Σε κίνδυνο η ελευθερία του Τύπου

Σε κίνδυνο η ελευθερία του Τύπου

7' 28" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

To 1971, οι Ηνωμένες Πολιτείες συνέχιζαν να πολεμούν για έκτο χρόνο στο Βιετνάμ, κρατώντας την κοινή γνώμη στο σκοτάδι σχετικά με τις πραγματικές διαστάσεις του πολέμου. Η ροή της ιστορίας άλλαξε όταν οι New York Times και η Washington Post δημοσίευσαν απόρρητη έκθεση του Πενταγώνου, τα λεγόμενα Pentagon Papers, που περιέγραφαν την κατάσταση όπως ήταν. Την έκθεση έδωσε στον Tύπο ένας από τους συντάκτες της, ο Ντάνιελ Ελσμπεργκ, αναλυτής στην εταιρεία RAND και λαμπρός οικονομολόγος, ο οποίος θυσίασε μια εξαιρετική σταδιοδρομία στον βωμό της αλήθειας. Σήμερα, στα 88 του χρόνια, ο Ελσμπεργκ έχει το ίδιο κοφτερό μυαλό και κρατά την ίδια αποφασιστική στάση απέναντι στην αδιαφάνεια της εξουσίας που οδήγησαν τα βήματά του τη δεκαετία του ’70. 

– Ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια εκτίμησε ότι η ζωή του ιδρυτή της WikiLeaks και φίλου σας, Τζούλιαν Ασάντζ, που είναι φυλακισμένος στην Αγγλία, βρίσκεται σε κίνδυνο. Τι λέτε για αυτή τη δήλωση;

– Ο Τζούλιαν Ασάντζ κινδυνεύει από μη αναστρέψιμες βλάβες. Από την πρόσφατη εμφάνισή του στο δικαστήριο φάνηκε ότι είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Το γεγονός ότι τον κρατούν στην απομόνωση είναι μια μορφή βασανιστηρίου. Οταν τον είδα στην πρεσβεία του Εκουαδόρ στο Λονδίνο πριν από ένα – δύο χρόνια, είχα ήδη ανησυχήσει πολύ για την υγεία του και δεν νομίζω ότι τα προβλήματα έχουν αντιμετωπιστεί στη φυλακή, αν και θα έπρεπε. Το γεγονός ότι κρατείται έχει κάποια λογική αν αποδεχθεί κανείς ότι υπάρχει ένταλμα έκδοσής του στις ΗΠΑ, αν και εγώ δεν το αποδέχομαι γιατί το αδίκημα για το οποίο κατηγορείται είναι καθαρά πολιτικό. Αλλά το γεγονός ότι βρίσκεται στην απομόνωση είναι εντελώς ασυγχώρητο, δεν έχει υπάρξει καμία επίσημη δικαιολόγηση. Για ανθρώπους που ζουν και αναπνέουν στο Ιντερνετ όπως αυτός, το βασανιστήριο είναι ακόμη μεγαλύτερο.

– Στις ΗΠΑ πρόκειται να του απαγγείλουν κατηγορίες με βάση τον νόμο περί κατασκοπείας.

– Ημουν ο πρώτος άνθρωπος στην ιστορία της χώρας στον οποίο απαγγέλθηκαν κατηγορίες για δημοσίευση εγγράφων με βάση τον νόμο αυτό. Οι κατηγορίες εις βάρος μου κατέπεσαν επειδή αποδείχθηκε ότι το κράτος είχε παρανομήσει στον τρόπο που χειρίστηκε την υπόθεση, κάτι που οδήγησε στη φυλάκιση κάποιων συνεργατών του Λευκού Οίκου. Αν όμως ο Νίξον είχε καταφέρει αυτό που ήθελε, θα ήμουν στη φυλακή για 115 χρόνια, έστω 35 με καλή συμπεριφορά. Ομως, δεν υπήρχε περίπτωση να με βάλουν στην απομόνωση. Ούτε που μου πέρασε από το μυαλό κάτι τέτοιο.

– Λέτε, δηλαδή, ότι τα πράγματα έχουν χειροτερέψει πολύ από την εποχή του Νίξον.

– Πάρα πολύ. Την Τσέλσι Μάνινγκ (την αναλύτρια που έδωσε τις πληροφορίες για τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν στη WikiLeaks) την είχαν 10,5 μήνες στην απομόνωση και την έβγαλαν μόνο και μόνο επειδή έγιναν μεγάλες διαμαρτυρίες, στις οποίες συνελήφθην και εγώ μια – δυο φορές. Τώρα είναι πάλι στην απομόνωση γιατί αρνείται να καταθέσει εναντίον του Ασάντζ. Δεν υπάρχει απολύτως καμία δικαιολόγηση.

– Βλέπετε ζητήματα αναφορικά με την ελευθερία του Τύπου;

– Αν ο Τζούλιαν καταδικαστεί, τότε οι μόνοι δημοσιογράφοι που θα μας ενημερώνουν για το τι πραγματικά κάνει η κυβέρνηση θα είναι οι δημοσιογράφοι που είναι διατεθειμένοι να πάνε στη φυλακή. Εχουμε τέτοιους δημοσιογράφους αλλά δεν είναι πάρα πολλοί. Ο νόμος περί κατασκοπείας πρέπει να τροποποιηθεί για να προστεθεί η υπεράσπιση του δημοσίου συμφέροντος, ώστε να μπορεί να εξηγεί ο κατηγορούμενος τι έκανε και γιατί.  Εμένα δεν μου επετράπη καν να απαντήσω στην ερώτηση γιατί φωτοτύπησα και δημοσίευσα τα Pentagon Papers. «Είναι εκτός θέματος», είπε ο δικαστής. «Δεν έχω ξαναδεί υπόθεση στην οποία ο κατηγορούμενος να μην μπορεί να εξηγήσει γιατί έκανε ό,τι έκανε», είπε ο δικηγόρος μου και ο δικαστής, που στη διάρκεια της δίκης είχε προταθεί από τον Νίξον ως επόμενος διοικητής του FBI, είπε «τώρα βλέπετε». Αλλά εγώ δεν ήμουν δημοσιογράφος, ο νόμος περί κατασκοπείας δεν έχει ποτέ έως τώρα χρησιμοποιηθεί εναντίον δημοσιογράφων. Η εποχή της φυλακής των δημοσιογράφων αρχίζει με τον Τζούλιαν Ασάντζ. Η Βρετανία για ένα μικρό χρονικό διάστημα είχε περιλάβει στον νόμο περί κρατικών μυστικών μια εξαίρεση για τις περιπτώσεις δημοσίου συμφέροντος. Ετσι, όταν ο Κλάιβ Χάντερ αποκάλυψε ότι η κυβέρνηση Θάτσερ είχε πει ψέματα για την υπόθεση της βύθισης του αργεντίνικου σκάφους «Στρατηγός Μπελγκράνο», αθωώθηκε λόγω δημοσίου συμφέροντος. Πολύ σύντομα η βρετανική Βουλή αφαίρεσε τη διάταξη περί δημοσίου συμφέροντος, έτσι τώρα εάν ένας αξιωματούχος αποκαλύψει ένα ψέμα ή ένα έγκλημα θα καταδικαστεί, αν η αποκάλυψη βασίζεται σε απόρρητο έγγραφο. Και έγγραφα που καλύπτουν ψέματα ή αδικήματα θα είναι απόρρητα, όπως έχουμε δει στην υπόθεση της παραπομπής του Ντόναλντ Τραμπ σε δίκη.

