Οταν οι ιστορικοί θα πουν την ιστορία του αμερικανικού πολέμου εναντίον των Ταλιμπάν, θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η 21η μέρα της κρίσης δεν ήταν από τις ενδοξότερες στιγμές του. Στις ΗΠΑ, πολιτικοί αναλυτές και απλοί άνθρωποι εκφράζουν όλο και πιο δυνατά τη δυσαρέσκειά τους για την απουσία προόδου στη στρατιωτική εκστρατεία, που υποτίθεται ότι θα κατέστρεφε ή θα έβλαπτε σοβαρά το τρομοκρατικό δίκτυο, που ευθύνεται για τις επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον. Αντί όμως να κομπάζει ότι οι Ταλιμπάν έχουν «ακρωτηριαστεί» -όπως ισχυριζόταν το Πεντάγωνο, λίγες μέρες, αφότου άρχισαν οι βομβαρδισμοί- το υπουργείο Αμύνης παραδέχεται τώρα ότι ο εχθρός αποδείχθηκε σκληρότερος απ’ ό,τι αναμενόταν.
Τα πρώτα παράπονα
Εν τω μεταξύ, οι δυνάμεις που αντιμάχονται τους Ταλιμπάν στο βόρειο Αφγανιστάν παραπονούνται ότι η αμερικανική στήριξη -υπό μορφήν πυρομαχικών ή αεροπορικών επιδρομών- υπήρξε άτολμη και πρόχειρη, για να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων. Οι προσπάθειες για τον σχηματισμό μιας αντιπολίτευσης κατά των Ταλιμπάν στο νότο ανατράπηκαν, όταν οι δυνάμεις του καθεστώτος εκτέλεσαν τον Αμπντούλ Χακ, τον γνωστότερο στρατιωτικό διοικητή της φυλής των Παστούν, στην οποία ανήκει σχεδόν η μισή χώρα, των κρατούντων περιλαμβανομένων.
Στο Πακιστάν, κερδίζει έδαφος η λαϊκή αντίδραση στον αμερικανικό πόλεμο. Μια διαδήλωση στο Καράτσι συγκέντρωσε 50.000 ανθρώπους, η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής, ενώ περίπου 10.000 μαχητές συγκεντρώθηκαν στα σύνορα με το Αφγανιστάν, πρόθυμοι να πολεμήσουν στο πλευρό των Ταλιμπάν.
Ο πρόεδρος του Πακιστάν Περβέζ Μουσάραφ έκανε μια συνειδητή προσπάθεια να ελαφρύνει το βάρος των συμμάχων του, όταν στις 30 Οκτωβρίου εξέφρασε την αισιοδοξία του για την εξέγερση στο εσωτερικό των Ταλιμπάν και απέσυρε την απαίτησή του για τερματισμό των βομβαρδισμών κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Επέμεινε ότι οι Ταλιμπάν δεν αντιπροσωπεύουν το σύνολο των Παστούν και συμπέρανε ότι οι λιποταξίες από το κίνημα είναι μια ρεαλιστική πιθανότητα. Οσο για την εσωτερική αντίδραση στους φιλοαμερικανούς συμμάχους του, είναι λιγότερο ισχυροί απ’ ό,τι αναμενόταν και η κυβέρνηση μπορεί να τους αντιμετωπίσει.
