Στο φόντο της συνήθους αντιρωσικής προπαγάνδας, που κάποτε λαμβάνει χαρακτηριστικά τελετουργίας, άρχισαν να ακούγονται τελευταία φωνές λογικής από Αμερικανούς ειδικούς. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι πρόσφατο άρθρο στο Daily Beast υπό τον τίτλο «Αυτή η κόκκινη γραμμή μπορεί να εμποδίσει έναν κυβερνοπόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας». Οι αρθρογράφοι αναγνωρίζουν ότι η έλλειψη ενός ουσιαστικού αμερικανορωσικού διαλόγου, χωρίς πολιτικές παρωπίδες, για την ασφάλεια των πληροφοριών σε διεθνή κλίμακα ενέχει τον κίνδυνο να οδηγηθούν οι δύο χώρες σε μεγάλης κλίμακας σύγκρουση.
Το 2013 δημιουργήθηκε μια απευθείας γραμμή επικοινωνίας μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ για την αντιμετώπιση τυχαίων περιστατικών στον κυβερνοχώρο. Το σύστημα βασίστηκε σε αντίστοιχο μηχανισμό της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου για την αντιμετώπιση στρατιωτικών επεισοδίων με άμεση ανταλλαγή πληροφοριών σε όλα τα επίπεδα, ώστε να αποτραπεί η ευρύτερη σύγκρουση. Από τότε, η εν λόγω γραμμή χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο μία φορά. Την περίοδο της προεδρίας Ομπάμα διατηρήσαμε ζωηρό διάλογο για τα προβλήματα του κυβερνοχώρου. Δημιουργήθηκε ακόμη και μια υψηλού επιπέδου ομάδα εργασίας.
Το 2016
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ενεργοποίησης της κόκκινης γραμμής ήρθε το φθινόπωρο του 2016, στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας στις ΗΠΑ, όταν η αμερικανική πλευρά απευθύνθηκε σε εμάς, εκφράζοντας ανησυχίες για παραβιάσεις των ηλεκτρονικών υποδομών της. Η απόκρισή μας ήταν, ως συνήθως, άμεση και προχωρήσαμε στην αναγκαία ανταλλαγή πληροφοριών. Το Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο της χώρας μας για περιστατικά στο Διαδίκτυο, το οποίο διαχειρίζεται την κόκκινη γραμμή, ανακοίνωσε τον περασμένο Δεκέμβριο ότι είναι πρόθυμο να αποκαλύψει στο ευρύ κοινό το πλήρες περιεχόμενο των επικοινωνιών ανάμεσα στις δύο πλευρές, εφόσον βεβαίως συμφωνεί και η αμερικανική πλευρά. Διαβιβάσαμε αυτή την πρόταση στην Ουάσιγκτον μέσω της διπλωματικής οδού. Η απάντηση ήταν αρνητική. Η Ρωσία δεν φοβάται, ούτε έχει να αποκρύψει τίποτα. Είμαστε ανοιχτοί στον έλεγχο των επικοινωνιών μας με την Ουάσιγκτον από το ευρύ κοινό, τα μίντια και τους ειδικούς των δύο χωρών, ώστε να μπορεί καθένας να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για το τι πραγματικά συνέβη. Δεν μπορούμε, ωστόσο, να το κάνουμε γιατί η αμερικανική πλευρά αρνείται τη δημοσιοποίηση, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για ευαίσθητο υλικό. Είναι πολύ απίθανο, όμως, να βρει κανείς σε αυτή την ανταλλαγή μηνυμάτων υλικό που θα είναι πιο ευαίσθητο για τις ΗΠΑ, παρά για τη Ρωσία. Ειλικρινά μιλώντας, θεωρώ ότι αυτή η προσέγγιση μάλλον ανασφάλεια υποδηλώνει, αφού θα ήταν πολύ δυσκολότερο να κατηγορεί κάποιος τη Ρωσία για κυβερνοεπιθέσεις ύστερα από τη δημοσιοποίηση των εν λόγω υλικών.
Σήμερα υπάρχει άμεση ανάγκη διαλόγου και μέτρων ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο να προκληθεί μείζονος κλίμακας σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ από ένα τυχαίο επεισόδιο στον κυβερνοχώρο. Αν οι υπάρχουσες κόκκινες γραμμές απευθείας επικοινωνίας σε στιγμές κρίσης ακυρωθούν για πολιτικούς λόγους, τότε θα υπάρξει μεγάλος κίνδυνος για μια καινούργια κρίση τύπου πυραύλων της Κούβας (1962), μόνο που αυτή τη φορά ρόλο πυροκροτητή θα παίξουν όχι πυρηνικές κεφαλές, αλλά τεχνολογίες των επικοινωνιών. Οι εξελίξεις ύστερα από ένα ατύχημα στο Διαδίκτυο μπορεί να είναι ακαριαίες, κάτι που δεν θα αφήσει παρά ελάχιστο χρόνο στις δύο πλευρές να πάρουν τις αποφάσεις τους. Ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία, όμως είναι η πραγματικότητα.
Δύο μηχανισμοί
Επιδιώκουμε διαφάνεια, δημοκρατία και εποικοδομητικό διάλογο, καθώς συνεργαζόμαστε με τις ΗΠΑ για ζητήματα του κυβερνοχώρου σε διεθνή φόρουμ. Αυτή τη χρονιά θα δημιουργηθούν δύο μηχανισμοί διαπραγμάτευσης για την ασφάλεια των πληροφοριών σε διεθνή κλίμακα: η Ανοιχτή Ομάδα Εργασίας (OEWG) και η Ομάδα Κυβερνητικών Ειδικών (CGE). Τον Νοέμβριο του 2018 προτείναμε στις ΗΠΑ ένα πρόγραμμα κοινών ενεργειών των χωρών μας σε αυτούς τους δύο οργανισμούς, αλλά δεν έχουμε λάβει απάντηση. Λίγος χρόνος μάς χωρίζει από τη στιγμή που θα αρχίσουν να λειτουργούν. Ελπίζουμε ότι η κοινή λογική θα επικρατήσει στους εταίρους μας ώστε να εκμεταλλευτούμε το παράθυρο ευκαιρίας προτού αυτό κλείσει.
* Ο κ. Αντρέι Κρουτσκίχ είναι σύμβουλος του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν σε θέματα διεθνούς συνεργασίας για την ασφάλεια των πληροφοριών.