Πρελούδιο για ναυάγιο ενός συντεταγμένου Brexit στις 31 Οκτωβρίου θεωρείται το βροντερό «νάιν», που έλαβε αυτήν την εβδομάδα από την καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον για τις εναλλακτικές προτάσεις που κατέθεσε στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αν και την ύστατη στιγμή άρχισε να αχνοφαίνεται η ελπίδα για μια συμφωνία μετά και την «εποικοδομητική» συνάντηση του Τζόνσον με τον Ιρλανδό ομόλογό του, Λίο Βαράντκαρ. Μόλις προχθές ο επικεφαλής διαπραγματευτής εκ μέρους των Βρυξελλών, Μισέλ Μπαρνιέ, εγκαινίασε εντατικές συνομιλίες για τις προτάσεις του Λονδίνου, σε μία ενέργεια που θεωρείται ενισχυτική της βρετανικής κυβέρνησης.
Το πράσινο φως για εσπευσμένες διαπραγματεύσεις δόθηκε από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προκειμένου να υπάρξει συμφωνία πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της προσεχούς Πέμπτης. Ωστόσο, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, εμφανίστηκε ιδιαίτερα επιφυλακτικός, υπογραμμίζοντας ότι ο χρόνος έχει παρέλθει, αλλά ότι πρέπει οι δύο πλευρές να εκμεταλλευθούν και την παραμικρή ευκαιρία.
Η επιχειρηματολογία του Βερολίνου στο τηλεφώνημα Μέρκελ – Τζόνσον ήταν πως, αν δεν παραμείνει στην τελωνειακή ένωση και στην ενιαία αγορά η Βόρεια Ιρλανδία, το Λονδίνο θα πρέπει να ξεχάσει τη συμφωνία. Η αντίδραση του Τζόνσον ήταν άμεση: Οι Βρυξέλλες καθιστούν αδύνατο ένα συναινετικό διαζύγιο. Πρόκειται για μια κυνική προσπάθεια του Βρετανού πρωθυπουργού να μεταθέσει τις ευθύνες στην Ε.Ε., κατήγγειλε το Εργατικό Κόμμα του Τζέρεμι Κόρμπιν.
Η δήλωση Τουσκ
Η απόρριψη του σχεδίου Τζόνσον από την Ε.Ε. επισφραγίστηκε και από τη δήλωση του Τουσκ, ο οποίος τού είπε ότι το ζητούμενο δεν είναι ποιος θα μείνει στο τέλος με τον μουντζούρη, οι Βρυξέλλες ή το Λονδίνο, αλλά το μέλλον της Ευρώπης και της χώρας του. Ηδη, δημοσιεύματα φέρουν την Ε.Ε. έτοιμη να προσφέρει στο Ηνωμένο Βασίλειο νέα προθεσμία έως το καλοκαίρι, παρόλο που ο Τζόνσον διαρρηγνύει τα ιμάτιά του ότι η χώρα του θα έχει εγκαταλείψει την Ε.Ε. στα τέλη του μήνα. Η δέσμευσή του αντιβαίνει, ωστόσο, στον νόμο που έχει ψηφίσει η Βουλή των Κοινοτήτων και κρίνει παράνομη οιαδήποτε έξοδο χωρίς συμφωνία.
Πολιτικοί αναλυτές θεωρούν ότι είναι πιθανό ο Τζόνσον να ζητήσει τελικά παράταση, αλλά στη συνέχεια να οδηγήσει τη χώρα του σε πρόωρες εκλογές και να διενεργήσει προεκλογική εκστρατεία, εμφανιζόμενος ως όμηρος του κοινοβουλευτισμού στη χώρα του, όπως μόνον ένας λαϊκιστής του δικού του βεληνεκούς θα μπορούσε να ισχυριστεί. Ολοι τον κατατρέχουν, η Ε.Ε., η Μέρκελ, η Βουλή και τα δικαστήρια στη χώρα του, θα μπορούσε να ισχυριστεί ενώπιον του εκλογικού σώματος και να εξασφαλίσει μεγαλύτερη πλειοψηφία διά της αυτοθυματοποίησής του.
Ο Τζόνσον υπέθετε ότι η εναλλακτική πρότασή του για την αποφυγή του μισητού –για το Λονδίνο– backstop (του μηχανισμού εγγυήσεων, δηλαδή, που ζητάει η Ε.Ε. μεταξύ Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας, ανεξάρτητα από την τύχη του Ηνωμένου Βασιλείου) δεν επρόκειτο να γίνει δεκτή. Η αγωνία του είναι ότι ενδεχόμενες υποχωρήσεις προς τις Βρυξέλλες θα στοιχίσουν την υποστήριξη των οπαδών του Brexit στο κόμμα του. Στο πλαίσιο αυτό, έχει επιλέξει να αυτοσκηνοθετηθεί ως σκληροπυρηνικός υπέρμαχος του Brexit ενόψει μιας νέας αναμέτρησης. Ισως η σαφέστερη ένδειξη ότι η χώρα οδεύει σε εκλογές ήταν η απόφαση του πρωθυπουργού να δώσει το πράσινο φως στους Εργατικούς να πραγματοποιήσουν συνομιλίες με αξιωματούχους των δημοσίων υπαλλήλων. Πρόκειται για συνήθη πρακτική πριν από τις εκλογές, προκειμένου η αντιπολίτευση να ενημερώσει στελέχη του δημοσίου τομέα για τις σχεδιαζόμενες αλλαγές σε περίπτωση που ανέλθει στην εξουσία.
