Ισως κανείς δεν είναι σε θέση να πει αν θα συλληφθεί ποτέ ο Μπιν Λάντεν, αλλά οι πάντες μπορούν να διαπιστώσουν ότι μία σωρεία ανθρώπων, εταιρειών και παραγωγών είναι ήδη νικητές απ’ αυτόν τον απροσδιόριστων χρονικών και χωροταξικών διαστάσεων πόλεμο κατά της τρομοκρατίας κι από την αυξανόμενη φοβία που προκαλεί παγκοσμίως. Συνεργάτες της «Γκάρντιαν» επιχειρούν να δώσουν μια γενική εικόνα των απροσδόκητα ή τυχαία κερδισμένων.
Η πόλη του χρήματος
-Ενώ οι χαμένοι εντοπίζονται εύκολα στις νομισματικές αγορές, είναι δύσκολο να βρει κανείς τους κερδισμένους, εν μέρει επειδή κανένας δεν εστιάζεται στα καλά νέα και οι πληροφορίες περιστρέφονται ακόμη στο πώς η τραγωδία έπληξε μια ευρεία γκάμα επιχειρήσεων. Κάποιοι στους Λόιντς του Λονδίνου έπεσαν στην παγίδα να μιλήσουν ανοιχτά για την ιστορική ευκαιρία για κερδοσκοπία μετά τις 11 Σεπτεμβρίου σε μία επιστολή που εστάλη στην Νέιμς, ομάδα ατόμων που χρηματοδοτούν τις ασφαλιστικές δραστηριότητες των Λόιντς. Η επιστολή τόνιζε ότι οι Λόιντς διέρχονται μία από τις «ισχυρότερες» περιόδους που θυμάται κανείς. Οι παρατηρήσεις αυτές προκάλεσαν την κριτική βουλευτών ως στερούμενες εντελώς ευαισθησίας.
Σημαίες
-Ο πατριωτικός πυρετός που σαρώνει τις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τον Σεπτέμβρη έχει δώσει τη μεγαλύτερη κατά την τελευταία δεκαετία ώθηση της βιομηχανίας κατασκευής σημαιών. Εδώ και δύο μήνες, η ζήτηση της αστερόεσσας έχει εκατονταπλασιασθεί! Η αμερικανική παραγωγή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση, αλλά οι καιροσκόποι που προσπαθούν να εντοπίσουν προμηθευτές μέσα στο κλειστό κύκλωμα της κατασκευής σημαιών στις ΗΠΑ δυσκολεύονται. Παράλληλα, ωφελημένοι από τη ζήτηση είναι οι κατασκευαστές σημαιών στην Κίνα και την Ταϊβάν, όπου η παραγωγή αυξήθηκε κατά 10%.
Εκδόσεις
-Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου έχουν πυροδοτήσει μαζικό εκδοτικό ενδιαφέρον για τον έως τώρα άγνωστο κόσμο του Ισλάμ και της πολιτικής του, τα πετρέλαια της Κεντρικής Ασίας, το Αφγανιστάν μετά τη σοβιετική περιπέτεια και τη δομή του καθεστώτος των Ταλιμπάν και της Αλ Κάιντα. Οι ευνοημένοι από την αιφνίδια δίψα για σχετικές πληροφορίες είναι οι συγγραφείς και εκδότες ελάχιστων βιβλίων που δεν μπορούσαν να φαντασθούν την επιτυχία τους, όταν τα παρήγαγαν. Για παράδειγμα, το βιβλίο του Αχμέντ Ρασίντ με τίτλο «Ισλάμ, πετρέλαια και το νέο μεγάλο παιχνίδι στην Κεντρική Ασία» έχει πουλήσει 230.000 αντίτυπα -μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου μόλις 6.000!- βοηθούμενο ίσως και από την πληροφορία ότι μ’ αυτό κοιμάται ο Τόνι Μπλερ. Ο «Μυστικός πόλεμος στο Αφγανιστάν» έχει πουλήσει 40.000 αντίτυπα με απανωτές επανεκδόσεις. Και στη διεθνή έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης, προ εβδομάδων, ελάχιστα μιλούσαν για άλλο θέμα και οι παραγγελίες για τα σχετικά βιβλία ήταν απροσδόκητες.
