Σε εκτεταμένες σφαγές και λεηλασίες των μέχρι πρότινος υπερασπιστών της στρατηγικής σημασίας πόλης Μαζάρ ι Σαρίφ, στον αφγανικό Βορρά, επιδόθηκαν οι δυνάμεις της Βόρειας Συμμαχίας που εισήλθαν στην πόλη, έπειτα από πολυήμερη πολιορκία. Εκατοντάδες Πακιστανοί μαχητές, οι οποίοι είχαν σπεύσει να πολεμήσουν στο πλευρό των Ταλιμπάν, σφαγιάστηκαν από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, εγκαταλελειμμένοι από τους συμπολεμιστές τους, που έφυγαν από την πόλη χωρίς να τους ενημερώσουν.
Οπως επιβεβαίωσε διοικητής των δυνάμεων της Βόρειας Συμμαχίας στον δημοσιογράφο της βρετανικής εφημερίδας «Γκάρντιαν», οι πολεμιστές Ταλιμπάν εγκατέλειψαν το Μαζάρ πριν από τέσσερις ημέρες, αφήνοντας στην τύχη τους περίπου 1.200 Πακιστανούς, οι οποίοι παγιδεύτηκαν από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης σε σχολείο, στα περίχωρα της πόλης και 200 από αυτούς σκοτώθηκαν.
Δεν έγινε σαφές αν οι Πακιστανοί εθελοντές, πολλοί από τους οποίους είχαν μόλις φθάσει στο Αφγανιστάν, σκοτώθηκαν στη μάχη ή εκτελέστηκαν, αφού παραδόθηκαν. Οι Πακιστανοί, όπως λένε αφγανικές πηγές, συνέχισαν να ανθίστανται για τουλάχιστον 48 ώρες, μετά την πτώση της Μαζάρ ι Σαρίφ. «Υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες για βίαια επεισόδια και συνοπτικές εκτελέσεις», δήλωσε η εκπρόσωπος του ΟΗΕ Στέφανι Μπούνκερ, το προηγούμενο βράδυ στο Ισλαμαμπάντ.
Εξάλλου, ο ΟΗΕ επιβεβαίωσε ότι ένοπλες ομάδες στο Μαζάρ ι Σαρίφ λεηλάτησαν τα γραφεία του Οργανισμού και των υπηρεσιών αρωγής του και εισέβαλαν σε αποθήκες τροφίμων, ώρες πριν και μετά την πτώση της πόλης, την Παρασκευή. Επιπλέον, στρατιώτες της Βόρειας Συμμαχίας κατάσχεσαν το φορτίο αυτοκινητοπομπής της Unicef, που μετέφερε σκηνές και αντλίες νερού. Οι στρατιώτες άρπαξαν ακόμη έπιπλα, υπολογιστές και ραδιόφωνα από τα γραφεία της Unicef. «Αμέσως μετά την πτώση της πόλης, ομάδες ενόπλων εισήλθαν στους χώρους της οργάνωσης και δεν άφησαν τίποτα», είπε ο εκπρόσωπος της Unicef Τσούλο Χουγιάν.
Ανώνυμες πηγές ανέφεραν ότι οι Ταλιμπάν αφήνουν συχνά πίσω τους «ξένους» εθελοντές, όταν προβαίνουν σε τακτική υποχώρηση. «Υπάρχει ένας λανθάνων ρατσισμός στο Αφγανιστάν, παρά τα όσα λέγονται για υποστήριξη των Ταλιμπάν προς τους Αραβες αδελφούς τους», επισήμανε εργαζόμενος ανθρωπιστικής οργάνωσης στην περιοχή.
