Βίαιες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις με νεκρούς και τραυματίες, δύο πρόεδροι, βαθιά πόλωση ανάμεσα στους υποστηρικτές του προέδρου της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, ο οποίος ορκίστηκε εκ νέου πριν από λίγες ημέρες παρά την κοινή πεποίθηση πως οι περυσινές προεδρικές εκλογές σημαδεύτηκαν από παρατυπίες και νοθεία, και στον νεαρό αυτόκλητο μεταβατικό ηγέτη της χώρας, Χουάν Γκουαϊντό, ο οποίος προσφέρει αμνηστία στον Μαδούρο εάν εγκαταλείψει την εξουσία. Αυτή είναι η εικόνα που παρουσιάζει η Βενεζουέλα στην κρισιμότερη ίσως στιγμή της πρόσφατης ιστορίας της, που θα μπορούσε να την οδηγήσει είτε σε μια ειρηνική πορεία εκδημοκρατισμού είτε σε μια αιματηρή καταστολή της εξέγερσης κατά του Μαδούρο, ακόμη και έναν εμφύλιο.
Η κατάσταση στη Βενεζουέλα έχει διχάσει τη διεθνή κοινότητα, ανάμεσα σε αυτούς που αναγνωρίζουν τον ηγέτη της αντιπολίτευσης κι εκείνους που απεύχονται την αμερικανική ανάμειξη στην περιοχή και, εμμέσως ή αμέσως, συντάσσονται με τον Μαδούρο. Στη δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα, η Τουρκία, η Συρία και το Ιράν, για ευνόητους λόγους. Αντίθετα, στην πρώτη ομάδα πρωτοστάτησαν οι ΗΠΑ, προφανώς σε συνεννόηση με τον Γκουαϊντό, ενώ αποστάσεις από τη σπουδή της Ουάσιγκτον εμφανίζεται προς το παρόν να τηρεί η Ε.Ε., που προκρίνει την έναρξη μιας ειρηνικής δημοκρατικής διαδικασίας μέσω της προκήρυξης νέων εκλογών, χωρίς όμως να αναγνωρίζει ευθέως τον ηγέτη της αντιπολίτευσης ως μεταβατικό πρόεδρο. Σε ένα πρώτο βήμα διπλωματικού Brexit από την υπόλοιπη Ευρώπη, το Λονδίνο, αντίθετα, διεμήνυσε ότι θεωρεί τον Γκουαϊντό νόμιμο ηγέτη της Βενεζουέλας. Πιο προσεκτικό το Βερολίνο είπε ότι θα προχωρήσει σε ανάλογη πρωτοβουλία, εάν δεν προκηρυχθούν άμεσα ελεύθερες, δημοκρατικές εκλογές.
Προειδοποίηση
Την Πέμπτη, ο υπουργός Αμυνας προειδοποίησε ότι η χώρα θα μπορούσε να βυθιστεί σε έναν παρατεταμένο εμφύλιο εξαιτίας του «εγκληματικού σχεδίου» των ΗΠΑ. Σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση, ο Βλαντιμίρ Παντρίνο κατηγόρησε τον Γκουαϊντό, την Ουάσιγκτον και τους περιφερειακούς συμμάχους της, όπως η Βραζιλία, ότι εξαπέλυσαν συντονισμένη απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Μαδούρο, διακινδυνεύοντας να ρίξουν στο χάος και στην αναρχία τη Βενεζουέλα.
Πόσο πιθανή αλλά και σοφή θα ήταν μια αμερικανική επέμβαση συζητείται εδώ και μερικές εβδομάδες στις μεγάλες πρωτεύουσες της Δύσης και στον διεθνή Τύπο. Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν πως μια τέτοια απόφαση θα ήταν καταστροφική και αναποτελεσματική, αφού δεν θα προκαλούσε τις μεταρρυθμίσεις που τόσο έχει ανάγκη η Βενεζουέλα. Η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα από το 2013 δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης, και μάλιστα έχει οξυνθεί τους τελευταίους μήνες. Οι ελλείψεις τροφίμων και φαρμάκων, βασικών αγαθών, ο υπερπληθωρισμός που σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΔΝΤ αναμένεται φέτος να φτάσει το 10% και η μαζική μετανάστευση των δοκιμαζόμενων κατοίκων στις γειτονικές χώρες (τρία εκατομμύρια έχουν ήδη εγκαταλείψει τη Βενεζουέλα και φέτος ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αυξηθεί κατά πέντε εκατομμύρια) είναι μερικά από τα συμπτώματα και αποτελέσματα της κρίσης.
