Αμερικανίδα υπουργός Ενέργειας, Τζένιφερ Γκράνχολμ, τόνισε προ ημερών ότι «οι ΗΠΑ καθιστούν σαφές ότι εμείς και οι εταίροι μας είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε όταν υπάρχουν στην παγκόσμια αγορά παίκτες που χειραγωγούν την προσφορά φυσικού αερίου για να αντλήσουν δικά τους οφέλη».

Ευθύνες στην Ε.Ε.

Άρωμα Ψυχρού Πολέμου για το φυσικό αέριο-3

Επιρρίπτοντας την ευθύνη στην Ε.Ε. για την ενεργειακή κρίση, ο Βλαντιμίρ Πούτιν επισήμανε πως η χώρα του είχε συνομιλίες με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «αλλά όλη η στάση της είχε στόχο να καταργήσει τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια και να στραφεί στη διεθνή αγορά φυσικού αερίου, και όπως είναι πλέον προφανές αυτό ήταν λάθος».

Ο σχεδιασμός

Άρωμα Ψυχρού Πολέμου για το φυσικό αέριο-4

Λίγες ημέρες αφότου 40 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ζήτησαν να διερευνηθεί ο ρόλος του ρωσικού κολοσσού της Gazprom στην ενεργειακή κρίση, η επίτροπος Ενέργειας της Ε.Ε., Κάντρι Σίμσον, τόνισε ότι «πρέπει να μην ξεχνάμε πόσο σημαντική είναι η γεωπολιτική της ενέργειας και να αναπτύξουμε μια πιο στρατηγική προσέγγιση στην ενεργειακή μας πολιτική».

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή