Τα γόνατα είναι ίσως τα περισσότερο ταλαιπωρούμενα μέρη του σώματός μας από το περπάτημα, το τρέξιμο ή ακόμη και από υπερβολική άσκηση, αφού σε κάθε βήμα μας δέχονται κρούση με διπλάσια έως τριπλάσια δύναμη από το βάρος μας. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο κάνουμε περίπου 6 εκατομμύρια βήματα. Δεν είναι λοιπόν να απορεί κανείς γιατί καθώς περνούν τα χρόνια -και εμείς ασχολούμαστε με ένα σωρό δραστηριότητες- τα γόνατά μας είναι συχνά η πρώτη άρθρωση στο σώμα που μας προκαλεί προβλήματα.
«Η δομή του γονάτου είναι πραγματικά εντυπωσιακή, αλλά με την πάροδο του χρόνου μπορεί να προκαλέσει πόνο», λέει ο Nicholas DiNubile, εκπρόσωπος της Αμερικανικής Ακαδημίας Ορθοπεδικών Χειρουργών. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο υπάρχει μια αύξηση των προβλημάτων στα γόνατα που οφείλεται κυρίως σε λάθη που κάνουμε οι ίδιοι όταν υπερβάλλουμε στην προσπάθειά μας να γυμναστούμε. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στην Επιθεώρηση της Αμερικανικής Γηριατρικής Ενωσης (Journal of the AmericaGeriatrics Society), τα προβλήματα στα πόδια είναι συχνότερα όσο γερνάμε. Στη μελέτη αυτή που πραγματοποιήθηκε σ’ όλο τον κόσμο από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης ασθενειών των ΗΠΑ, έλαβαν μέρος 6.600 άτομα ηλικίας 60 έως 90 ετών. Σε μια ανάλυση των ερευνητών της ιατρικής σχολής Johns Hopkins διαπιστώθηκε ότι περίπου το 18% των ανδρών και το 23% των γυναικών υποφέρουν από σοβαρό πόνο στο γόνατο – και πρόκειται για αριθμούς που όσο περνούν τα χρόνια αυξάνονται σημαντικά.
Αν και σε ορισμένες περιπτώσεις τα προβλήματα αυτά δεν μπορούν να αποφευχθούν, οι ερευνητές διευρύνουν και τελειοποιούν τις επιλογές θεραπευτικής αντιμετώπισης, ενώ ταυτόχρονα προστίθενται νέα στοιχεία που επιβεβαιώνουν ότι και εμείς μπορούμε να κάνουμε πάρα πολλά για να βοηθήσουμε τον εαυτό μας.
Ενώ το γόνατο τις περισσότερες φορές λειτουργεί σωστά αρκεί μια ξαφνική κίνηση ή χτύπημα για να αρχίσουν τα προβλήματα. Η κατάσταση μπορεί να είναι ήπια και πρόσκαιρη σαν ένα απλό διάστρεμμα ή ένα τράβηγμα. Μπορεί όμως να είναι κάτι ακόμη πιο σοβαρό που μπορεί να οδηγήσει σε τενοντίτιδα, αρθροθυλακίτιδα ή βλάβη στον χόνδρο. Επίσης, οι καταστάσεις αυτές μπορούν να συμβάλουν με τον καιρό σε μια από τις πιο ενοχλητικές καταστάσεις, την οστεοαρθρίτιδα, κατά την οποία ο λείος αρθρικός χόνδρος στα οστά καταλήγει να φθείρεται, ορισμένες φορές εξ ολοκλήρου, προκαλώντας πόνο και δυσλειτουργίες της άρθρωσης.
Τα συνηθισμένα προβλήματα και οι εναλλακτικές θεραπείες
Διαστρέμματα ή τραβήγματα όπως έκταση των συνδέσμων (οι ανθεκτικές λωρίδες του ιστού που συνδέει τα οστά του γονάτου) και μικρότερης σοβαρότητας τραυματισμοί των μυών ή των τενόντων (οι ιστοί που συνδέουν τους μυς με το οστούν) είναι οι πιο συνήθεις παθήσεις του γονάτου, αλλά και οι πιο εύκολες στην αντιμετώπισή τους. Συχνά μπορούν να ξεπεραστούν με τον συνδυασμό ξεκούρασης, πάγου, συμπίεσης και ανύψωσης.
-Η τενοντίτιδα είναι η πιο σοβαρή. Περιλαμβάνει φλεγμονή του τένοντα με συμπτώματα όπως πρήξιμο, ερεθισμό και πόνο. Σε γενικές γραμμές προέρχεται από μια σειρά μικρών πιέσεων που όμως μπορούν να προκαλέσουν σημαντική βλάβη. Συνήθως τενοντίτιδα παθαίνουν άτομα που αθλούνται βιαίως, αλλά δεν περιορίζεται σ’ αυτούς. Στις ήπιες περιπτώσεις μπορεί να βοηθήσουν η ξεκούραση και η χρήση ενός επιδέσμου. Στους πιο σοβαρούς τραυματισμούς όμως μπορεί να χρειαστεί ακόμη και χειρουργική επέμβαση.
-Το διάστρεμμα, οι τραυματισμοί, οτιδήποτε προκαλεί φλεγμονή του θυλάκου μπροστά από την επιγονατίδα με συγκέντρωση υγρού μπορεί να προκαλέσει σοβαρό πόνο.
-Ο μηνίσκος, είναι ο ινώδης χόνδρος μέσα στο γόνατο που παρέχει μεγάλη προστασία μέχρι τη στιγμή που θα αρχίσει να χάνει τη δομή του.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Ποιο είναι το μυστικό προστασίας από αυτούς τους τραυματισμούς; «Η σωστή φροντίδα που ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο», λέει ο DiNubile. «Οταν υπάρχουν συμπτώματα -δηλαδή πόνος που διαρκεί περισσότερες από τρεις ημέρες, ή που καθιστά αδύνατο να σηκωθούμε και να περπατήσουμε ή υπάρχει σοβαρό πρήξιμο στις αρθρώσεις των γονάτων- θα πρέπει να εκτιμήσουμε σύντομα την κατάσταση και στη συνέχεια με τη βοήθεια της σωστής φροντίδας μπορούμε να σταματήσουμε τα συμπτώματα πριν εξελιχθούν σε έντονες ενοχλήσεις που ίσως να μας συνοδεύουν και σε όλη μας τη ζωή. Η άσκηση παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά με μια προϋπόθεση: «Θα πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι για να επωφεληθούμε από την άσκηση, δεν χρειάζεται να γυμναζόμαστε σαν αθλητές σε ολυμπιακούς αγώνες. Η ήπια άσκηση τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας είναι αρκετή».
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι καθώς αυξάνονται τα άτομα που ασχολούνται αρκετά έντονα με κάποια φυσική δραστηριότητα, τόσο πληθαίνει και ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα στο γόνατο. Τα ευχάριστα νέα ωστόσο είναι ότι -σύμφωνα με τα τελευταία νέα- αν γίνουν αυτές οι αλλαγές στον τρόπο της ζωής μας μπορούμε να βοηθήσουμε σημαντικά τον εαυτό μας. Οι γιατροί λένε ότι σε γενικές γραμμές υπάρχουν τρία πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τις πιθανότητες ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας:
1. Ελεγχο του βάρους
2. Συνέχιση της ήπια άσκησης και
3. Επίσκεψη στον γιατρό όταν ο πόνος είναι συνεχής
«Η παχυσαρκία είναι η κύρια αιτία ανάπτυξης της οστεοαρθρίτιδας στα γόνατα», λέει ο Doyt ConΜ.D., σύμβουλος του Ιδρύματος Αρθρίτιδας των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας αυξανόταν καθώς τα άτομα κέρδιζαν βάρος. Ενώ η απώλεια βάρους έως 5,5 κιλών στις μετρίου αναστήματος γυναίκες συνδέθηκε με μείωση κατά 50% του κινδύνου ανάπτυξης της πάθησης.
Ανακούφιση από
την αρθρίτιδα
Οι ειδικοί από την Αμερικανική Ακαδημία Ορθοπεδικών Χειρουργών καθώς και από το Ιδρυμα Αρθρίτιδας δίνουν τις δικές τους συμβουλές στα άτομα που αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα:
-Η ζέστη βοηθά. Ενα ζεστό μπάνιο, οι ζεστές πετσέτες ή κομπρέσες και κάποιες ήπιες ασκήσεις μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση και χαλαρώνουν την άρθρωση του γονάτου, στην περίπτωση που η αρθρίτιδα είναι ήπια ή μέτρια.
-Οι κρέμες, κυρίως εκείνες που προκαλούν ζέστη όταν απλώνονται στο δέρμα, μπορούν επίσης να βοηθήσουν.
-Σηκώστε το γόνατο και αν υπάρχει πρήξιμο τοποθετήστε πάγο για να το μειώσετε.
-Ξεκουράστε το γόνατο.
-Χρησιμοποιήστε ελαστικό επίδεσμο για να υπάρχει μια ελαφρά συμπίεση, η οποία θα στηρίξει το γόνατο και θα μειώσει το πρήξιμο.
Μέτρα πρόληψης
Κάποιες απλές ασκήσεις που δυναμώνουν τους μυς παρέχουν σημαντικά οφέλη, λέει ο Conn, ο οποίος είναι επίσης και διευθυντής Ρευματολογίας στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Emory. «Η άσκηση δεν αποτελεί θεραπεία για την αρθρίτιδα», λέει ο επιστήμονας. «Αλλά καθώς οι μύες στον μηριαίο δυναμώνουν, παρέχουν μεγαλύτερη στήριξη στις αρθρώσεις του γονάτου. Και βέβαια κάτι τέτοιο μπορεί να μας βοηθήσει να περπατήσουμε και να κάνουμε ανάβαση ευκολότερα, μειώνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης προβλήματος στις αρθρώσεις και ακόμη μειώνοντας τον πόνο. Τα οφέλη πραγματικά εκπλήσσουν», προσθέτει ο επιστήμονας.
Δύο απλές ασκήσεις
Σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορούμε να δυναμώσουμε και να εξασφαλίσουμε την υγεία των γονάτων κάνοντας απλώς δύο ασκήσεις που μπορούν να γίνουν στο σπίτι μας. Και οι δύο βοηθούν να αποκτήσουμε γερούς μυς στο μηριαίο οστούν και να προσφέρουμε στήριξη και προστασία στα γόνατα.
1. Εκτάσεις του γονάτου. Καθήστε σε μια καρέκλα με τα πόδια λυγισμένα, το πέλμα στο πάτωμα. Ανασηκώστε ελαφρώς το ένα πόδι και τεντώστε το μέχρι να έρθει σε οριζόντια θέση μπροστά σας. Μετρήστε ώς το πέντε και στη συνέχεια κατεβάστε το σιγά σιγά.
Επαναλάβετε την άσκηση πέντε φορές σε κάθε πόδι και σταδιακά -μετά μία ή δύο εβδομάδες- μπορείτε να φθάσετε στις 20 επαναλήψεις.
2. Ισομετρική άσκηση. Τυλίξτε μια σαμπρέλα από ένα ποδήλατο γύρω και από τα τέσσερα πόδια μιας καρέκλας, σφίξτε την κάνοντας έναν κόμπο. Καθήστε αναπαυτικά στην καρέκλα και μετακινήστε και τα δύο πόδια πίσω από το ελαστικό μέχρις ότου το εμπρός μέρος των αστραγάλων σας να πιεστεί ερχόμενο σε κόντρα με το ελαστικό. Με το ένα πόδι, σπρώξτε το ελαστικό με το πρόσθιο μέρος του αστραγάλου σαν να επρόκειτο να τεντώσετε το γόνατο. Κρατήστε την πίεση μετρώντας έως το πέντε. Χαλαρώστε και επαναλάβετε την άσκηση με το άλλο πόδι. Κάντε περίπου πέντε επαναλήψεις σε κάθε πόδι. Μετά μία εβδομάδα ή δύο, αυξήστε το χρόνο μετρώντας ώς το 10 για κάθε πόδι και οι επαναλήψεις θα εξακολουθήσουν να είναι πέντε. Αν το γόνατό σας πονά ενώ γυμνάζεστε, συμβουλευθείτε το γιατρό σας.
Τα «όπλα» της επιστήμης και οι προοπτικές για το μέλλον
Ολοι όσοι έχουν ήδη ταλαιπωρηθεί από κάποια βλάβη στο γόνατο «δεν υπάρχει λόγος να σφίγγουν τα δόντια και να υποφέρουν σιωπηλά», λέει ο Di Nubile. Στη φαρέτρα της επιστήμης υπάρχουν αρκετά όπλα που προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες. Ας γνωρίσουμε κάποια από αυτά:
1.Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις οι γιατροί συνιστούν ενέσεις κορτιζόνης απευθείας στην άρθρωση για να βοηθήσουν στην ανακούφιση από τον πόνο και το πρήξιμο. Υπάρχουν όμως και κάποια «μειονεκτήματα». Τα μη στεροειδή μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στο στομάχι και από την άλλη μεριά το γεγονός ότι η υπερβολική κορτιζόνη μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη βλάβη στον χόνδρο, αποτρέπει τους περισσότερους γιατρούς από τη χορήγηση περισσότερων από τριών ή τεσσάρων ενέσεων το χρόνο.
2.Εναλλακτικά των μη στεροειδών φαρμάκων είναι τα γνωστά ως αναστολείς του COX-2 τα οποία εγκρίθηκαν από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ. Τα φάρμακα αυτά δεν θεραπεύουν την αρθρίτιδα αλλά στα κλινικά πειράματα φάνηκαν το ίδιο αποτελεσματικά με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη στη μείωση του πόνου και στη βελτίωση της λειτουργίας, ενώ δεν ενοχλούν τόσο στο στομάχι. Ωστόσο και αυτά έχουν κάποιες παρενέργειες, όπως επιβλαβείς αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα.
3.Η αρθροσκοπική επέμβαση είναι επίσης, άλλο ένα σημαντικό όπλο, που αφαιρεί τα «κατεστραμμένα» κομμάτια από την άρθρωση ή αποκαθιστά τη βλάβη στο χόνδρο. Πραγματοποιείται με τη βοήθεια μικροσκοπικών εργαλείων που επιτρέπουν στον γιατρό να τα κατευθύνει μέσω ενός μόνιτορ. Πρόκειται για μια λιγότερο επεμβατική διαδικασία και απαιτεί λιγότερο χρόνο αποκατάστασης από την παραδοσιακή χειρουργική επέμβαση.
-Τέλος, αν δεν υπάρχει άλλη λύση, οι χειρουργοί θα προχωρήσουν στην τοποθέτηση τεχνητών αρθρώσεων που σύμφωνα με τα λεγόμενα των γιατρών έχουν τέτοιες προδιαγραφές ώστε να διαρκούν πολλά χρόνια.
Περισσότερες θεραπείες
στο μέλλον
Τι θα συμβεί όμως λίγα χρόνια αργότερα; «Ρίχνοντας μια ματιά στο μέλλον», λέει ο Di Nubile: «Βλέπουμε ότι υπάρχουν εκπληκτικές εξελίξεις -γονιδιοθεραπεία που ίσως να προλαμβάνει την οστεοαρθρίτιδα, βελτιωμένες τεχνικές για την ανανέωση του χόνδρου που θα μας επιτρέψουν να επιδιορθώσουμε βλάβες στις αρθρώσεις των γονάτων, παράγοντες ανάπτυξης που θα αφήσουν περιθώρια στη φυσική διαδικασία αποκατάστασης των αρθρώσεων κ.ά.»
Για παράδειγμα, σήμερα οι γιατροί βρίσκουν νέους τρόπους να αποκαταστήσουν το μηνίσκο που τις περισσότερες φορές καταστρέφεται από τραυματισμό, με νέες χειρουργικές τεχνικές και μοσχεύματα από δότες. Επίσης γιατροί από το πανεπιστήμιο Βrowτων ΗΠΑ ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι μπόρεσαν να ανανεώσουν εργαστηριακά το μηνίσκο σε πειράματα που έγιναν σε ζώα.
Επίσης βοήθεια προσφέρει και μια αρχαία κινεζική θεραπεία ο βελονισμός. Σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου του Maryland, ο καθηγητής BriaBerman, διαπίστωσε ότι ασθενείς που έπασχαν από σοβαρή αρθρίτιδα στα γόνατα βρήκαν σημαντική ανακούφιση από τον πόνο και μπορούσαν να περπατήσουν καλύτερα ύστερα από οκτώ εβδομάδες θεραπείας με βελονισμό.
Εξίσου αποτελεσματικά είναι και διατροφικά συμπληρώματα. Οι βιταμίνες -ιδιαιτέρως η C και η D- μπορούν επίσης να επιβραδύνουν την εξέλιξη της αρθρίτιδας, όπως ανακοίνωσαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Στην ίδια μελέτη διαπιστώθηκε ότι οι βιταμίνες Ε και το βήτα καροτίνιο προσέφεραν επίσης βοήθεια.
Οι γλυκοσαμίνες, μια φυσική ουσία που κάποτε απορρίφθηκε από αρκετούς γιατρούς, τώρα διαπιστώθηκε ότι είναι αποτελεσματική. Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε το περασμένο φθινόπωρο στο Βέλγιο διαπιστώθηκε ότι από 212 ασθενείς που έλαβαν 1.500 mg γλυκοσαμίνης καθημερινά για 3 χρόνια, μόνο το 22% παρουσίασε επιπλέον εκφυλισμό στο γόνατό τους, σε σύγκριση με το 38% των ατόμων που ανήκαν στην ομάδα που έλαβε ψευδοφάρμακο. Το Αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας ξεκίνησε μια μεγάλη μελέτη για να διαπιστώσει αν αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να επαληθευτούν.
Ενας άλλος υποσχόμενος τομέας περιλαμβάνει τη «λίπανση» της άρθρωσης του γονάτου. Οταν όλα βαίνουν καλώς, το αρθρικό υγρό που παράγεται φυσιολογικά από τον οργανισμό λιπαίνει την άρθρωση του γονάτου. Αν και μια μικροσκοπική ποσότητα αρκεί για να υπάρχει αποτέλεσμα, η ανεπάρκειά του προκαλεί τριβή μεταξύ των οστών, κάτι που αποτελεί την αιτία της δυσκαμψίας και του πόνου. Τώρα οι επιστήμονες θεωρούν ότι μια σειρά τριών ενέσεων από ένα τεχνητό λιπαντικό μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από το πρόβλημα για έξι έως 12 μήνες.