Εκτελέσεις αιχμαλώτων
Για αήθεις εκτελέσεις αιχμαλώτων και λεηλασίες στην κυριευμένη πόλη του Μαζάρ κάνει λόγο και δημοσίευμα της εφημερίδας New York Times. Στρατιώτες της Συμμαχίας, που είχαν την αμέριστη στήριξη των ΗΠΑ, γράφει η εφημερίδα, κατάκλεβαν πτώματα και υπόγεια των Ταλιμπάν, αρπάζοντας παπούτσια, σακιά με ζάχαρη, φακούς τσέπης και ό,τι άλλο έβρισκαν.
Οι γραμμές των Ταλιμπάν έσπασαν έπειτα από δίωρο βομβαρδισμό και μια ωριαία επίθεση με άρματα μάχης και πυροβολικό. Καθώς οι Ταλιμπάν εγκατέλειπαν την πόλη, τα αμερικανικά αεροσκάφη βομβάρδιζαν τα οχήματα που τους μετέφεραν. Οταν λίγο αργότερα μπήκαν οι άνδρες της Βόρειας Συμμαχίας άρχισαν να κατακλέβουν τα πτώματα και τις κρυψώνες τους. «Οι στρατιώτες θα πρέπει να ήταν πολύ θυμωμένοι», δήλωσε διοικητής της Βόρειας Συμμαχίας, όταν ρωτήθηκε για τους εκτεταμένους σκοτωμούς των πολιορκημένων Ταλιμπάν και των συμμάχων τους.
Ανησυχίες
Τα όσα επακολούθησαν της κατάληψης του Μαζάρ ήταν το άσχημο τέλος μιας καλά οργανωμένης επίθεσης, ενώ οι εκτεταμένες εκτελέσεις δημιουργούν ανησυχία για το ενδεχόμενο να μην μπορέσουν οι συμμαχικές δυναμεις να ελέγξουν τους άνδρες της Βόρειας Συμμαχίας. Χθες, η Υπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Μαίρη Ρόμπινσον κάλεσε τις ΗΠΑ και τη Βρετανία να εγγυηθούν ότι δεν θα διαπραχθούν σφαγές κατά τη μεταβίβαση του ελέγχου των πόλεων, που ήταν στα χέρια των Ταλιμπάν στη Βόρεια Συμμαχία.
Ανθρωποκυνηγητό για την εξόντωση Λάντεν – Ομάρ
Παρά την καλπάζουσα προέλαση της Βόρειας Συμμαχίας το τελευταίο τετραήμερο, που είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη της Καμπούλ και την εκδίωξη των Ταλιμπάν από το 50% του αφγανικού εδάφους, ο αρχικός στόχος της αμερικανικής πολεμικής εκστρατείας, δηλαδή η εξόντωση του Οσάμα μπιν Λάντεν και της τρομοκρατικής του οργάνωσης «Αλ Κάιντα» δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ δήλωσε χθες ότι ο Σαουδάραβας τρομοκράτης παραμένει ασύλληπτος, ενώ ουδείς φαίνεται να γνωρίζει το κρησφύγετό του. Σύμφωνα με τα τηλεγραφήματα των διεθνών πρακτορείων, οι δυνάμεις της «Αλ Κάιντα», στην πλειοψηφία τους μη Αφγανοί ισλαμιστές (κυρίως πακιστανικής και αραβικής προέλευσης), αναδιπλώθηκαν προς τη νότια πόλη Κανταχάρ και προετοιμάζονται για ανταρτοπόλεμο διαρκείας, σε συνεργασία με τις εναπομείνασες δυνάμεις των Ταλιμπάν.
Στην Κανταχάρ έχει καταφύγει και ο θρησκευτικός ηγέτης των Ταλιμπάν, μουλάς Ομάρ, ο μοιραίος άνθρωπος του φονταμενταλιστικού καθεστώτος εξαιτίας της απόφασής του, το 1996, να προσφέρει πολιτικό άσυλο και συνεργασία στον Λάντεν. Αρχικές πληροφορίες του ρωσικού πρακτορείου «Νοβόστι» σύμφωνα με τις οποίες ο Ομάρ είχε περάσει τα σύνορα αναζητώντας καταφύγιο στο Πακιστάν, διαψεύσθηκαν γρήγορα με ραδιοφωνικό μήνυμα του ίδιου του θρησκευτικού ηγέτη.
Απευθυνόμενος στις ένοπλες δυνάμεις των Ταλιμπάν, ο μουλάς Ομάρ δήλωσε: «Μην ακούτε την προπαγάνδα των μέσων ενημέρωσης της αντιπολίτευσης. Είμαι στην Κανταχάρ και δεν μετακινήθηκα πουθενά αλλού. Δίνουμε τη μάχη του Ισλάμ… Σας διατάζω να υπακούσετε πλήρως στους διοικητές σας. Μη μετακινείσθε εδώ κι εκεί. Ανασυνταχθείτε, αντισταθείτε, παλέψτε… Οποιοι εγκαταλείπουν τις θέσεις τους είναι σαν κοτόπουλα με κομμένα κεφάλια και θα καταλήξουν σύντομα σε κάποιο χαντάκι»!
Σε αντίθεση με την Καμπούλ, που δεν ήταν ποτέ φιλική προς τους Ταλιμπάν, η γενέτειρα του Ομάρ Κανταχάρ υπήρξε το κατ’ εξοχήν προπύργιο των φονταμενταλιστών. Το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού της πόλης και της γύρω περιοχής ανήκει στην φυλή των Παστούν, πράγμα που δίνει στους Ταλιμπάν περισσότερες δυνατότητες αντίστασης.
Σε κάθε περίπτωση, η άλωση της Καμπούλ και σειράς άλλων πόλεων στο βόρειο και το δυτικό τμήμα της χώρας, σε συνδυασμό με τα φαινόμενα αποδιοργάνωσης και αποστασίας στο εσωτερικό των Ταλιμπάν, σφίγγει απειλητικά τον κλοιό γύρω από το δίδυμο Ομάρ – Λάντεν. «Η καταδίωξή τους θα είναι πολύ ευκολότερη μετά την κατάληψη της Καμπούλ καθώς θα έχουν στη διάθεσή τους λιγότερο χώρο για να ελιχθούν και να κρυφτούν», εκτιμούσε χθες ο εκ των ηγετών της Βόρειας Συμμαχίας, Γιουνίς Κανούνι. Στο μεταξύ, αμερικανικές δυνάμεις έχουν εξαπολύσει πραγματικό ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό και την εξόντωση του Λάντεν, όπως δήλωσε ο υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, Τόμας Γουάιτ, στο τηλεοπτικό δίκτυο CΝΝ.
Φόβοι για την κυβέρνηση οπλαρχηγών
Μετά τη δραματική προέλαση των δυνάμεων της Βόρειας Συμμαχίας, οι δυτικές κυβερνήσεις φοβούνται ότι η διπλωματία δεν προλαβαίνει τις εξελίξεις και ότι το Αφγανιστάν θα βρεθεί για μια ακόμη φορά στο έλεος μιας κατακερματισμένης συμμαχίας με φρικτές επιδόσεις στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι οπλαρχηγοί που απαρτίζουν τη Βόρεια Συμμαχία δηλώνουν ότι έχουν λύσει τις μεταξύ τους διαφορές, όμως ακόμη και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές τους αμφιβάλλουν ότι μπορούν να κυβερνήσουν μόνοι τους.
