«Πώς σε λένε; Μιλάς αραβικά; Από πού είσαι; Υποστηρίζεις την Μπαρτσελόνα ή τη Ρεάλ; Μήπως τη Μάντσεστερ; Παίζεις PokemonGo;» με ρωτούν τα παιδιά, που μόλις βγήκαν για διάλειμμα στην επαρχία Σάιντα του νότιου Λιβάνου.
Είμαι από το Βέλγιο. Ξέρω, όμως, ότι αν κάνω την ίδια ερώτηση σε πολλά από τα παιδιά αυτά, η απάντηση δεν θα είναι τόσο απλή. Την Παρασκευή κλείνουν εννέα χρόνια από την έναρξη της συριακής κρίσης, ενώ πολλά από τα προσφυγόπουλα που έχουν περίπου αυτή την ηλικία δεν θυμούνται πια τίποτα από τη γενέτειρά τους. «Εχουμε 693 παιδιά το πρωί και 836 το απόγευμα», λέει ο κ. Σαμία, διευθυντής του δημοτικού σχολείου στη Σάιντα. Ο κ. Σαμία και η ομάδα του μου εξήγησαν ότι στον Λίβανο τα σχολεία φιλοξενούν το πρωί τα ντόπια παιδιά και το απόγευμα τα προσφυγόπουλα από τη Συρία. «Είμαστε υπερήφανοι που συνεργαζόμαστε με το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων (WFP) και το υπουργείο Παιδείας για την παροχή γευμάτων στα παιδιά», λέει. Κάθε μέρα, τα παιδιά λαμβάνουν υγιεινό πρόγευμα, όπως ξηρούς καρπούς ή φρούτα και γάλα. Συνολικά, το επισιτιστικό σχολικό πρόγραμμα του WFP προσέγγισε πέρυσι 1,5 εκατ. παιδιά σε Συρία, Ιορδανία, Λίβανο και Αίγυπτο.
Για τους περισσότερους από εμάς, είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε τι νιώθει κάποιος που εγκατέλειψε το σπίτι του εξαιτίας πολεμικής σύρραξης. Τι είναι να προσπαθείς να κρυφτείς από τις σφαίρες και τις βόμβες, αφήνοντας πίσω σου σπίτι, δουλειά, οικογένεια, φίλους, σχολείο. Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 11 εκατ. Σύροι εγκατέλειψαν τις εστίες τους από την έναρξη της κρίσης μέχρι σήμερα. Ορισμένοι διέφυγαν στην Ευρώπη, ενώ πολλοί –πάνω από 5,6 εκατομμύρια– ανεγράφησαν από τις υπηρεσίες του ΟΗΕ στη λεγόμενη «περιοχή Συρία +5», που περιλαμβάνει την Τουρκία, την Ιορδανία, τον Λίβανο, το Ιράκ και την Αίγυπτο. Περισσότεροι από 6 εκατομμύρια παραμένουν στη Συρία ως εσωτερικοί πρόσφυγες. Η συριακή σύρραξη συνεχίζει να αποτελεί τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση στον κόσμο, ενώ η WFP και οι συνεργάτες της έχουν δεσμευθεί να υποστηρίξουν τους πρόσφυγες αυτούς σε όποια χώρα και εάν βρεθούν. Εντός της Συρίας, το WFP σιτίζει κάθε μήνα 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Στις χώρες +5, το WFP βοηθάει 3,3 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες με έναν συνδυασμό επισιτιστικής βοήθειας και χρηματικών εμβασμάτων.
Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες στις όμορες της Συρίας χώρες δεν ζουν σε οργανωμένους προσφυγικούς καταυλισμούς. Αντίθετα, βρίσκονται διάσπαρτοι σε κωμοπόλεις και πόλεις. Τα χρηματικά εμβάσματα, που τους επιτρέπουν να επιλέγουν τι θα φάνε, έχουν ενισχύσει με περισσότερα από 2 δισ. δολάρια τις τοπικές οικονομίες της Τουρκίας, του Λιβάνου, του Ιράκ, της Ιορδανίας, της Αιγύπτου και της Συρίας από το 2012 μέχρι σήμερα.
Στην Τουρκία, η οποία φιλοξενεί περισσότερους από 3,7 εκατ. Σύρους πρόσφυγες, το WFP και οι συνεργάτες του υποστηρίζουν προσφυγικές οικογένειες, οι οποίες ζουν εκτός καταυλισμών, χάρη σε τραπεζική κάρτα με μηνιαίο έμβασμα. Το πρόγραμμα αυτό, με την ονομασία ESSN (Δίχτυ Επείγουσας Κοινωνικής Προστασίας), έχει μειώσει κατά το ήμισυ τον αριθμό των προσφυγόπουλων που εγκαταλείπουν το σχολείο και έχει επιτρέψει σε πάρα πολλούς Σύρους πρόσφυγες να μη στερούνται γεύματα, που θα προσέφεραν αλλιώς στα παιδιά τους.
Επιστροφή
Υστερα από σχεδόν οκτώ χρόνια, πολλοί Σύροι πρόσφυγες επιθυμούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να δώσουν τέλος στην οδύσσειά τους, που τους έφερε σε αφιλόξενους τόπους με άγνωστες γλώσσες και διαφορετικούς πολιτισμούς. Στις περιπτώσεις αυτές, κάθε επιστροφή ή μετεγκατάσταση στη Συρία πρέπει να γίνει οικειοθελώς, με ασφάλεια, αξιοπρέπεια και επαρκή πληροφόρηση, τηρώντας τους αναγκαίους κανόνες ασφαλείας. Ακόμη και όσοι επιθυμούν να επιστρέψουν έχουν χάσει τα σπίτια και τις δουλειές τους, ενώ ελάχιστοι έχουν πια τη δυνατότητα να εξασφαλίζουν τα αναγκαία για τις οικογένειές τους και να σπουδάσουν τα παιδιά τους.
Οι Σύροι που επιστρέφουν στη χώρα τους, αλλά και οι κοινότητές τους, χρειάζονται υποστήριξη και θέσεις εργασίας. Η ανεργία κυμαίνεται γύρω στο 50% συνολικά στην κατεστραμμένη χώρα και στο 80% μεταξύ των νέων.
Το WFP βοηθάει τους Σύρους να παράγουν τα τρόφιμά τους και να εξασφαλίζουν εισόδημα σε περιοχές που έχουν κριθεί ασφαλείς και όπου λειτουργούν οι αγορές. Μένει, ωστόσο, να γίνουν πολλά ακόμη. Η οικονομία πρέπει να ανοικοδομηθεί. Στο μεταξύ, πρέπει να διατηρήσουμε τη ζωτικής σημασίας γραμμή ζωής, με την επισιτιστική βοήθεια από την οποία εξαρτώνται εκατομμύρια ευάλωτοι Σύροι. Για να γίνει αυτό, όμως, το WFP χρειάζεται επιπλέον χρηματοδότηση ύψους 116 εκατ. δολαρίων από τώρα μέχρι και τον Ιούνιο του 2019.
Οσο για τους μικρούς μου φίλους στο δημοτικό σχολείο της Αμπρα, ελπίζω να μπορέσουν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους, να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και να εκπληρώσουν κάποια μέρα τις φιλοδοξίες τους. Ελπίζω, επίσης, να ξεπεράσουν τα τραύματα που έχουν υποστεί και να μπορέσουν κάποια στιγμή να γνωρίσουν τη χώρα τους.
* Εκπρόσωπος Τύπου του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων του ΟΗΕ (WFP).