Εξίσου ατελέσφορη θα ήταν η λύση νέων κυρώσεων εις βάρος της χώρας από τις ΗΠΑ, αφού τα θύματα αυτού του μέτρου θα ήταν οι απλοί πολίτες και όχι το καθεστώς Μαδούρο. Πάντως, το φωτογενές πρόσωπο του 35χρονου Γκουαϊντό μοιάζει να συσπειρώνει για πρώτη φορά την αντιπολίτευση στη χώρα, που ήταν πολυδιασπασμένη αφού τα εργατικά στρώματα, γαλουχημένα με τις αρχές του τσαβισμού, παρουσίαζαν μεν σημάδια κόπωσης από την πολιτική του καθεστώτος, αλλά δυσπιστούσαν και απέναντι στην αντιπολίτευση. Δεν είναι τυχαίο ότι η αντιπολίτευση επανέφερε στο προσκήνιο τον Σιμόν Μπολιβάρ, ηγέτη των κινημάτων ανεξαρτησίας στη Λατινική Αμερική τον 19ο αιώνα, ως ενοποιητικό στοιχείο. Κατά την ορκωμοσία του ο Γκουαϊντό κρατούσε το σύνταγμα της χώρας, διακοσμημένο με τη φυσιογνωμία του απελευθερωτή των Ανδεων από την ισπανική αυτοκρατορία, για να αποδείξει ότι δεν είναι ο εκλεκτός των ΗΠΑ αλλά ένας γνήσιος πατριώτης.
Σχετικά άπειρος πολιτικά, αλλά πάγιος ακτιβιστής της αντιπολίτευσης, διατείνεται ότι έχει σημάδια από πλαστικές σφαίρες στον λαιμό του – παράσημο από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2017. Από μόνο του το θάρρος του να αψηφήσει τον κίνδυνο φυλάκισης, βασανιστηρίων, ακόμη και εξορίας του και να αμφισβητήσει ανοιχτά τον Μαδούρο, αποτελεί ικανό λόγο για τους πολίτες της χώρας να συσπειρωθούν γύρω του.
Στηρίζει Μαδούρο ο στρατός
«Κλειδί» για να εκπληρωθούν οι προσδοκίες για μια «Ανοιξη στο Καράκας» είναι η εγκατάλειψη του Μαδούρο από τον στρατό της χώρας. Προς το παρόν όμως οι ένοπλες δυνάμεις, ειδικά στα υψηλόβαθμα κλιμάκια, που έχουν ευεργετηθεί από τον πρόεδρο της χώρας, δεν μοιάζουν διατεθειμένες να αποσύρουν την υποστήριξή τους. Η μικρής έκτασης στάση από μικρή ομάδα μεσαίων στελεχών της εθνοφρουράς τη Δευτέρα το πρωί πυροδότησε ελπίδες για μια γενικευμένη εξέγερση του στρατού κατά του Μαδούρο, αλλά το επεισόδιο ξεφούσκωσε γρήγορα. Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας εργάστηκε άλλωστε σκληρά για να διατηρήσει την υποστήριξη του στρατού, γνωρίζοντας πόσο κρίσιμος είναι ο ρόλος του. Εχει αναθέσει επιτελικά πόστα στην κυβέρνησή του και στην κρατική πετρελαϊκή εταιρεία σε αξιωματικούς, ενώ έχει προσφέρει ανθηρά συμβόλαια εκμετάλλευσης πετρελαιοπηγών σε επιχειρήσεις που συνδέονται με τον στρατό. Επιπλέον, οι Αρχές καταδιώκουν όσα μέλη των ενόπλων δυνάμεων θεωρούνται ότι υπονομεύουν την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων να καταγγέλλουν βασανιστήρια εις βάρος αντιφρονούντων και κατατρομοκράτηση των συγγενών τους. Τέλος, ακόμη ένας παράγων που ενθαρρύνει τον στρατό να παραμείνει αδρανής είναι η τραυματική ιστορική κληρονομιά των αλλεπάλληλων δικτατοριών στη Λατ. Αμερική.