ΜΜΕ
-Οι επιθέσεις ανέβασαν τα ποσοστά τηλεθέασης: το CNN απέκτησε κοινό 1.800.000 έναντι 330.000 τον Αύγουστο και το MSNBC 900.000 έναντι 229.000. Αλλά η συνεχής παγκόσμια κάμψη της διαφήμισης είχε μία καταστροφική, πτωτική μείωση των εισοδημάτων τους. Εφημερίδες και ραδιοφωνικοί σταθμοί επένδυσαν εκατομμύρια δολάρια στην αποστολή ανταποκριτών και εξοπλισμού στη Μέση και την Απω Ανατολή, εις βάρος άλλων τομέων λειτουργίας τους, αλλά η κυκλοφορία και η απήχησή τους αυξήθηκαν σημαντικά, με την «Γκάρντιαν» να έχει εξασφαλίσει τη μερίδα του λέοντος. Αλλά ο νικητής αυτής της κατηγορίας είναι αναμφισβήτητα το άγνωστο ώς τώρα τηλεοπτικό κανάλι του Κατάρ «Αλ Τζαζίρα», το μόνο με ζωντανές εικόνες από την Καμπούλ.
Μουσική
-Η τραγουδίστρια Ενια είδε ανέλπιστα το άλμπουμ της «Μια μέρα χωρίς βροχή» να συνοδεύει ηχητικά τις τηλεοπτικές εικόνες φρίκης από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και τις πωλήσεις του να φθάνουν τα τέσσερα εκατομμύρια αντίτυπα!
Αγαθά πολυτελείας
-Οι γυναίκες του Μανχάταν, αγχωμένες από ένα σπορίδιο (του άνθρακα) που δεν γνωρίζουν, στρέφονται σε μία τοξική ουσία που γνωρίζουν. Τις τελευταίες εβδομάδες, ακόμη και η παραδοσιακή περιποίηση με πάσης φύσεως καλλυντικά δεν κατάφερε να μειώσει τη μελαγχολία που κατέκλυσε τις γυναίκες μετά την 11η Σεπτεμβρίου και τα ραντεβού για καλλωπιστικές επεμβάσεις έχουν αυξηθεί σημαντικά. Ιδιαίτερη ζήτηση παρατηρείται στις ενέσεις Μποτόξ, που περιέχουν μία τοξίνη η οποία παραλύει τους μυς του προσώπου και απαλύνει τις ρυτίδες. Οι ασθενείς λένε «αν όχι τώρα, πότε θα το κάνω;», δηλώνει αφοπλιστικά η εκπρόσωπος της Αμερικανικής Εταιρείας αναισθητικής πλαστικής χειρουργικής.
Φαρμακευτικά προϊόντα
-Μολονότι δεν το δείχνουν, οι φαρμακοβιομηχανίες τρίβουν τα χέρια τους με την προοπτική ενός βιολογικού πολέμου και πολλές υπερβάλλουν σε πατριωτικές προσπάθειες να εφοδιάσουν με εμβόλια ευλογιάς και θεραπείες άνθρακα, ενώ μέσα τους μετρούν τα δολάρια της αξίας τους. Για τη γερμανική Μπάγιερ, λ.χ., ο πανικός του άνθρακα είναι αληθινό σωσίβιο, αφού δέχθηκε μαζικές παραγγελίες για θεραπεία του άνθρακα, σε μια εποχή που το επικίνδυνο φάρμακό της για την χοληστερόλη της είχε δημιουργήσει τεράστια οικονομικά προβλήματα. Αλλες δέκα εταιρείες προσπαθούν να εξασφαλίσουν ένα μερίδιο από τα 300 εκατ. εμβόλια ευλογιάς που αναζητά η Αμερική.
