«Πώς γίνεται να είναι η Ουκρανία η φτωχότερη χώρα με τον πλουσιότερο πρόεδρο στην ιστορία; Πώς κοιμάστε τα βράδια; Εγώ είμαι ένας απλός άνθρωπος που ήρθε να σπάσει αυτό το σύστημα».
Με τέτοιου είδους ρητορική, ο 41χρονος Βολοντιμίρ Ζελένσκι σάρωσε στις ουκρανικές προεδρικές εκλογές της περασμένης Κυριακής, αποσπώντας τριπλάσιες ψήφους από τον αντίπαλό του, απερχόμενο πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο. Ο διάσημος κωμικός Ζελένσκι δεν είναι ακριβώς «απλός άνθρωπος», αλλά σίγουρα ξέρει να πιάνει τον σφυγμό των συμπατριωτών του. Εδώ και χρόνια, οι Ουκρανοί προσπαθούν να στείλουν ένα μήνυμα. Νόμιζαν ότι το κατάφεραν στην εξέγερση του Μαϊντάν το 2014, όταν ανέτρεψαν με τη βοήθεια της Δύσης τον πρόεδρο Γιανουκόβιτς και μπήκαν έκθαμβοι στα παλάτια του, αλλά απογοητεύθηκαν οικτρά. Πέντε χρόνια αργότερα, η διαφθορά και η φτώχεια καλπάζουν, ενώ η αιμορραγία ανθρώπινου δυναμικού, λόγω μαζικής μετανάστευσης, συνεχίζεται. Ο δισεκατομμυριούχος μεγιστάνας της σοκολάτας Ποροσένκο όχι μόνο δεν έλυσε τα προβλήματα, αλλά αποξένωσε τους ρωσόφωνους πληθυσμούς της Ανατολικής Ουκρανίας, στήνοντας το σκηνικό του εμφυλίου πολέμου.
Αν κρίνει κανείς από το 73% που απέσπασε ο Ζελένσκι στις προεδρικές εκλογές, μάλλον οι Ουκρανοί δεν θέλουν κυρίως τον πόλεμο. Το πολιτικό πρόγραμμα του Ποροσένκο, που περιστρεφόταν γύρω από τον στρατό, την ουκρανική γλώσσα, την πίστη και το έθνος ηττήθηκε κατά κράτος, αποδεικνύοντας ότι το ρεύμα προς την Ακροδεξιά μπορεί να αντιστραφεί. Ο ρωσόφωνος Ζελένσκι είχε υποστηρίξει τον πόλεμο κατά των αυτονομιστών, αλλά ταυτόχρονα καυτηρίασε την άνοδο νεοναζιστικών ομάδων, που εκμεταλλεύθηκαν την έξαρση του ουκρανικού εθνικισμού.
Πολιτικό αδιέξοδο
Παράλληλα, όμως, η μεγάλη πλειονότητα βρίσκεται σε πολιτικό αδιέξοδο. Σύμφωνα με τις μετρήσεις, μόλις 9% των Ουκρανών εμπιστεύονταν την κυβέρνησή τους, το χαμηλότερο ποσοστό του κόσμου. Ο Ζελένσκι κατηύθυνε τη διάχυτη δυσαρέσκεια σε μια καμπάνια κατά της διαφθοράς, υποσχόμενος ότι θα καταργήσει τις ασυλίες των βουλευτών και ότι θα φέρει την ειλικρίνεια στη διοίκηση. Οι Ουκρανοί τον εμπιστεύθηκαν με την ελπίδα ότι το σενάριο που έγραψε για τον εαυτό του στην τηλεόραση δεν θα αλλάξει όταν εγκατασταθεί στο προεδρικό μέγαρο. Το σίριαλ, χάρη στο οποίο έγινε διάσημος, περιγράφει έναν καθηγητή ο οποίος αποφασίζει να κατεβεί για πρόεδρος, όταν βγάζει λόγο κατά της διαφθοράς που γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό στο Διαδίκτυο. «Δεν πειράζει που ο Ζελένσκι δεν έχει πολιτική εμπειρία», είπε ένας υποστηρικτής του, «αυτό σημαίνει ότι δεν έχει μάθει ακόμη να κλέβει». Το κόμμα του Ζελένσκι ονομάζεται «υπηρέτης του λαού», όπως ακριβώς και η τηλεοπτική του σειρά, η ομάδα που τον πλαισιώνει στις δημόσιες εμφανίσεις του αποτελείται από τους ηθοποιούς που υποδύονται τους υπουργούς του, ενώ ο ιδιοκτήτης του σταθμού που του έδωσε άφθονο τηλεοπτικό χρόνο ακόμη και μία ημέρα πριν από τις εκλογές, ο Ιχόρ Κολομοΐτσκι ήταν υποστηρικτής και της προεκλογικής του εκστρατείας. Ο 41χρονος κωμικός έδωσε ελάχιστες συνεντεύξεις και παρέθεσε ελάχιστες λεπτομέρειες για το πώς θα υλοποιήσει τις διακηρύξεις του, με δεδομένο ότι δεν διαθέτει πλειοψηφία στη Βουλή. Ετσι, στις ασάφειες, ο καθένας «είδε» αυτό που ήθελε να δει. Οι φιλοευρωπαίοι ξεχώρισαν τη δήλωσή του ότι θα συνεχίσει να επιδιώκει την ένταξη της Ουκρανίας στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, ενώ οι φιλορώσοι εκτίμησαν τον ρεαλισμό του με τον οποίο αντιμετωπίζει τα ρωσικά τετελεσμένα στην Κριμαία. Οι απλοί άνθρωποι «είδαν» τον άνθρωπο που θα τους βοηθήσει να πάρουν μια οικονομική ανάσα, ενώ οι μεγιστάνες όπως ο Κολομοΐτσκι δεν μπορεί παρά να εκτίμησαν μία από τις λίγες συγκεκριμένες δεσμεύσεις του – την καθιέρωση φορολογικού συντελεστή 5% για τα πολύ μεγάλα εισοδήματα.