Το φάσμα νέας οικονομικής κατάρρευσης, καλπάζουσας ανεργίας και οξύτατης κοινωνικής κρίσης πλανάται και πάλι πάνω από την Τουρκία, η οποία 10 μήνες μετά την κατάρρευση της λίρας και τον καταποντισμό της οικονομίας, τώρα δέχεται το «πλαγιοκόπημα» της διεθνούς οικονομικής δυσπραγίας και κυρίως, τις συνέπειες της μοιραίας 11ης Σεπτεμβρίου. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με ιθύνοντες του τραπεζικού και επιχειρηματικού τομέα, είναι η χειρότερη ύφεση από το 1945 και μετά.
Διαδήλωση
Ανάλογη προς τα τεράστια προβλήματα της τουρκικής οικονομίας φαίνεται να ήταν η χθεσινή διαδήλωση σε κεντρικό σημείο της Αγκυρας, όπου συγκεντρώθηκαν ύστερα από μακρά πορεία, διαδηλωτές από ολόκληρη την Τουρκία, εκπρόσωποι συνδικαλιστικών οργανώσεων και εργατικών ομοσπονδιών. «Οχι στη φτώχεια, όχι στη διαφθορά, όχι στην ανεργία», δηλαδή «όχι στη λιτότητα του ΔΝΤ», ήταν το σύνθημα της παντουρκικής εκδήλωσης, η οποία είχε ως κομβικό σημείο την πλατεία Σιχιγέ της Αγκυρας, η οποία για μία φορά ακόμη χθες, τελούσε υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Ευκαιρία για πρόταση μομφής θεώρησε τον λαϊκό αναβρασμό, αλλά και τη δυσαρέσκεια του τραπεζικού τομέα και της επιχειρηματικής τάξης, το ισλαμικό Κόμμα της Ευτυχίας – τμήμα του εκτός νόμου Κόμματος της Αρετής, το οποίο μετά την απαγόρευσή του διασπάστηκε. Η πρόταση έχει στόχο τον «υπερυπουργό» Οικονομικών Κεμάλ Ντερβίς, ο οποίος εκκλήθη κατεσπευσμένα τον περασμένο Μάρτιο να σώσει την Τουρκία από το οικονομικό χάος. Τώρα, όμως, ο κ. Ντερβίς, από «Μεσσίας» μετατρέπεται σε εξιλαστήριο θύμα και αποδιοπομπαίο τράγο.
Το ισλαμικό Κόμμα της Ευτυχίας κατηγορεί τον υπερυπουργό Οικονομικών ότι εκπονεί προγράμματα λιτότητας και μεταρρυθμίσεων και ότι ασκεί πιέσεις στην κυβέρνηση Ετσεβίτ, αναγκάζοντάς την να εγκρίνει όλες τις δικές του επιλογές, χωρίς τελικώς να υπάρχει ουσιαστικό και θετικό αποτέλεσμα,
«Η ισοτιμία της τουρκικής λίρας με τα ξένα νομίσματα είναι απογοητευτική, ο πληθωρισμός και το δημόσιο χρέος υπερδιογκώθηκαν, επιχειρηματίες κήρυξαν πτώχευση και χιλιάδες εργάτες βρέθηκαν στο δρόμο. Ο Ντερβίς κόστισε στην τουρκική κοινή γνώμη ακριβά. Θα χρειαστούν χρόνια για να επουλωθούν οι πληγές τις οποίες άνοιξε», αναφέρεται στο κείμενο της πρότασης μομφής του Κόμματος της Ευτυχίας.
Στο ίδιο κείμενο, όμως, επισημαίνεται ότι η αποστολή 98 Τούρκων στρατιωτών των ειδικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν αποτελεί «προσφορά με αντίτιμο», που σημαίνει επιπλέον οικονομική βοήθεια, πράγμα το οποίο ζητούν εναγωνίως εκπρόσωποι της τουρκικής πολιτικής και οικονομικής τάξης τις προηγούμενες ημέρες.
Η πρόταση μομφής εναντίον Ντερβίς πρόκειται να συζητηθεί εντός των επόμενων ημερών, με μηδαμινές πιθανότητες επιτυχίας, εφ’ όσον ο τρικομματικός κυβερνητικός συνασπισμός Ετσεβίτ, Γκρίζων Λύκων, Γιλμάζ υπερπλειοψηφεί σε έδρες. Ορισμένοι αναλυτές, ωστόσο, υπενθυμίζουν ότι ο «δερβίσης της οικονομίας δέχθηκε αρκετά δηλητηριώδη βέλη και εξ οικείων», εάν οικείοι του μπορούν να θεωρηθούν κυβερνητικοί παράγοντες. Κρούοντας χθες τον κώδωνα του κινδύνου, Τούρκοι τραπεζίτες ανακοίνωσαν ότι έως τα τέλη της επόμενης εβδομάδας θα θέσουν στην κρίση της κυβέρνησης πρόγραμμα για την αναδιάρθρωση του χρέους των επιχειρήσεων, κυρίως μεσαίας και μικρής εμβέλειας, ώστε να διασωθούν όσο το δυνατόν περισσότερες. Στόχος είναι νέα δάνεια εκ μέρους της International Finance Corporation της Παγκόσμιας Τράπεζας, αντιπρόεδρος της οποίας υπήρξε ο κ. Ντερβίς. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης παράταση της προθεσμίας αποπληρωμής των τραπεζικών δανείων και χρηματική ενίσχυση των επιχειρήσεων, που «έχουν βρεθεί με δεμένα τα χέρια».
«Μαύρες τρύπες»
Οικονομικοί κύκλοι έκαναν λόγο για τρία δισ. δολάρια, χωρίς να διευκρινιστεί εάν το ποσό εντάσσεται στα 13 δισ. δολάρια του νέου εξωτερικού δανεισμού, που επιδιώκουν οι Τούρκοι επιχειρηματίες, προκειμένου να «κλείσουν μαύρες τρύπες» το 2002. Οι ίδιοι ελπίζουν σε μείωση των επιτοκίων δανεισμού, τα οποία κυμαίνονται στο 59% σε ετήσια βάση, τη στιγμή που οι αποδόσειςτων δωδεκάμηνων ομολόγων στο 80%.
Στα πολλά δεινά της τουρκικής οικονομίας συγκαταλέγονται η μείωση του ΑΕΠ κατά 8,5%, η βιομηχανική παραγωγή σημείωσε πτώση κατά 9,2% το Σεπέμβριο, ενώ σύμφωνα με χθεσινά στοιχεία, το δολάριο έχει ενισχυθεί έναντι της λίρας κατά 132,36a και το ευρώ κατά 120,63.
Ωστόσο η ισραηλινή κοινή γνώμη φαίνεται ότι τάσσεται στην πλειοψηφία της υπέρ της επιτάχυνσης της ειρηνευτικής διαδικασίας. Συγκεκριμένα το 53% υποστηρίζει την ταχύτατη επανάληψη των διαπραγματεύσεων έναντι 26%, που επιθυμούν κήρυξη πολέμου εναντίον της Παλαιστινιακής Αρχής.