Δεκάδες νεκροί, ίσως και πάνω από 100, παρά τις επίσημες δια-ψεύσεις, χιλιάδες συλλήψεις, πυρπόληση κρατικών τραπεζών, αστυνομικών τμημάτων και βενζινάδικων, πενθήμερο διαδικτυακό μπλακ άουτ, κατάρες κατά των ΗΠΑ και του Ισραήλ και καθημερινές μαζικές διαδηλώσεις είναι το αποτέλεσμα των ταραχών σε τουλάχιστον εκατό ιρανικές πόλεις που προκάλεσε η απόφαση της Τεχεράνης να επιβάλει περιορισμούς στην αγορά πετρελαίου (60 λίτρα τον μήνα ανά οδηγό) και να αυξήσει την τιμή των καυσίμων κατά 50%. Πρόκειται για απόρροια των αμερικανικών κυρώσεων μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία του 2015 και την κατάρρευση των ιρανικών εξαγωγών «μαύρου χρυσού».
Ο επίσημος πληθωρισμός κινήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους στο 40%, το εθνικό νόμισμα έχει κατακρημνιστεί και η τιμή του κρέατος και των πουλερικών έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 60%, των γαλακτοκομικών και των αυγών κατά 40% και των λαχανικών κατά 50%. Αυτό που ξεκίνησε σαν μια απλή διαμαρτυρία για την αύξηση του κόστους ζωής στη χώρα μοιάζει να εξελίσσεται σε μια αμφισβήτηση του ιρανικού καθεστώτος συνολικά.
Η βιαιότητα με την οποία το ιρανικό θεοκρατικό καθεστώς κατέπνιξε την εξέγερση των αγανακτισμένων πολιτών δεν έχει ακόμη καταγραφεί πλήρως, ούτε καν από τα διεθνή ΜΜΕ, καθώς το πολυήμερο μπλακ άουτ στο Ιντερνετ καθιστά ιδιαίτερα δυσχερές το έργο της επαλήθευσης πληροφοριών από ξένους και ντόπιους δημοσιογράφους. Ανεπίσημα στοιχεία κάνουν λόγο για 100 έως 200 νεκρούς, 3.000 τραυματίες και 1.000 συλληφθέντες αφότου ο πρόεδρος της χώρας, Χασάν Ρουχανί, κάλεσε τις δυνάμεις ασφαλείας να πάρουν τον έλεγχο της κατάστασης στα χέρια τους, αποκαλώντας τις κινητοποιήσεις «λεηλασίες», ενώ ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης της χώρας, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, χαρακτήρισε τους διαμαρτυρόμενους πολίτες «χούλιγκαν». «Οι αντεπαναστατικές δυνάμεις και οι εχθροί του Ιράν ανέκαθεν υποστήριζαν τη δολιοφθορά και την παραβίαση της ασφάλειας κι αυτό εξακολουθούν να πράττουν», διακήρυξε ο Χαμενεΐ. Η Διεθνής Αμνηστία μετέδωσε ότι οι νεκροί ανήλθαν σε τουλάχιστον 106 διαδηλωτές. Οργανώσεις εξορίστων τοποθετούσαν τον αριθμό των νεκρών στους 200. Πάντως, η αποστολή του Ιράν στον ΟΗΕ αποκήρυξε τον απολογισμό ως αναξιόπιστο και υποθετικό.
Οι ιρανικές αρχές επιβεβαίωσαν ότι υπήρξαν θύματα όχι μόνο μεταξύ των πολιτών, αλλά και των δυνάμεων ασφαλείας, αποδίδοντας την ένταση στους ξένους εχθρούς της Τεχεράνης.
Το ξεκίνημα
Ολα ξεκίνησαν πριν από δέκα μέρες στη Σιρζάν, μια πόλη 800 χλμ. νοτιοανατολικά της Τεχεράνης. Το επίσημο πρακτορείο IRNA ανέφερε ότι διαδηλωτές επιχείρησαν να βάλουν φωτιά σε αποθήκη καυσίμων, αλλά αναχαιτίστηκαν από την αστυνομία. Βίντεο που ανέβηκαν στο Διαδίκτυο έδειχναν την αποθήκη στις φλόγες και τις σειρήνες να ουρλιάζουν. Ενα συγκεντρωμένο πλήθος φώναζε συνθήματα κατά του προέδρου, όπως «Ροχανί, ντροπή σου! Φύγε μόνος σου από τη χώρα!». Την περασμένη Τετάρτη ο Ροχανί διακήρυξε ότι η αναταραχή τέθηκε υπό έλεγχο. «Ο ιρανικός λαός πέρασε επιτυχώς εκ νέου από μια ιστορική δοκιμασία και έδειξε ότι δεν θα επιτρέψει στους εχθρούς του να εκμεταλλευτούν την κατάσταση, παρόλο που μπορεί να έχει παράπονα για τη διακυβέρνηση της χώρας», μετέδωσε η κρατική τηλεόραση στα μέσα της εβδομάδας, επικαλούμενη τον Ιρανό πρόεδρο. Παράλληλα, οι Φρουροί της Επανάστασης εξέδωσαν ανακοίνωση για τη σύλληψη των ηγετών των εξεγερμένων, η οποία συνέβαλε, υποτίθεται, στην αποκατάσταση της ηρεμίας.
Σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση, τα στελέχη του κινήματος εντοπίστηκαν και συνελήφθησαν από τους υπεύθυνους του τμήματος πληροφοριών των Φρουρών της Επανάστασης στην Τεχεράνη και άλλες πόλεις της χώρας, όπως η Σιράζ στα νότια.
Η Ε.Ε. ζήτησε αυτοσυγκράτηση από την ηγεσία της χώρας και υπογράμμισε ότι πρέπει να διασφαλιστεί το δικαίωμα των πολιτών να εκφράζονται ελεύθερα και να διαδηλώνουν. «Επειτα από 40 χρόνια τυραννίας, ο υπερήφανος ιρανικός λαός δεν παραμένει σιωπηλός απέναντι στις παράνομες ενέργειες της κυβέρνησής του», έγραψε στα περσικά στο Twitter ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο. «Ούτε εμείς θα σιωπήσουμε. Εχω ένα μήνυμα για τον ιρανικό λαό: Οι ΗΠΑ σας ακούνε. Οι ΗΠΑ σας υποστηρίζουν. Οι ΗΠΑ είναι μαζί σας», πρόσθεσε.
Οι τελευταίες εξελίξεις δικαιώνουν εν μέρει την πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ έναντι της Τεχεράνης και διαψεύδουν τους ισχυρισμούς όσων θεωρούσαν πως το Ιράν θα μπορούσε να παρακάμψει τις κυρώσεις συναλλασσόμενο με όσες χώρες παραμείνουν πιστές στη συμφωνία του 2015, όπως η Κίνα. Ωστόσο, δεν έχει αποσαφηνιστεί αν οι κραδασμοί στην ιρανική κοινωνία θα οδηγήσουν τελικά στην πλήρη απαξίωση και κατάρρευση του καθεστώτος ή αν η εξέγερση θα καταπνιγεί οριστικά ελλείψει εναλλακτικής. Οι απόψεις των παρατηρητών διίστανται. Αλλοι θεωρούν ότι δεν πρόκειται για υπαρξιακή κρίση του καθεστώτος, αλλά μόνο για προσωρινή εκδήλωση λαϊκής δυσαρέσκειας που θα ξεπεραστεί και άλλοι εκτιμούν ότι είναι η αρχή του τέλους για την Τεχεράνη. Μια θεωρία, μάλιστα, αφήνει να εννοηθεί ότι η κρίση του καθεστώτος ενισχύει τους σκληροπυρηνικούς, που θα ήθελαν να δουν προληπτικές επιθέσεις κατά της Σαουδικής Αραβίας, ίσως και του Ισραήλ, για να συσπειρώσουν τον ιρανικό λαό. Το σενάριο αυτό, πάντως, αποδεικνύεται εξαιρετικά παρακινδυνευμένο, με δεδομένο ότι οι τελευταίες διαδηλώσεις έγιναν σταδιακά ανεξέλεγκτες και απείλησαν να εξωθήσουν τη χώρα στο απόλυτο χάος.
Η επιρροή της Τεχεράνης στην περιοχή
Πολλοί Δυτικοί αναλυτές αναρωτιούνται κατά πόσον οι ΗΠΑ θα έπρεπε να στηρίξουν τις διαδηλώσεις που συγκλονίζουν την περιοχή, από το Ιράν και το Ιράκ έως τον Λίβανο, ή να την εγκαταλείψουν στην επιρροή της Τεχεράνης. Για δεύτερη φορά μέσα στην τελευταία δεκαετία η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει το δίλημμα αν πρέπει να εκμεταλλευθεί τη νέα αραβική και δυνάμει ιρανική άνοιξη για να προωθήσει τα συμφέροντά της. Ειδικοί της αμερικανικής διπλωματίας συζητούν πυρετωδώς τις τελευταίες εβδομάδες για να χαράξουν μια αποτελεσματική εξωτερική πολιτική στην περιοχή. Το βέβαιο είναι, όπως προέκυψε και από τις πρόσφατες διαρροές διαβαθμισμένων εγγράφων στους New York Times, ότι το Ιράν έχει διεισδύσει επιθετικά στο Ιράκ μέσω πρακτόρων του που εξαγοράζουν Ιρακινούς συναδέλφους τους για να αλλάξουν στρατόπεδο και εισχωρούν σε κάθε πτυχή της πολιτικής, οικονομικής και θρησκευτικής ζωής της χώρας. Ουδείς πολιτικός στο Ιράκ μπορεί να γίνει πρωθυπουργός της χώρας χωρίς τις ευλογίες του Ιράν, επισημαίνει η αμερικανική εφημερίδα, υπενθυμίζοντας ότι ο Αντίλ Μαχντί που εξασφάλισε τον θώκο ήταν ο συμβιβαστικός υποψήφιος μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ.