Δεν ήταν μια αναμενόμενη ομιλία. Ευτυχώς, δεν αναφέρθηκε τίποτε για την υπερέχουσα βρετανική ηθική. Κάτι τέτοιο δεν θα εναρμονιζόταν με το κλίμα της ανασφάλειας που επικρατεί, κυρίως επειδή η ηθική μας υπόσταση κάθε άλλο παρά υπερέχουσα είναι. Επίσης ευτυχώς, ο πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ δεν αναφέρθηκε στις γνωστές κοινοτοπίες περί κατευνασμού. Αντιθέτως, τόνισε πως «ουδείς που προβάλλει αμφιβολίες δεν μιλάει περί κατευνασμού» και εναντίον του πολέμου, αναγνωρίζοντας τη δικαιολογημένη ανησυχία για τις απώλειες αμάχων και ένα νέο κύμα προσφύγων, καθώς προβάλλει ο χειμώνας. Με καλά επιλεγμένη φρασεολογία, ο πρωθυπουργός έδειξε ότι είναι προσγειωμένος και είχε στραμμένη την προσοχή του και στους ψηφοφόρους του.
Αντί του λόγου περί ηθικής, ο πρωθυπουργός διατύπωσε μια καλύτερη σκέψη: «Οι Ταλιμπάν πιστεύουν -κι αυτή είναι η μόνη ελπίδα τους- ότι είμαστε παρηκμασμένοι, πως δεν έχουμε την τόλμη ή τη θέληση να τους αντιμετωπίσουμε, ότι θα χάσουμε την ψυχραμία μας. Εκλαμβάνουν λανθασμένα την επιθυμία μας για άνετη και, κυρίως, ειρηνική ζωή σαν παρακμή. Αλλά δεν πρόκειται για παρακμή, αλλά για πρόοδο και θα αγωνιστούμε για να διατηρήσουμε αυτήν την πρόοδο». Αυτό είναι ακριβώς το επίκεντρο του προβλήματος: η φιλελεύθερη δημοκρατία εναντίον του ασκητικού μηδενισμού που προσβλέπει στην ευτυχία μόνο στον παράδεισο.
Η έννοια της παρακμής
Αλλά τι εννοούσε αναφερόμενος στην παρακμή; Αν δεν ήταν τόσο προσεκτικός να μη θίξει τους ειρηνιστές, θα μπορούσε να είχε προσθέσει ότι παρακμή είναι και όταν η φιλελεύθερη δημοκρατία ενδιαφέρεται περισσότερο να διατηρήσει «καθαρά τα χέρια» της που δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί τις θεμελιώδεις αρχές της. Και το χειρότερο, δεν έχει τη θέληση να διαδώσει την ελευθερία στους άλλους επειδή φοβάται ότι παραβιάζει πολιτιστικές ευαισθησίες.
Ολοι φρικιούν στη θέα των πτωμάτων ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό και πολλοί ζητούν τη διακοπή του πολέμου. Κανείς δεν θέλει να είναι υπεύθυνος για τα δεινά που δεν θα ήθελαν να υποστούν. Και καθένας που υποστηρίζει τον πόλεμο είναι υπεύθυνος για τη σφαγή. Επομένως, έχουμε ήδη βάψει τα χέρια μας στο αίμα. Θα ήταν λοιπόν προτιμότερο να σταματήσουμε τον πόλεμο και να αυξήσουμε την ανθρωπιστική βοήθεια, μολονότι θα ξέρουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτής της βοήθειας θα καταλήγει στα χέρια των Ταλιμπάν και όχι του λαού. Και την ημέρα της Κρίσης θα είμαστε σε θέση να πούμε «ποτέ δεν έβλαψα κανέναν».
Οι εικόνες όμως από το Αφγανιστάν πριν από τον πόλεμο και υπό την εξουσία των Ταλιμπάν είναι περισσότερο φρικιαστικές. Σκηνές μαζικής σφαγής, βιασμένων κοριτσιών, εκτελεσμένων γυναικών και ανδρών που διψούν για αίμα. Τα νοσοκομεία άδεια από οποιοδήποτε νοσοκομειακό εξοπλισμό, οι γυναίκες γιατροί στα σπίτια τους και οι περισσότεροι άνδρες συνάδελφοί τους να έχουν δραπετεύσει στο εξωτερικό, η θρησκευτική αστυνομία να τρομοκρατεί τους πάντες, εκτός ίσως από τις γυναίκες που ζητιανεύουν στους δρόμους και τα παιδιά που πεθαίνουν.
Αν όμως ο πόλεμος σταματούσε με τους Ταλιμπάν στην εξουσία ανενόχλητους να συνεχίσουν τη σφαγή, αν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες λιμοκτονήσουν και ακόμη περισσότερες εγκαταλείψουν τις εστίες τους, όπως έχουν κάνει ήδη τέσσερα εκατομμύρια πολίτες από την 11η Σεπτεμβρίου, τότε η ευθύνη θα είναι των Ταλιμπάν και «τα χέρια μας» θα παρέμεναν «καθαρά».
Ειρηνιστές – ιμπεριαλιστές
Το στρατόπεδο των ειρηνιστών ρωτάει πού ήταν το ενδιαφέρον της Δύσης για τα δεινά του λαού του Αφγανιστάν, αλλά οι περισσότεροι από τους αντιμαχόμενους του πολέμου, δεν ενδιαφέρονται τόσο για τους Ταλιμπάν, αλλά για τους Αμερικανούς: Οι Ταλιμπάν είναι το ιδεολογικό πρόβλημα του ισλαμικού κόσμου, αλλά οι Αμερικανοί είναι το δικό μας πρόβλημα, της φιλελεύθερης Δύσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι ειρηνιστές γίνονται ιμπεριαλιστές, προτάσσοντας τα δικά τους συμφέροντα. Ισως να είναι παρακινδυνευμένο, αλλά θα προτιμούσαν να δουν τους Αμερικανούς ηττημένους, παρά τους Αφγανούς απελευθερωμένους.
Ο Τόνι Μπλερ διακινδυνεύει την πολιτική σταδιοδρομία του σ’ αυτόν τον πόλεμο: Η νίκη θα του αποφέρει πολιτικά κέρδη, ενώ η ήττα θα σημάνει το τέλος της παρουσίας του στην πολιτική. Η επιτυχία δεν εξαρτάται βέβαια από αυτόν και οι καλές προθέσεις δεν είναι αρκετές: μόνο το καλό αποτέλεσμα μετράει. Εν μέσω λοιπόν όλης της φιλολογίας περί ηθικής, η ομιλία του κ. Μπλερ ήταν μια υπενθύμιση ότι οι ηγέτες πρέπει να ηγούνται και να επωμίζονται τις ευθύνες.
Αυτή η υποβάθμιση της Ευρώπης σε σχέση με τις ΗΠΑ προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις και μέσα στην ίδια την Ε.Ε., καθώς αναστατώνει τον εσωτερικό συσχετισμό δυνάμεων και ανατρέπει τις μέχρι τώρα κρατούσες ισορροπίες.