Την Τετάρτη, στη δημοπρασία του Οίκου Christie’s στη Νέα Υόρκη, το άγαλμα ενός χαριτωμένου λαγού διά χειρός Τζεφ Κουνς πωλήθηκε έναντι των 91 εκατομμυρίων δολαρίων. Πρόκειται για τιμή-ρεκόρ για το έργο ενός καλλιτέχνη που βρίσκεται εν ζωή. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό φαίνεται αυτά τα ρεκόρ να σπάνε όλο και συχνότερα.
Το περασμένο φθινόπωρο ένας πίνακας του Ντέιβιντ Χόκνεϊ πωλήθηκε έναντι 90,3 εκατομμυρίων δολαρίων, το προηγούμενο ρεκόρ για ζώντα καλλιτέχνη. Η συλλογή έργων τέχνης είναι μία δραστηριότητα για τους λίγους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης, ιδιαίτερα, κυριαρχείται όχι από το 1% του πληθυσμού, τους εκατομμυριούχους, αλλά από τους δισεκατομμυριούχους που εκπροσωπούν μόλις το 0,01 % του πληθυσμού.
Aυτή η αυξανόμενη ανισότητα απειλεί να ανατρέψει τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς τέχνης. Οι μικρές και μεσαίες γκαλερί, που πάντα υποστήριζαν άγνωστους καλλιτέχνες, αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερα εμπόδια, όσον αφορά την επιβίωσή τους σε αυτή τη σύγχρονη αγορά τέχνης, όπου ο νικητής τα παίρνει όλα. Αυτό σημαίνει ότι ο επόμενος Αντι Γουόρχολ ή Ντόναλντ Τζαντ, που ξεχώρισαν μέσα από το σύστημα των γκαλερί, μπορεί να μην ανακαλυφθούν ποτέ.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι και η αγορά τέχνης αντικατοπτρίζει και μεγιστοποιεί τις τάσεις της ευρύτερης οικονομίας. Σύμφωνα με μία έκθεση που δημοσιοποιήθηκε το 2019, από την Art Basel και την τράπεζα UBS, οι πωλήσεις έργων τέχνης το 2018 προσέγγισαν τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το 2019 ανήλθαν σε μόλις 12 δισεκατομμύρια δολάρια. Στην πραγματικότητα αυτοί οι αριθμοί συγκαλύπτουν ένα σημαντικό πρόβλημα. Ενας μικρός αριθμός μεγάλων γκαλερί και καλλιτεχνών μοιράστηκαν τη μερίδα του λέοντος από αυτές τις πωλήσεις.
Οπως εξηγεί η Κλερ Μακ Αντριου, συντάκτης της έκθεσης των Art Basel και UBS, οι εύποροι, αλλά όχι οι υπερδισεκατομμυριούχοι συλλέκτες, που συνήθως υποστήριζαν τις μικρές και μεσαίες γκαλερί, σταμάτησαν να αγοράζουν έργα τέχνης μετά την οικονομική κρίση του 2008 και δεν επέστρεψαν μετά την ανάκαμψη της οικονομίας.
Δεν μπορούν να αποκτήσουν έργα διασήμων καλλιτεχνών. Ετσι αναγκάζονται να επενδύσουν σε πρωτοεμφανιζόμενους καλλιτέχνες που τώρα εξελίσσονται ή καθιερωμένους καλλιτέχνες δεύτερης τάξης. Αυτούς τους συλλέκτες τους αποτρέπουν οι πολύ υψηλές τιμές στις μεγάλες γκαλερί και στους οίκους δημοπρασιών. Βλέποντας ότι ένας πίνακας του Ντέιβιντ Χόκνεϊ πωλείται έναντι 90 εκατομμυρίων δολαρίων, υποθέτουν ότι ο πίνακας των 50.000 δολαρίων που μπορούν να αγοράσουν, δεν αξίζει τίποτα. Η εξαφάνιση των συλλεκτών μεσαίου βεληνεκούς, μαζί με τα ακριβότερα ενοίκια και τους αυστηρότερους όρους δανειοδότησης οδηγούν πολλές μικρές γκαλερί εκτός αγοράς. Σύμφωνα με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν διεθνώς από το Artfacts.net, το 2007, τέσσερις γκαλερί άνοιγαν για κάθε μία που έκλεινε. Αντιθέτως, το 2017 είναι πολύ περισσότερες οι γκαλερί που κλείνουν συγκριτικά με αυτές που ανοίγουν.
Με τον αφανισμό των μικρών και μεσαίων γκαλερί είναι άγνωστο πώς θα αναδειχθούν οι καλλιτέχνες του μέλλοντος.