Το 1992, όταν η κυβέρνηση του υποστηριζόμενου από τους Σοβιετικούς Νατζιμπουλάχ κατέρρευσε, υπήρχαν ελπίδες ότι οι μουτζαχεντίν (που σήμερα αποτελούν τον κύριο όγκο της Βόρειας Συμμαχίας) θα έφερναν την ειρήνη στο Αφγανιστάν. Αντ’ αυτού, οι μεγάλες εθνικές και θρησκευτικές τους διαφορές, αλλά και το σχίσμα μεταξύ συντηρητικών και προοδευτικών οδήγησε σε νέες αιματοχυσίες και τελικά στην άνοδο των Παστούνων Ταλιμπάν. Ο κατακερματισμός επιβιώνει ώς σήμερα: Ο Ουζμπέκος ηγέτης Ρασίντ Ντοστούν επανέκτησε το παλιό του προπύργιο, στο Μαζάρ ι Σαρίφ. Ο Τατζίκος Ισμαήλ Χαν έχει πάρει τον έλεγχο της Χεράτ, ενώ ο κύριος όγκος των δυνάμεών του βρίσκεται στα βορειοανατολικά.
Με τους Παστούνους
Παράλληλα, οι σιίτες Χαζάροι πολεμούν για τον έλεγχο των κεντρικών και βόρειων περιοχών. Οπως δηλώνουν ανώτατοι αξιωματούχοι από τη Βρετανία και το Ιράν, η Βόρεια Συμμαχία δεν θα είναι σε θέση να εδραιώσει την κυριαρχία της στην Καμπούλ αν δεν οικοδομήσει μια ευρεία συμμαχία με τους Παστούνους.
Ηδη οι ειδήσεις των σφαγών, των απαγωγών αμάχων και των λεηλασιών μόλις έπεσε το Μαζάρ ι Σαρίφ έχουν προβληματίσει τους Δυτικούς υποστηρικτές της αμερικανικής εκστρατείας.
Σύμφωνα με την αμερικανική οργάνωση Human Rights Watch, που παρακολουθεί την κατάσταση στο Αφγανιστάν εδώ και χρόνια, πριν αναλάβουν οι Ταλιμπάν τον έλεγχο της Καμπούλ το 1996, οι τρεις κύριες συνιστώσες της Βόρειας Συμμαχίας «βίαζαν, πραγματοποιούσαν συνοπτικές εκτελέσεις, αυθαίρετες συλλήψεις και βασανιστήρια, ενώ ευθύνονταν για εξαφανίσεις ατόμων». Το 1995, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε ανακοινώσει ότι οι δυνάμεις του Τατζίκου Μασούντ, που βρίσκονταν στην Καμπούλ, «σκόρπισαν το χάος, λεηλατώντας ολόκληρους δρόμους και βιάζοντας γυναίκες». Τον Μάιο του 1997, οι Ουζμπέκοι του στρατηγού Αμπντούλ Μαλίκ Παχλαβάν αιχμαλώτισαν και σκότωσαν περίπου 3.000 Ταλιμπάν στο Μαζάρ ι Σαρίφ. Οπως πρόσφατα παραδέχθηκε ο απεσταλμένος του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν Φρανσέσκο Βεντρέλ, ορισμένοι διοικητές της Βόρειας Συμμαχίας πρέπει να δικαστούν για εγκλήματα πολέμου αντί να τους επιτραπεί να κυβερνήσουν.
Ο Αμπντουλάχ Αμπντουλάχ
Ετσι, ως πιθανή ηγετική προσωπικότητα αναδεικνύεται ο Αμπντουλάχ Αμπντουλάχ, «υπουργός Εξωτερικών» της Βόρειας Συμμαχίας, ο οποίος, σε πρόσφατη συνέντευξή του, είχε δηλώσει πρόθυμος να μοιραστεί την εξουσία με τον 86χρονο Παστούνο πρώην βασιλιά Ζαχίρ Σαχ.
Συγκρατημένη ευφορία από την Ευρώπη
ΛΟΝΔΙΝΟ. Με ανάμικτα συναισθήματα υποδέχθηκε η Ευρώπη την είδηση της άλωσης της Καμπούλ, καθώς -παρά την αρχική ευφορία- κοινή διαπίστωση αποτελεί ότι για να είναι ομαλή η μετάβαση του Αφγανιστάν από το καθεστώς των Ταλιμπάν στον εκδημοκρατισμό απαιτείται η παρουσία του ΟΗΕ και η συναινετική προετοιμασία της διάδοχης κατάστασης.
Την ανάγκη να καλυφθεί το κενό εξουσίας από τα Ηνωμένα Εθνη «το ταχύτερο δυνατόν» υπογράμμισε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Τόνι Μπλερ, ενώ σε επίσημη ανακοίνωσή του το Φόρεϊν Οφις κάλεσε τον ΟΗΕ να συμβάλει στη διαμόρφωση μίας ευρείας, μεταβατικής κυβέρνησης, «η οποία θα απηχεί την πολυφωνία και θα διασφαλίζει σε όλους τους Αφγανούς την πρόσβαση σε αυτήν». Ικανοποιήμενος από τις στρατιωτικές επιτυχίες του τελευταίου 24ώρου εμφανίσθηκε και ο Βρετανός υπουργός Αμυνας, Τζέφρι Χουν.
Χαιρετίζει η Ε.Ε.
Η Ε.Ε. χαιρέτισε την προέλαση των μαχητών της Βόρειας Συμμαχίας και προέβλεψε ότι πλησιάζει η μέρα, «που οι Ταλιμπάν θα αποτελούν ιστορία για το Αφγανιστάν». Εκπρόσωπος της επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Κομισιόν δήλωσε ότι θα πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για το σχηματισμό συναινετικής κυβέρνησης και επανέλαβε ότι οι πρωτοβουλίες ανήκουν πλέον στα Ηνωμένα Εθνη. «Η ανάγκη για εφαρμογή της πολιτικής λύσης είναι επιτακτικότερη από ποτέ», τόνισε από την πλευρά του ο Γάλλος πρόεδρος, Ζακ Σιράκ, ενώ εκπρόσωπος του γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών κάλεσε τους ηγέτες της Βόρειας Συμμαχίας να επιδείξουν «υπεύθυνη συμπεριφορά». «Μία συμφωνία μεταξύ όλων των αφγανικών ομάδων είναι επείγουσα», μετά την πτώση της Καμπούλ, αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ανακοίνωση. Η Γαλλία συμμετέχει άλλωστε στις προσπάθειες του ΟΗΕ και του ειδικού απεσταλμένου του Οργανισμού, Λαχντάρ Μπραχίμι, για τη σύσταση μία αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης. Πιο συγκρατημένα αντέδρασε η Ιταλία, η οποία χαιρέτισε μεν την πτώση της αφγανικής πρωτεύουσας, αλλά προειδοποίησε ότι οι Ταλιμπάν ενδεχομένως να μην είναι σε τόσο δεινή θέση. «Αν και δεν είμαι στρατιώτης, αμφισβητώ ότι οι Ταλιμπάν, που ήλεγχαν το 90% της χώρας μέχρι προχθές, αποσύρθηκαν ξαφνικά με τέτοια ταχύτητα», σχολίασε η αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας, Μαργκερίτα Μπονβιέρ.
Προσεκτικό το Πεκίνο
Στο μεταξύ εξίσου προσεκτικά αντέδρασε και το Πεκίνο, το οποίο εξέφρασε την ελπίδα να υπάρξει σύντομα ειρήνη στο Αφγανιστάν. «Ενημερωθήκαμε για τις αλλαγές στον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Ελπίζουμε ότι όλες οι προσπάθειες θα κινηθούν προς την κατεύθυνση μίας τελικής λύσης με έναν ειρηνικό τρόπο», ανέφερε χαρακτηριστικά εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος αρνήθηκε πάντως να απαντήσει αν η Κίνα, όπως και οι ΗΠΑ, αντιτίθεται στην ανάληψη της εξουσίας από τη Βόρειο Συμμαχία. Πρόσθεσε όμως ότι ο ΟΗΕ πρέπει να αναμιχθεί ενεργότερα στη διαμόρφωση της διάδοχης κυβέρνησης.