Το πρώτο Athens Photo World είναι γεγονός και ξεκίνησε τις εκδηλώσεις του μόλις προχθές. Η διοργάνωση προγραμματίζει σειρά εκθέσεων και δράσεων, με σκοπό να γνωρίσει στο αθηναϊκό κοινό το φωτορεπορτάζ, προσκαλώντας μερικούς από τους καλύτερους σύγχρονους φωτορεπόρτερ διεθνώς. Κάποια από τα μεγαλύτερα ονόματα του χώρου, Ελληνες και ξένοι, φωτογράφοι με δραστηριότητα στα πιο «καυτά» σημεία του πλανήτη, μεταφέρουν όχι απλώς τις εικόνες του κόσμου μας, αλλά και το ιδιαίτερο βλέμμα τους πάνω σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
Σήμερα το απόγευμα διοργανώνεται στον Φάρο του ΚΠΙΣΝ μια συζήτηση στρογγυλής τράπεζας με θέμα τη σύγχρονη φωτοειδησεογραφία. Συμμετέχουν επτά σημαντικοί επαγγελματίες που θα αναλύσουν τον ρόλο και το μέλλον της δουλειάς τους στο νεφελώδες, σύνθετο τοπίο των σύγχρονων μέσων μαζικής επικοινωνίας. Η «Κ» μίλησε με τέσσερις από αυτούς: τον Λευτέρη Πιταράκη, διευθυντή του φωτογραφικού τμήματος του Associated Press στην Τουρκία, τον Αμερικανό Ρίκι Ρότζερς, συντονιστή του Reuters Pictures διεθνώς με έδρα το Λονδίνο, την επίσης Αμερικανίδα Χάιντι Λεβίν, freelancer που εκπροσωπείται από το γαλλικό πρακτορείο Sipa Press, και τον Σέρβο Ντούσαν Βράνιτς, επικεφαλής φωτογράφο για το Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη με έδρα την Ιερουσαλήμ. Ολοι τους είναι πολυβραβευμένοι, με δημοσιεύσεις στα εγκυρότερα δημοσιογραφικά έντυπα, όλοι τους είναι παθιασμένοι με τη δουλειά τους και «μάχιμοι» στην πρώτη γραμμή. Τους ρωτήσαμε κατ’ αρχάς ποιος είναι ο ρόλος του φωτορεπόρτερ στον σύγχρονο υπερβολικά φωτογραφημένο κόσμο μας, και σας μεταφέρουμε αποσπάσματα από τον εμπεριστατωμένο λόγο τους. Στο δεύτερο μέρος της συνομιλίας «ανασκάλεψαν» στα αρχεία και στη μνήμη τους για να μας δώσουν πληροφορίες σχετικά με μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες αποστολές τους, και επέλεξαν για την «Κ» κάποιες αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες τους.
Τα ερωτήματα
Σύρος πρόσφυγας προσπαθεί να περάσει μικρό παιδί πάνω από φράκτη στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας, στη νοτιοανατολική Τουρκία. Ιούνιος 2015. A.P./LEFTERIS PITARAKIS
Τα μέσα μαζικής δικτύωσης έχουν αλλάξει τη δουλειά σας; Και σε μια εποχή στην οποία τα fake news μας κάνουν να αμφιβάλλουμε ακόμη και γι’ αυτά που βλέπουμε, εξακολουθείτε να πιστεύετε στην αλήθεια που φέρει μια φωτογραφία;
Λευτέρης Πιταράκης: «Το φωτορεπορτάζ είναι μια συνεχής αναζήτηση της αλήθειας πέρα από την επιφάνεια, με διαρκή εναλλαγή συναισθημάτων, χαράς, λύπης, ενθουσιασμού, πίκρας, ενοχής, αγανάκτησης, φόβου, ελπίδας. Αναγνωρίζοντας ότι είναι τεράστιος ο ρόλος του φωτορεπορτάζ και της δημοσιογραφίας γενικότερα σε κάθε κοινωνία και πιο συγκεκριμένα στην εποχή των κοινωνικών δικτύων, των “ψευδών ειδήσεων” και της απειλής χειραγώγησης από διάφορα μέρη, πιστεύω ότι μία εικόνα, η μία σειρά εικόνων πολλές φορές μπορεί να αποτυπώσει την αλήθεια. Υπάρχει πάντα η ιδέα της αντικειμενικότητας, ενάντια στην υποκειμενικότητα. Πιστεύω ακράδαντα στην ειλικρίνεια και στην αλήθεια αυτής της δουλειάς χωρίς κανένα δίλημμα».