Συστήματα προστασίας
-Εταιρεία του Μίσιγκαν εμπορεύεται πλαστική τέντα, σαν μεγάλη τετράγωνη φούσκα (αξίας 1.359 δολαρίων) που περιέχει σύστημα φιλτραρίσματος του αέρα και το προωθεί με την εγγύηση ότι θα προστατεύσει ολόκληρη οικογένεια σε περίπτωση επίθεσης με σπορίδια άνθρακα. Εχουν πουληθεί μόλις 15 κομμάτια, ο πρόεδρος της εταιρείας ευελπιστεί, όμως, ότι σε λίγο δεν θα προλαβαίνει τις παραγγελίες. Αλλη εταιρεία καθαρίζει τα μολυσμένα από άνθρακα γραφεία -όπως έκανε προ ημερών με τα γραφεία του ABC News- έναντι μερικών εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων, ενώ μια άλλη προσφέρει «πακέτο» προστασίας των ταχυδρομικών υπαλλήλων, που περιλαμβάνει προστατευτική ολόσωμη φόρμα, μάσκα αερίου κι ένα ροζ πλαστικό δοχείο που η εταιρεία αποκαλεί «υποδοχέα ύποπτης αλληλογραφίας». Εταιρεία του Μπρίστολ κατασκευάζει συστήματα φιλτραρίσματος, ώστε οι εργαζόμενοι να ανοίγουν επιστολές και δέματα με ασφάλεια μέσα σε σφραγισμένους θαλάμους.
Βιομηχανία όπλων
– Η αγορά είναι τώρα ανοιχτή, δήλωσε ενθουσιασμένος Αμερικανός βιομήχανος όπλων, μετά τη δέσμευση του προέδρου Μπους ότι ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας θα διαρκέσει ακόμη και χρόνια. Αλλά και ευρωπαϊκές χώρες -Βρετανία, Γερμανία και Γαλλία- είτε προγραμματίζουν είτε πιέζονται να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες.
Χώρες
-Η Ρωσία ευνοείται περισσότερο από την παρούσα κρίση: σε αντάλλαγμα για τη συμπαράστασή της στις ΗΠΑ, προσδοκά συμφωνία για το αντιπυραυλικό σύστημα των ΗΠΑ και συμβιβασμό για τη συνθήκη αντιβαλλιστικών πυραύλων και τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς. Το Ιράν -τρομοκρατικό κράτος για την Αμερική- προσδοκά να βγει από τον πάγο χάρη στην αντίθεσή του προς τους Ταλιμπάν. Και το Πακιστάν προσδοκά άρση των εις βάρος του κυρώσεων, ανακούφιση από τα χρέη του και επίσημη αναγνώριση των παρόντων συνόρων του Κασμίρ με την Ινδία.
Η λέσχη των πρώην προέδρων
Δύσκολα μπορεί να βρει κανείς μια διεύθυνση πιο κοντά στην καρδιά της αμερικανικής εξουσίας. Τα γραφεία της Καρλάιλ Γκρουπ (Carlyle Group) βρίσκονται ανάμεσα στον Λευκό Οίκο και το Καπιτώλιο και πλησιέστατα στο αρχηγείο του Εφ-Μπι-Αϊ και σε πολλά υπουργεία. Η διεύθυνση αντικατοπτρίζει τη θέση της εταιρείας στο κέντρο του κατεστημένου της Ουάσιγκτον, αλλά μέσα στη φρενίτιδα των γεγονότων του τελευταίου διμήνου, ουδείς της έδωσε ιδιαίτερη σημασία και ελάχιστοι έχουν ακούσει κάτι γι’ αυτήν.
Ακριβώς αυτό θέλει η Καρλάιλ. Εδώ και 14 χρόνια, χωρίς σχεδόν καμία δημοσιότητα, έχει καταρτίσει έναν εντυπωσιακό κατάλογο προσωπικοτήτων -από τον πρώην πρόεδρο Μπους και τον υπουργό του επί των Εξωτερικών, Τζέιμς Μπέικερ, ώς τον Τζον Μέιτζορ και αρκετούς πανίσχυρους Ασιάτες- των οποίων χρησιμοποιεί τις επαφές και την επιρροή, για να προαγάγει τις επιχειρήσεις της: Οχήματα και εξοπλισμό για τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ. Αλλά από την έναρξη του πολέμου κατά της τρομοκρατίας η Καρλάιλ -που ανεπισήμως αποτιμάται σε 3,5 τρισ. δολάρια- έχει αποκτήσει μία ιδιαίτερη σημασία: Χρησιμεύει ως έμμεσος σύνδεσμος ανάμεσα στην αμερικανική στρατιωτική πολιτική στο Αφγανιστάν και στις προσωπικές οικονομικές δραστηριότητες των διάσημων υποστηρικτών της. Και ώς πριν από μερικές εβδομάδες η Καρλάιλ διέθετε κι έναν ακόμη παράδοξο σύνδεσμο με την κρίση στο Αφγανιστάν: Στους επενδυτές της περιλαμβάνονταν μέλη της οικογένειας Μπιν Λάντεν!
Αυτό που κάνει την Καρλάιλ να ξεχωρίζει είναι ο τρόπος που εκμεταλλεύεται τις πολιτικές επαφές της. Από τότε που ανέλαβε την ηγεσία της ο πρώην υπουργός Αμύνης των ΗΠΑ, Φρανκ Καρλούτσι, το 1989, έφερε μαζί του μία φάλαγγα πρώην υφισταμένων του από το Πεντάγωνο και τη CIA με πλήρη συνείδηση της κλίμακας επιχειρήσεων που θα μπορούσε να κάνει μία εταιρεία σαν την Καρλάιλ στους διαδρόμους των κυβερνητικών κτιρίων. Εταιρείες σαν αυτή κερδίζουν τεράστια ποσά αγοράζοντας φίρμες που δεν λειτουργούν με μεγάλη δημοσιότητα σε χαμηλή τιμή και πουλώντας τις με υψηλό κέρδος.
Είναι ευνόητο ότι η Καρλάιλ πληρώνει καλά τους υποστηρικτές της. Ο Τζον Μέιτζορ εισπράττει 105.000 στερλίνες για ετήσια εργασία 28 ημερών, ο Μπους δίνει διαλέξεις για την εταιρεία και πληρώνεται με μετοχές στις επενδύσεις της -υπολογίζεται ότι κάθε ομιλία αμείβεται με 80.000 δολάρια. Οι υψηλές αμοιβές έχουν προσελκύσει προσωπικότητες απ’ όλον τον κόσμο: Τον πρώην πρόεδρο των Φιλιππίνων, Φιντέλ Ράμος, τον πρώην πρωθυπουργό της Ταϊλάνδης, Πανιαρατσούν, τον πρώην πρόεδρο της Μπούντεσμπανκ, Καρλ Οτο Πελ, και άλλους.
Εκανε την τύχη της…
Αγνωστη, χωρίς κέρδη βρετανική εταιρεία παρασκευής φαρμάκων, που ιδρύθηκε από επιστήμονες στο πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, πρωτοστατεί στην απάντηση της Αμερικής στην απειλή μιας τρομοκρατικής επίθεσης με ιούς ευλογιάς. Τα εργαστήριά της στη Μασαχουσέτη φρουρούνται εντυπωσιακά μετά την 11η Σεπτεμβρίου.
Η εταιρεία, που απασχολεί 160 εργαζόμενους, εισέπραξε 343 εκατ. δολάρια πέρυσι πουλώντας 40 εκατ. δόσεις του εμβολίου κατά της ευλογιάς, που ακόμη δοκιμαζόταν στα εργαστήριά της, επειδή οι Αμερικανοί αποφάσισαν να αποκτήσουν απόθεμα εμβολίων ύστερα από πληροφορίες ότι τρομοκράτες ίσως χρησιμοποιήσουν ιούς ευλογιάς. Από τον Σεπτέμβριο, ο υπουργός Υγείας των ΗΠΑ αύξησε τον αριθμό των προς αγορά εμβολίων σε 54 εκατομμύρια και ζήτησε η παράδοση των δόσεων του 2004 να γίνει μέσα στο 2002. Παρέκαμψε ακόμη και την απαίτηση εγγύησης για παρενέργειες του εμβολίου, έτσι που η εταιρεία δεν χρειάζεται να συμπληρώσει τις κλινικές δοκιμές.