Κάποιοι από τους εφιάλτες που έδειχναν να έρχονται -μια ιδιαίτερα σκοτεινή στιγμή, μετά τη σφαγή τουλάχιστον 16 χριστιανών και ενός αστυνομικού στην πακιστανική επαρχία Παντζάμπ στις 28 Οκτωβρίου- φαίνεται ότι άρχισαν να υποχωρούν λίγες μέρες μετά. Οι δυνάμει μαχητές Ταλιμπάν που συγκεντρώθηκαν στο Πεσαβάρ δεν έχουν, μέχρι στιγμής, περάσει στο Αφγανιστάν, ενδεχομένως επειδή το καθεστώς δεν είναι διατεθειμένο να θρέψει έναν απαίδευτο και ελαφρά οπλισμένο όχλο. Η κυβέρνηση διαπραγματεύτηκε την αναστολή του αποκλεισμού της εθνικής οδού Καρακοράμ. Περίπου δέκα άτομα συνελήφθησαν ως ύποπτα για την εμπλοκή τους στη σφαγή των χριστιανών. (Ενώ η κυβέρνηση υπαινίχθηκε ότι κατηγορεί την Ινδία, άλλοι παρατηρητές υποψιάζονται τη Λασκάρ-ε-Τζχανγκβί, μια οργάνωση εξτρεμιστών οπαδών του σουνιτικού Ισλάμ, με πλούσιο ενεργητικό επιθέσεων εναντίον μειονοτήτων, όπως οι σιίτες μουσουλμάνοι. Ο ηγέτης της οργάνωσης θεωρείται ότι βρίσκεται στο Αφγανιστάν, και η επίθεση εναντίον των χριστιανών θα μπορούσε να προοιωνίζεται μια ευρύτερη προσπάθεια αποσταθεροποίησης του Πακιστάν.)
Πόσο καλές είναι οι προοπτικές για το είδος της κυβέρνησης στο Αφγανιστάν, που οι γείτονές του και ο αντιτρομοκρατικός συνασπισμός θα αποδέχονταν, με άλλα λόγια, μια κυβέρνηση με έντονο το στοιχείο των Παστούν, αλλά χωρίς σύνδεση με τους Ταλιμπάν ή το κίνημα ισλαμικής τρομοκρατίας της Αλ Κάιντα; Ο θάνατος του Αμπντούλ Χακ ανέτρεψε σαφώς αυτές τις ελπίδες, αλλά ενδεχομένως οι συνέπειές του ήταν περισσότερο ψυχολογικές παρά στρατηγικές.
Ο Χακ, παρά το τρομοκρατικό του παρελθόν, ήταν φιλοδυτικός, μιλούσε την Αγγλική και ήταν προφανώς ειλικρινής όταν έλεγε ότι θα φέρει την ειρήνη και μια καλή κυβέρνηση στη χώρα του. Αν και οι Ταλιμπάν τον εκτέλεσαν με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ των ΗΠΑ, δεν ήταν «λακές» των Αμερικανών. Αποκαλούσε την Αμερική «την πιο ηλίθια χώρα στον κόσμο όσον αφορά το θέμα του Αφγανιστάν» και ήταν έξαλλος με τη βομβιστική εκστρατεία. Οι Αφγανοί πίστευε, όπως και όλοι σχεδόν οι συμπατριώτες του, μπορούσαν να απελευθερωθούν μόνοι τους.
Η αποτυχημένη αποστολή του Χακ δεν ήταν μέρος κάποιου μεγάλου σχεδίου και ο θάνατός του δεν σήμανε «οπισθοχώρηση», επειδή δεν υπήρχε κάποια οργανωμένη αντίσταση, όπως διευκρίνισε Αμερικανός αξιωματούχος. Ωστόσο, η πακιστανική πόλη Πεσαβάρ, στα σύνορα, εξακολουθεί να είναι γεμάτη από εξόριστους διοικητές Παστούν, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι το μόνο πράγμα που τους συγκρατεί είναι ότι δεν έχουν την υποστήριξη των Αμερικανών και των συμμάχων τους. Ο Χατζί Μοχάμεντ Ζαμάν, κάποτε μαχητής κατά των Ρώσων, ισχυρίζεται ότι έχει στη διάθεσή του 200 τέτοιους διοικητές.
Μ’ έναν στρατό 10.000 ανδρών από τα προσφυγικά στρατόπεδα Αφγανών στο Πακιστάν, ισχυρίζεται ότι θα μπορούσε να απελευθερώσει τέσσερις επαρχίες στα ανατολικά του Αφγανιστάν. Οι φύλαρχοι στο εσωτερικό της χώρας περιμένουν το κάλεσμά του. Ο Χατζί Ζαμάν, από την άλλη πλευρά, περιμένει οικονομική και αεροπορική υποστήριξη από τη Δύση. Το ότι μέχρι σήμερα περίμενε εις μάτην δείχνει τις αμφιβολίες της συμμαχίας για τα κίνητρα και τις ικανότητες τέτοιων διοικητών.