Ρίκι Ρότζερς: «Τα fake news και τα διαβλητά ρεπορτάζ αποτελούν αναμφισβήτητο κίνδυνο γιατί διαστρεβλώνουν την κοινή γνώμη. Συνεπώς, τώρα περισσότερο από ποτέ τα “θέματα” πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά, όπως και οι προθέσεις των φωτορεπόρτερ που ασχολούνται με αυτά. Αν γίνεται εξονυχιστική έρευνα του ρεπορτάζ, τότε οι εικόνες μπορούν να μας δώσουν αξιόπιστη πρόσβαση σε ανθρώπους και τόπους. Είναι σημαντικό επίσης ως θεατές να παίρνουμε πληροφορίες από αμερόληπτα μέσα. Βεβαίως, ακόμη κι αν πρόκειται για τις πιο αξιόπιστες πηγές, οι φωτογραφίες μεταφέρουν την “αλήθεια” του φωτογράφου, δηλαδή την οπτική γωνία από την οποία βλέπει τα γεγονότα και τον τρόπο με τον οποίο επιλέγει να μεταφέρει το περιεχόμενό τους. Είναι αδύνατον να εντοπιστεί η καθαρή αλήθεια, καθώς υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι για να τραβήξεις μια φωτογραφία».
Χάιντι Λεβίν: «Είναι υποχρέωσή μας ως φωτορεπόρτερ να παράγουμε εμβληματικές εικόνες που παραμένουν ως ιστορικά ντοκουμέντα, και όχι μόνον φωτογραφίες που “ποστάρονται” για να κυκλοφορήσουν ένα 24ωρο ή και λίγο περισσότερο. Επίσης, είναι καθήκον μας να συγκεντρώνουμε όσες πληροφορίες χρειάζονται ώστε οι εικόνες μας να διαθέτουν έγκυρες, ακριβείς λεζάντες. Πιστεύω απολύτως στην αλήθεια της φωτογραφίας, αλλά ο χώρος μας έχει δεχθεί επίθεση από πολλούς που θέλουν να μας χειραγωγήσουν και να μας κάνουν να σιωπήσουμε. Οφείλουμε να καταβάλουμε ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια ώστε να μην απομακρυνθούμε από την ηθική της δημοσιογραφίας και να μην υποκύπτουμε σε πιέσεις, όπως δυστυχώς έχει συμβεί ήδη με κάποιους σημαντικούς φωτογράφους διεθνώς, γεγονός που μας πληγώνει και υποβιβάζει τις προσπάθειές μας».
Ντούσαν Βράνιτς: «Δεν πιστεύω ότι έχει μειωθεί η δύναμη των σημαντικών φωτογραφιών. Οντως, σήμερα υπάρχουν 8 δισεκατομμύρια “φωτογράφοι” αλλά, θα έλεγα, 8 δισεκατομμύρια κακοί φωτογράφοι. Το γεγονός υπογραμμίζει την ανάγκη μας για ταλαντούχους φωτορεπόρτερ, που μπορούν να “παντρέψουν” τη φωτογραφική τους δεινότητα με τη δημοσιογραφία, που μπορούν να βγουν στον κόσμο και να μας δείξουν τι σημαίνει πόλεμος, πείνα, φυσικές και οικονομικές καταστροφές, αλλαγή του κλίματος. Και να μας πείσουν πως πρέπει να συνεχίσουμε να νοιαζόμαστε για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Παρότι στα social media “ανεβαίνουν” καθημερινά αναρίθμητες εικόνες, οι φωτογραφίες που τραβούν την προσοχή μας πραγματικά, που εγείρουν συζητήσεις και αναδεικνύουν θέματα έχουν δημιουργηθεί από ικανούς, ταλαντούχους επαγγελματίες».
Λευτέρης Πιταράκης: «Ημουν απροετοίμαστος για τις εικόνες απανθρωπιάς και πόνου»
Συγγενείς θυμάτων στον Λίβανο κρατούν φωτογραφίες των φονευθέντων έπειτα από επίθεση των ισραηλινών στρατευμάτων τον Αύγουστο του 2018. A.P./LEFTERIS PITARAKIS
«Εζησα και δούλεψα πολλά χρόνια στη Μέση Ανατολή, οπότε η ευρύτερη περιοχή για μένα ήταν και παραμένει σημαντική. Κάλυψα εκτεταμένα την ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη σε Ισραήλ, Δυτική Οχθη και Λωρίδα της Γάζας, ενώ ταυτόχρονα ταξίδευα με αποστολές σε πολλές άλλες χώρες –Αίγυπτο, Λίβανο, Συρία, Ιορδανία, Τυνησία– και στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ μετά τις πολεμικές επιχειρήσεις. Σε ένα από αυτά τα ταξίδια μου στον Λίβανο, το καλοκαίρι του 2006, κάλυψα τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και μαχητών της Χεζμπολάχ.
Εμεινα εκεί για δύο μήνες και παρά την προηγούμενη εμπειρία και τη γνώση μου, τίποτα δεν μπορούσε να με προετοιμάσει για τις τρομακτικές εικόνες καταστροφής, πόνου, μίσους και απανθρωπιάς που συνάντησα».
Ρίκι Ρότζερς: «Ξεκίνησα την καριέρα μου από ένα ταξίδι στη Νότια Αμερική»
Σεπτέμβριος 2017. Εξουθενωμένη πρόσφυγας της φυλής Ροχίνγκια φτάνει στη στεριά μετά το πέρασμα των θαλάσσιων συνόρων Μπανγκλαντές – Μιανμάρ. REUTERS / RICKI ROGERS
«Η σταδιοδρομία μου στη φωτογραφία ξεκίνησε αργά στη ζωή μου. Ημουν τότε σχεδόν τριάντα ετών και ταξίδευα στη Νότια Αμερική. Εύκολα θα έλεγα ότι η πιο ενδιαφέρουσα περίοδος ήταν τότε, όταν ίδρυσα το πρώτο φωτο-ειδησεογραφικό πρακτορείο στη Βολιβία το 1994. Αυτό ήταν και το πρώτο πρακτορείο το οποίο διέθετε ψηφιακές εικόνες στη Νότια Αμερική. Σημείωσε μεγάλη εκδοτική επιτυχία σε μια μικρή χώρα, αλλά επίσης απέκτησε φήμη μεταξύ των συναδέλφων σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο. Αυτό μου προσέφερε βαθιά ικανοποίηση επειδή δημιούργησε σχολή σε μια χώρα με ελάχιστη παράδοση στο φωτορεπορτάζ. Εκείνο το πρότζεκτ σηματοδότησε ένα είδος εφαλτηρίου για εμένα, προκειμένου να μπω στο Reuters και να ξεκινήσω την καριέρα μου».
Χάιντι Λέβιν: «Ακόμη υποφέρω από τις ενοχές του ανθρώπου που επέζησε»
Η 17χρονη Rawya abu Jom’a στο νοσοκομείο Shifa στη Γάζα, με θραύσματα στο πρόσωπο, έπειτα από ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις. Ιούλιος 2014. HEIDI LEVINE
«Εχω συλλάβει με τον φακό τόσες σκηνές ανθρώπινου πόνου και άλλες τόσες που με βοήθησαν να μη χάσω την πίστη μου στην ανθρωπότητα, ώστε δυσκολεύομαι να ξεχωρίσω μία αποστολή. Αν πρέπει, θα έλεγα τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα, και τις συνέπειές του. Ηταν ο τρίτος κατά σειράν πόλεμος, και έπειτα από πέντε χρόνια παραμονής μου στη Γάζα το θέμα είχε γίνει πλέον προσωπικό. Πολλά από τα παιδιά που ζούσαν στα στρατόπεδα προσφύγων του ΟΗΕ ήταν τόσο μικρά, ώστε δεν θυμούνταν παρά συρράξεις στη ζωή τους. Η συνάδελφός μου Σιμόν Καμίγ σκοτώθηκε εκεί, και ο παλιός μου φίλος Χατέμ Μουσά τραυματίστηκε σοβαρά και έχασε το πόδι του. Προσπαθούσαν να καλύψουν το θέμα που είχα κάνει εγώ λίγες μέρες πριν, και ακόμη υποφέρω από τις ενοχές του επιζήσαντος».
Τα δωμάτια πολυκατοικίας στη Γάζα, η οποία διαλύθηκε από ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Αύγουστος 2014. HEIDI LEVINE
Ντούσαν Βράνιτς: «Υπήρξα μάρτυρας μοναδικών και ανεπανάληπτων γεγονότων»
Καθημερινή ζωή στο Αφγανιστάν, Ιούνιος 2010. Αγρότες θερίζουν το σιτάρι, με τον παραδοσιακό χειρωνακτικό τρόπο, σε χωράφι κοντά στην Καμπούλ. A.P./DUSAN VRANIC
«Εχω καλύψει πολλά ιστορικά γεγονότα, όπως την πτώση του κομμουνισμού στη Ρουμανία, την Πολωνία και την Τσεχοσλοβακία, τη διάσπαση της Σοβιετικής Ενωσης, τη διάσπαση και τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, την αμερικανική εισβολή και την κατάληψη του Ιράκ και του Αφγανιστάν και τις επιπτώσεις τους. Κάλυψα τη νίκη του Ερυθρού Αστέρα Βελιγραδίου στο Τσάμπιονς Λιγκ του 1991, και τη νίκη της Εθνικής Ελλάδας στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 2004. Ολα είναι γεγονότα μάλλον απίθανο να επαναληφθούν, συνεπώς μοναδικά. Δύσκολο, λοιπόν, να διακρίνω το πιο σημαντικό. Αν έπρεπε, θα έλεγα ότι η αποτυχία της κομμουνιστικής ιδεολογίας και η κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού είναι το σπουδαιότερο ιστορικό γεγονός του οποίου υπήρξα μάρτυρας».
Πολιτοφύλακες με καλάσνικοφ φυλάσσουν ένα φούρνο στην Καμπούλ, λίγες ημέρες μετά τη λήξη της σοβιετικής κατοχής, το 1989. A.P./DUSAN VRANIC