Ολα αυτά αποτέλεσαν σοκ για την εταιρεία, που από το 1992 που ιδρύθηκε, είχε απώλειες. Οι μετοχές της ανέβηκαν από 120 σε 265 πένες μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Το μόνο αρνητικό στην υπόθεση είναι ότι δεν ανήκει πια στους επιστήμονες που την ίδρυσαν.
Ενας πλούτος γνώσης
Στη διάρκεια συγκρούσεων ανοίγει η όρεξη των μέσων ενημέρωσης για όλο και περισσότερες ειδήσεις. Οπως και κατά τον πόλεμο του Κόλπου και την κρίση στο Κοσσυφοπέδιο, είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς τους ανθρώπους του Τζέινς, αφού η εταιρεία αυτή, που παρέχει στρατιωτικές, πολιτικές και ασφαλιστικές πληροφορίες από ανεξάρτητες πηγές σε πελάτες όπως η CIA και η Διεθνής Αμνηστία, διεξάγει έναν αληθινό πόλεμο σε άλλο επίπεδο.
Ο ιδρυτής της, Φρέντερικ Τόμας Τζέιν, ήταν ένας εκκεντρικός τύπος με αληθινό πάθος για τις ναυτικές υποθέσεις που πέρασε τα πρώτα χρόνια του παίζοντας ναυμαχίες και την εφηβεία του εξερευνώντας τις εκρηκτικές δυνατότητες της χημείας και σχεδιάζοντας πολεμικά πλοία.
Σήμερα η Τζέινς είναι μία εταιρεία μεγάλων εκδοτικών συμφερόντων, με γραφεία σε έξι χώρες και περισσότερους από 120 τίτλους βιβλίων που καλύπτουν στρατιωτικά, επιχειρηματικά, αστυνομικά θέματα και θέματα ασφάλειας, μεταφορών και μυστικών πληροφοριών. Εχει καλύψει θέματα από τα αεροεκτοξευόμενα όπλα ώς την παγκόσμια τρομοκρατία, από τις αναλύσεις ισλαμικών υποθέσεων ώς τα ενδιαφέροντα της αστυνομίας.
Η ανεξάρτητη προσέγγιση των στρατιωτικών υποθέσεων εκ μέρους του Φρεντ Τζέιν εξακολουθεί να χαρακτηρίζει το πνεύμα της εταιρείας ακόμη και σήμερα, μολονότι πολλοί τον κατηγόρησαν ως μη πατριώτη, επειδή πουλούσε πληροφορίες σε οποιονδήποτε. Αυτό το ανεξάρτητο πνεύμα είναι που μπορεί να σταθεί στο σημερινό κλίμα και εξηγεί και τη δημοτικότητα τη εταιρείας σε όλον τον κόσμο. Οπως λέει το κορυφαίο διοικητικό στέλεχός της, ο Αλφρεντ Ρόλινγκτον, «δεν κάνουμε υποθέσεις για το τι μπορεί να συμβεί στη συνέχεια, απλώς προσπαθούμε να ενημερώσουμε τον κόσμο για το τι ακριβώς συμβαίνει τώρα».
Στο ερώτημα αν ο πόλεμος είναι καλός για επιχειρήσεις, ο ίδιος απαντά: «Σε περιόδους κρίσεων, κυβερνήσεις και στρατιωτικοί -πελάτες μας- δεν θέλουν να πουν στον κόσμο τι συμβαίνει κι αυτό είναι κατανοητό. Από την άλλη, υπάρχει μία αυξημένη ζήτηση πληροφοριών. Χρησιμοποιώντας την κρίση στο Κοσσυφοπέδιο ως μοντέλο, θα βρεθούμε στη μετά τους Ταλιμπάν εποχή στη θέση να δώσουμε πολλές και σωστές συμβουλές για τη νέα κατάσταση. Τότε, νομίζω ότι θα δούμε τις επιχειρήσεις να αυξάνονται».