Ανησυχία. Απογοήτευση. Δυσφορία. Αυτά είναι τα εντονότερα συναισθήματα που κυριαρχούν στην Ευρώπη αυτή την εποχή. Τα δραματικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου είχαν καταλυτικές επιπτώσεις όχι μόνο στις σχέσεις ΗΠΑ – Ε.Ε., αλλά και στην ίδια την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο ήδη λιμνάζων πόλεμος των ΗΠΑ εναντίον του Αφγανιστάν επέτεινε τη δυσθυμία των Ευρωπαίων πολιτών.
«Η Ευρώπη δείχνει τις πρώτες ρωγμές της λόγω των πενιχρών κερδών του πολέμου στο Αφγανιστάν», υπογράμμιζε χαρακτηριστικά στους τίτλους της την Τετάρτη η ισπανική «Ελ Παΐς». «Η Ευρώπη αναρωτιέται για την αμερικανική στρατηγική στο Αφγανιστάν» τιτλοφορούσε την ίδια ημέρα τη σχετική ανάλυσή της η γαλλική «Μοντ». Εύστοχα περιέγραφε το συνολικό κλίμα: «Οι Ευρωπαίοι είναι ανήσυχοι. Δεν το δείχνουν καθαρά στις δημόσιες τοποθετήσεις τους, γνωρίζουν ότι αυτή τη στιγμή δεν έχουν άλλη εναλλακτική λύση πέρα από τη διατήρηση της αλληλεγγύης τους με τη στρατιωτική εκστρατεία που συνεχίζουν οι ΗΠΑ στο Αφγανιστάν. Ομως, τα ερωτήματά τους, οι δισταγμοί τους, ακόμη και η άρνησή τους να σχολιάσουν τη λογική και τα όλο και πιο ανησυχητικά αποτελέσματα των στρατιωτικών πληγμάτων εναντίον του καθεστώτος των Ταλιμπάν, αξίζουν πολύ περισσότερο από πολλές ομιλίες» υπογραμμίζει η σοβαρή γαλλική εφημερίδα.
Σε επίσημο επίπεδο, οι ηγέτες της Ευρώπης συνεχίζουν να διακηρύσσουν την αλληλεγγύη τους προς την Ουάσιγκτον και τον πόλεμο που διεξάγει. Ούτε θα τολμούσαν ποτέ να κάνουν κάτι διαφορετικό, αλλά ούτε και υπάρχουν ευρωπαϊκά συμφέροντα συνδεδεμένα με τη διατήρηση του καθεστώτος των Ταλιμπάν στην εξουσία του Αφγανιστάν. Επί της ουσίας, οι Ευρωπαίοι αδιαφορούν για την τύχη του Αφγανιστάν, ενώ ελάχιστη είναι η ανησυχία τους και για τις αποσταθεροποιητικές συνέπειες στις χώρες της περιοχής της αμερικανικής πολιτικής εντεινόμενων βομβαρδισμών αμάχων, προκειμένου να πανικοβληθεί ο πληθυσμός και να στραφεί εναντίον του καθεστώτος των Ταλιμπάν.
Πρώτο μέλημα, το Ιράκ
Ολα αυτά ισχύουν όσο η αποσταθεροποίηση περιορίζεται στο Αφγανιστάν, στην Κεντρική Ασία, στην Ινδία ή στο Πακιστάν, όπου το καθεστώς του δικτάτορα Μουσάραφ θεωρείται ήδη «ξεγραμμένο». Τα πράγματα αλλάζουν, όταν η συζήτηση έρχεται στο θέμα αμερικανικής επίθεσης εναντίον του Ιράκ ή διεργασιών στο Ιράν, όπου διακυβεύονται ζωτικά ευρωπαϊκά συμφέροντα και δη η σχετική ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης από πετρελαιοπαραγωγές χώρες που ελέγχουν οι ΗΠΑ, καθώς η Βαγδάτη και η Τεχεράνη στέλνουν σχεδόν όλο το πετρέλαιό τους στη Γηραιά Ηπειρο και την Ιαπωνία.
Πρώτο μέλημα της ευρωπαϊκής πολιτικής αυτή τη στιγμή αποτελεί ακριβώς η αποτροπή αμερικανικής επίθεσης εναντίον του Ιράκ -επίθεση που γίνεται πιθανότερη όσο είναι ανύπαρκτα τα κέρδη των Αμερικανών στο Αφγανιστάν. Πολιτικοί και μέσα ενημέρωσης στην Ευρώπη καθιστούν σαφέστατη διαρκώς και με κάθε ευκαιρία την αντίθεσή τους σε μια τέτοια προοπτική, προσπαθώντας να την υπονομεύσουν εκ των προτέρων, όσο τους είναι δυνατόν.
Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και ο Τύπος της Βρετανίας, η οποία επί δέκα χρόνια βομβαρδίζει σποραδικά το Ιράκ από κοινού με τις ΗΠΑ, είναι σφοδρότατα αντίθετος σε αμερικανική επίθεση εναντίον του Ιράκ. Φυσικά σε περίπτωση που ο Λευκός Οίκος χτυπήσει τη Βαγδάτη, οι ευρωπαϊκές αντιρρήσεις θα πάψουν να εκφράζονται ανοικτά, ενώ οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις θα εξαναγκαστούν να συμμετάσχουν στις επιθέσεις.
Η παρούσα κρίση απέδειξε για μιαν ακόμη φορά, ότι η Ε.Ε. μπορεί να είναι μεγάλη οικονομική δύναμη, αλλά σε πολιτικοστρατιωτικό επίπεδο δεν έχει τη δυνατότητα διαφοροποίησης από τις ΗΠΑ σε κορυφαία θέματα, διεθνούς πολιτικής.
Αντιθέτως, η υπαγωγή της Ευρώπης στην αμερικανική κηδεμονία εντάθηκε στην παρούσα κρίση.
Διευθυντήριο και αντιθέσεις
Αυτή η υποβάθμιση της Ευρώπης σε σχέση με τις ΗΠΑ προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις και μέσα στην ίδια την Ε.Ε., καθώς αναστατώνει τον εσωτερικό συσχετισμό δυνάμεων και ανατρέπει τις μέχρι τώρα κρατούσες ισορροπίες.
Η πρώτη κραυγαλέα ένδειξη των ενδοευρωπαϊκών αλλαγών ήταν η… «φραξιονιστική» σύνοδος κορυφής Γερμανίας – Γαλλίας – Βρετανίας πριν από δύο εβδομάδες στη Γάνδη, η οποία με προκλητικό, αλλά πλήρη πολιτικών μηνυμάτων τρόπο, ορίστηκε μία μόλις ώρα πριν αρχίσει η σύνοδος κορυφής των 15 ηγετών της Ε.Ε.!
«Οι μεγάλοι πρέπει να συνεννοούνται στο υψηλότατο επίπεδο», δήλωσε άνευ ενδοιασμών ο Γερμανός καγκελάριος Γκέρχαρτ Σρέντερ, καθιστώντας σαφές ότι στην Ε.Ε. κάποιοι είναι πιο ίσοι από τους υπόλοιπους. Το συμπέρασμα είναι προφανές: Η επιδίωξη των ΗΠΑ να ενισχύσουν την πλανητική ηγεμονία τους με τον ιδιόμορφο «παγκόσμιο πόλεμο» που έχουν ξεκινήσει θέτει σε κίνηση και διαδικασίες άτυπης «θεσμοθέτησης» ενός τριμελούς ευρωπαϊκού «διευθυντηρίου».
Η επανενεργοποίηση αυτού του τριμελούς κλειστού κλαμπ Γερμανίας-Γαλλίας-Βρετανίας έχει δύο γενικούς στόχους. Πρώτον, την από κοινού διαπραγμάτευση των τριών με την Ουάσιγκτον. Δεύτερον, τον δύσκολο επαναπροσδιορισμό των τριμερών σχέσεων ανάμεσα στο Βερολίνο, το Παρίσι και το Λονδίνο, που έχουν διαταραχθεί υπέρ του τελευταίου, καθώς η κήρυξη του πολέμου και η ανάληψη από τη Βρετανία του συνηθισμένου της ρόλου ως «αντιπροσώπου» των ΗΠΑ στην Ευρώπη την έχει αναβαθμίσει.
Ενώ όμως είναι αυτονόητο πως οι τρεις μεγάλοι θέλουν να προχωρήσουν στον επαναπροσδιορισμό των μεταξύ τους σχέσεων μόνοι τους, χωρίς τον παραμορφωτικό παράγοντα των άλλων χωρών, η επίδειξη ηγεμονισμού του «διευθυντηρίου» και η επιδίωξη παγίωσης της υπεροχής του στη συνείδηση των υπολοίπων χωρών της Ε.Ε. έχει ευρύτερο στόχο: την εξωθεσμική, ντε φάκτο, επιβολή ενός νέου μοντέλου διεύθυνσης της Ε.Ε., καθώς μάλιστα επίκειται και η διεύρυνση.
«Είμαι εξοργισμένος. Είναι αξιοθρήνητο. Αυτή είναι η Ευρώπη!», δήλωσε διαμαρτυρόμενος για τη σύνοδο κορυφής των τριών ο πρόεδρος της Κομισιόν Ρομάνο Πρόντι προκαλώντας βίαιες επιθέσεις εναντίον του για «λάθη» και «ανικανότητα» από τα μέσα ενημέρωσης των τριών χωρών.
Εξω φρενών κατήγγειλε το «διευθυντήριο» και την προσπάθεια της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Βρετανίας «να αποδυναμώσουν την Κομισιόν αυτή τη δύσκολη στιγμή για την παγκόσμια πολιτική» ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Ιταλίας Ρόκο Μπουτιλιόνε, σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα «Φράνκφουρτερ Αλγκεμάινε» την Τετάρτη.