Πάντως, σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι Εργατικοί στο εσωτερικό τους, καθώς μία πτέρυγα του κόμματος πιέζει τον ηγέτη Τζέρεμι Κόρμπιν να επιμείνει, από κοινού με άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης, πρώτα σε νέο δημοψήφισμα για το Brexit προτού εκτεθεί σε νέα αναμέτρηση. Την άποψη αυτή εκφράζει και ο πρώην πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ, και το βασικό σκεπτικό είναι πως οι Εργατικοί θα χάσουν τις επόμενες εκλογές. Ο ίδιος ο Κόρμπιν δηλώνει έτοιμος να πάει στις κάλπες μόλις φύγει από το τραπέζι η προοπτική ενός Brexit χωρίς συμφωνία. H βασική ένσταση της εσωκομματικής αντιπολίτευσης προς τον Κόρμπιν είναι ότι οι Εργατικοί δεν έχουν καταφέρει να επαναπατρίσουν τις ψήφους των υποστηρικτών της παραμονής στην Ε.Ε. από το Κόμμα των Φιλελεύθερων Δημοκρατών. Ενας δεύτερος λόγος που δεν ευνοεί το κόμμα σε μια νέα αναμέτρηση είναι η πάγια τάση των ψηφοφόρων των Εργατικών να απέχουν από τις εκλογικές διαδικασίες τον χειμώνα.
Οι δημοσκοπήσεις
«Ιστορικά δεν ευνοούμε την πραγματοποίηση εκλογών τον Νοέμβριο ή τον Δεκέμβριο, επειδή έχει κρύο και υγρασία. Οι ψηφοφόροι των Εργατικών δεν βγαίνουν από τα σπίτια τους. Γι’ αυτό προτιμούμε την άνοιξη», εξήγησε στους Financial Times μέλος του σκιώδους υπουργικού συμβουλίου. Πράγματι, στις τελευταίες δημοσκοπήσεις οι Τόρις φέρεται να έχουν διευρύνει την ψαλίδα στις 15 μονάδες με 38% έναντι 23% για τους Εργατικούς. Στον αντίποδα, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες χάνουν διαρκώς δυνάμεις κι έχουν φτάσει το 15%, σημειώνοντας πτώση 5%. Οι τελευταίοι έχουν χάσει μεγάλο μέρος της φιλοευρωπαϊκής ψήφου, καθώς οι οπαδοί του Remain (της παραμονής στην Ε.Ε.) έχουν μειωθεί κατά 7% μέσα σε μία εβδομάδα, ενώ οι Εργατικοί έχουν κερδίσει 9% στην αντίστοιχη δεξαμενή ψήφων, αποτελούμενη δηλαδή από όσους τάχθηκαν κατά του Brexit στο δημοψήφισμα το 2016. Την ίδια στιγμή, όμως, το Εργατικό Κόμμα έχει απολέσει ίδιο ποσοστό οπαδών του Brexit: μόλις 8% όσων είχαν ταχθεί υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε. πριν από τρία χρόνια σκοπεύουν να ψηφίσουν υπέρ των Εργατικών στην επόμενη αναμέτρηση. Αυτές οι μετρήσεις δικαιολογούν εν μέρει την αμφιθυμία, για δεύτερη φορά μετά το δημοψήφισμα, του ηγέτη του κόμματος, Τζέρεμι Κόρμπιν, απέναντι σε ένα νέο δημοψήφισμα και τη στάση που θα τηρήσει σε αυτήν την περίπτωση.
Βουλή, εκτάκτως, ημέρα Σάββατο
Η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε τα σχέδιά της για μια έκτακτη συνεδρίαση της Βουλής των Κοινοτήτων στις 19 Οκτωβρίου, το επόμενο Σάββατο δηλαδή, ακριβώς μετά την ολοκλήρωση της κρίσιμης Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι η πρώτη σαββατιάτικη σύγκληση του σώματος εδώ και 37 χρόνια, παρά τις μέχρι τώρα απαισιόδοξες προβλέψεις για την πιθανότητα μιας συμφωνίας με τις Βρυξέλλες ώς τα τέλη του μηνός. Κυβερνητικό στέλεχος ανέφερε, μάλιστα, ότι η έκτακτη συνεδρίαση θα πραγματοποιηθεί ανεξάρτητα από την έκβαση της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τελευταία φορά που συνεδρίασε η Βουλή Σάββατο ήταν στη διάρκεια του πολέμου με την Αργεντινή στα νησιά Φόκλαντ, το 1982, και πριν από αυτό κατά την κρίση στο Σουέζ, το 1956.