Το σκεφτόμουν την ώρα που περνούσα το κατώφλι του Arter, του καινούργιου λαμπερού μουσείου σύγχρονης τέχνης της Κωνσταντινούπολης πριν από λίγες ημέρες: η πραγματικότητα μιας χώρας δεν αποκαλύπτεται τόσο μέσα από τους οικονομικούς δείκτες, ούτε την ειδησεογραφία, όσο από το τι συμβαίνει στην καλλιτεχνική της σκηνή. Από τον συνωστισμό των εγκαινίων στις 9 Σεπτεμβρίου δεν έλειπε κυριολεκτικά κανείς. Ξένοι συλλέκτες, διευθυντές μουσείων και επιμελητές από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ στάθηκαν δίπλα στα πιο επιφανή μέλη της παλιάς αστικής κοινωνίας του Βοσπόρου και τον Τούρκο υπουργό Πολιτισμού. Προσκεκλημένος της οικογένειας Κοτς που ίδρυσε το Arter ήταν και ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, που έγινε δεκτός με θέρμη.
O Ραχμί Κοτς με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο στην τελετή των εγκαινίων του μουσείου.
Σχεδιασμένο από το βρετανικό αρχιτεκτονικό γραφείο Grimshaw, το Arter μετακόμισε από ένα πολύ μικρότερο κτίριο στο κέντρο στην περιοχή του Ντολάπντερε. Διαθέτει ένα εντυπωσιακότατο κέλυφος με 18.000 τ.μ. εκθεσιακών και άλλων χώρων. Θα φιλοξενεί έργα σύγχρονης τέχνης από τη συλλογή του ιδρύματος Βεχμπί Κοτς και όχι μόνο. Στην παρθενική παρουσίασή του υπήρξε ένα γιορτινό κλίμα που είχε να βιώσει η Πόλη αρκετό καιρό. Ιδιαίτερα από το 2016, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, ήταν εμφανείς η εσωστρέφεια και η αυτολογοκρισία.
Ο συνάδελφος Μανώλης Κοστίδης με τη σύζυγό του, πρόξενο Δανάη Βασιλάκη, και την Αννα Μισιριάν στα δεξιά.
Αέρας αισιοδοξίας υπήρχε και στα εγκαίνια της Μπιενάλε της Κωνσταντινούπολης την επόμενη ημέρα, όπου σύσσωμο το πλήθος ξένων και ντόπιων γέμισε τον κήπο του Palais de France στο Μπέγιογλου. Κανείς δεν είχε την ψευδαίσθηση βέβαια ότι κάτι έχει αλλάξει ριζικά, όμως ήταν σαν να φάνηκε μέσα στη συννεφιά μία ακτίνα του ήλιου. Θα αναρωτηθεί κανείς αν η τέχνη που είδαμε στη 16η Μπιενάλε της Πόλης ανταποκρινόταν στην ευεξία της ατμόσφαιρας. Η αλήθεια είναι ότι πολλές από τις προσδοκίες διαψεύστηκαν. Ο επιμελητής της διοργάνωσης, Νικολά Μπουριό, που έχει χρηματίσει για χρόνια επικεφαλής του Palais de Tokyo, αποφάσισε να αφιερώσει την έκθεση στον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής. Υπό τον τίτλο «Εβδομη ήπειρος» αναφέρθηκε στην τεράστια ποσότητα του πλαστικού που πλέει στους ωκεανούς σχηματίζοντας μια επιπλέουσα ξηρά, μια νέα ήπειρο που μαρτυρά την ύβριν των ανθρώπων έναντι του περιβάλλοντος.
Ο Λάκης Βίγκας, από τους πιο δραστήριους εκπροσώπους των Ρωμιών, με την Μπριζίτ Πιτταράκη.
Παρά το ελκυστικό και επίκαιρο θέμα –η οικολογία είναι στην πρώτη θέση της διεθνούς ειδησεογραφικής και πολιτικής ατζέντας– τα εκθέματα ήταν αδύναμα και ξέπνοα. Περίπου 50 καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο προσέγγισαν το ζήτημα, αλλά λίγοι ήταν εκείνοι που πραγματικά άγγιζαν χορδές. Ξεχώρισα τον Τζόναθας ντε Αντράντε, έναν Βραζιλιάνο εικαστικό και τον Τούρκο Οζάν Αταλάν. Ο πρώτος παρουσίασε ένα βίντεο με τίτλο «Το Ψάρι» (O Peixe) στο οποίο δείχνει συμπατριώτες του παραδοσιακούς αλιείς να κάνουν ολόκληρο τελετουργικό πριν πιάσουν τη λεία τους. Και όταν αιχμαλωτίσουν το ψάρι, το κρατούν αγκαλιά πάνω στην καρδιά τους μέχρι να σταματήσει να αναπνέει, σεβόμενοι τη φύση και τα πλάσματά της. Ο δεύτερος εξέθεσε τον πραγματικό σκελετό από έναν νεροβούβαλο. Ενα ζώο του οποίου ο πληθυσμός εκτοπίστηκε για να γίνουν μεγάλα δημόσια έργα, όπως το καινούργιο αχανές αεροδρόμιο της Πόλης.
Ολα τα έργα της Μπιενάλε παρουσιάστηκαν στο –επίσης νεόδμητο– Μουσείο Ζωγραφικής και Γλυπτικής του Πανεπιστημίου Σινάν στο Καράκιοϊ, στο Μουσείο του Πέραν και σε ορισμένες τοποθεσίες της Πριγκήπου. H αλήθεια είναι ότι η Κωνσταντινούπολη είναι μια δύσκολη πόλη για να απολαύσεις τη σύγχρονη τέχνη. Ρίχνεις από το παράθυρο μια ματιά στο χάος των σπιτιών ή στη σεντεφένια όψη του Βοσπόρου και συνειδητοποιείς ότι η ζωή έχει μεγαλύτερη γοητεία.