Στρατιωτικοποίηση της Γερμανίας
Πέρυσι, ολόκληρη τη χρονιά συζητήσεις υψηλού επιπέδου περί της ομοσπονδοποίησης της Ευρώπης, της κατάρτισης ευρωπαϊκού Συντάγματος, της υπεράσπισης και της υπέρβασης του εθνικού κράτους κ.λπ. μαίνονταν σε ολόκληρη τη Γηραιά Ηπειρο. Σήμερα όλα αυτά ούτε καν θίγονται, φαίνεται σαν να είχαν γίνει δεκαετίες πριν.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση υπό το πρίσμα που συζητιόταν έχει παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες. Τώρα κάθε ευρωπαϊκή χώρα προσπαθεί να ενισχύσει αποκλειστικά τη δική της θέση, επιχειρώντας να αντλήσει οφέλη από την επιδείνωση των διεθνών συνθηκών. Ενδεικτική αυτής της τάσης ήταν π.χ. η απόφαση της γερμανικής Βουλής να εγκρίνει την αποστολή γερμανικών στρατευμάτων για τη διεξαγωγή πολέμου οπουδήποτε στον κόσμο στις 31 Οκτωβρίου.
«Δέκα χρόνια πριν, κανένας δεν θα περίμενε από εμάς τίποτε περισσότερο από δευτερεύουσα βοήθεια-παροχή υποδομής ή χρηματοδότησης. Αυτή η εποχή της γερμανικής μεταπολεμικής ιστορίας πέρασε ανεπιστρεπτί! Αυτό σημαίνει μια νέα αντίληψη γερμανικής εξωτερικής πολιτικής», υπογράμμισε ο καγκελάριος Σρέντερ, μιλώντας στην Μπούντεσταγκ, ενώ την Τετάρτη επανήλθε εντυπωσιακά στο θέμα, σε μια βαρυσήμαντη συνέντευξη που έδωσε στη «Μοντ».
«Εμείς οι Γερμανοί είχαμε προσαρμοστεί στην ιδέα ότι είμαστε οικονομικός γίγαντας και πολιτικός νάνος. Σήμερα κανένας δεν θα μας επέτρεπε να διατηρήσουμε μια τέτοια στάση», τόνισε.
Ασφάλεια κατά ελευθεριών
Η χειρότερη εξέλιξη από όλες όμως είναι ότι οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. προωθούν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, αξιοποιώντας το κλίμα του πολέμου, ρυθμίσεις συρρίκνωσης των δημοκρατικών ελευθεριών: κατάργηση του πολιτικού ασύλου στην Ευρώπη, έκδοση πολιτών τους σε άλλες χώρες, παρακολούθηση οιουδήποτε, παραβίαση των προσωπικών δεδομένων -συνολικά 79(!) δράσεις περιλαμβάνει ο «ευρωτρομονόμος» που προωθούν και αναμένεται να επικυρωθεί από τη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στο Λάακεν των Βρυξελλών στα μέσα Δεκεμβρίου, προκαλώντας μεγάλες αντιδράσεις από τις οργανώσεις προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτικές δυνάμεις.
Η αγριότητα των ρυθμίσεων που προωθούνται, με πρωτεργάτη τον Γερμανό υπουργό Εσωτερικών Οτο Σίλι, έχει προκαλέσει σοκ σε ορισμένες αντιπροσωπείες που συμμετέχουν στις συνόδους των υπουργών Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης της Ε.Ε. Επιπλέον, σταδιακά καταλύεται η μέχρι πρότινος ευρωπαϊκή αντίληψη περί πολιτικών δικαιωμάτων, καθώς υπάγεται στην αντίστοιχη αμερικανική. Κατάλογο… 47 προτάσεων συνεργασίας υπέβαλαν στους ηγέτες της Ε.Ε. οι αμερικανικές αρχές, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και η έκδοση Ευρωπαίων πολιτών στις ΗΠΑ -όπου όμως θα αντιμετωπίζουν ακόμη και τον κίνδυνο εκτέλεσης, τη στιγμή που η θανατική ποινή έχει καταργηθεί στην Ε.Ε.
«Θα ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών, των αστυνομικών και της δικαιοσύνης. Εχουμε ανάγκη από μια ευρωπαϊκή αστυνομία, πρέπει να φτιάξουμε μία. Θέλουμε επίσης να διαθέσουμε ένα ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης για να αποφεύγουμε τις περίπλοκες διαδικασίες έκδοσης», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος στη «Μοντ», περιγράφοντας αποκαλυπτικά τη νέα κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης -που μάλλον αποκλείεται να αυξήσει την ελκτικότητα της Ε.Ε. μεταξύ των πολιτών της Γηραιάς Ηπείρου.