– Τι εννοείτε;

– Η επίμαχη συνομιλία του Ντόναλντ Τραμπ με τον Ουκρανό πρόεδρο δεν αφορούσε την εθνική ασφάλεια, αλλά αδίκημα που διέπραξε ο πρόεδρος και έτσι ο νομικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου την έβαλε αμέσως στην υψηλότερη κατηγορία διαβάθμισης, πάνω από το άκρως απόρρητο, στη διαβάθμιση που χρησιμοποιείται για ευαίσθητες μυστικές επιχειρήσεις όπως οι σχεδιασμοί δολοφονιών. Το να χαρακτηρίζονται οι ενοχοποιητικές πληροφορίες ως απόρρητες για να μην πέσουν στα χέρια του Τύπου ή των δικαστηρίων, είναι κάτι φυσιολογικό για το σύστημα διαβάθμισης σε κάθε χώρα. Οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να ξέρουν ποιο νομικό καθεστώς διέπει την αποκάλυψη διαβαθμισμένων πληροφοριών στη χώρα τους, αλλά σχεδόν κανένας δεν ξέρει. Στην Ελλάδα είστε – ξέρετε ότι δημοκρατία δεν είναι να καθορίζει η κυβέρνηση τι επιτρέπεται να γνωρίζουν οι πολίτες. Αυτό είναι εκλεγμένη μοναρχία. Και βέβαια ένας μονάρχης που μπορεί να τα καθορίσει όλα αυτά έχει μεγάλη επιρροή στις επόμενες εκλογές. Τι σημαίνει ψηφίζω κάποιον αν δεν ξέρω τι έχει κάνει;

– Τι πιστεύετε για τον μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος που αποκάλυψε τη συνομιλία του Τραμπ;

– Φυσικά και υποστηρίζω τις ενέργειές του ή της. Χρησιμοποίησε ένα κανάλι επίσημης διαμαρτυρίας το οποίο δεν ήταν διαθέσιμο στη δική μου εποχή. Αλλά το άτομο αυτό βρίσκεται σε κίνδυνο, όπως θα κινδύνευε και ο Εντουαρντ Σνόουντεν αν επέστρεφε στις ΗΠΑ και όπως κινδύνεψα και εγώ τότε χωρίς να το ξέρω.

– Το τελευταίο σας βιβλίο αναφέρεται σε ένα θέμα που έχει φύγει από την επικαιρότητα, τα πυρηνικά όπλα. Γιατί σας απασχολεί;

– Τα πολεμικά σχέδια που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ για πόλεμο με τη Ρωσία και στη Ρωσία για πόλεμο με τις ΗΠΑ είναι αρκετά για να φέρουν πυρηνικό χειμώνα, δηλαδή για να σηκώσουν τόση σκόνη στη στρατόσφαιρα που να μπλοκάρει το 70% της ηλιακής ακτινοβολίας επί χρόνια. Αυτό θα σημάνει το τέλος της γεωργικής παραγωγής και τον θάνατο του 90% έως 99% του πληθυσμού της γης. Τόσο oι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία απειλούν υπό προϋποθέσεις με πρώτη χρήση πυρηνικών. Ο Πούτιν φροντίζει να επαναλαμβάνει ότι η Ρωσία θα υπερασπιστεί κάθε σπιθαμή του εδάφους της, περιλαμβανομένου και του Καλίνινγκραντ με όλα τα απαραίτητα μέσα. Δεν μπορεί όμως να υπερασπιστεί τον θύλακο αυτόν απέναντι στο ΝΑΤΟ χωρίς πυρηνικά όπλα, όπως οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν να υπερασπιστούν το Δυτικό Βερολίνο χωρίς πυρηνικά όπλα. Υποστηρίζω ότι πρέπει να αποκλειστεί η πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων.

– Αντί γι’ αυτό καταρρέουν οι διμερείς συνθήκες ελέγχου των εξοπλισμών.

– Είναι πολύ κακό το γεγονός ότι ο Τραμπ αποχώρησε από τη συνθήκη για τα όπλα μέσου βεληνεκούς (INF) αντί να προσπαθήσει να επιτύχει την εφαρμογή της και ήταν κακό το ότι ο Πούτιν έσπευσε να αποχωρήσει και εκείνος την επόμενη ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι η μία χώρα ή και οι δύο θέλουν να κατασκευάσουν πολλούς περισσότερους πυραύλους μέσου βεληνεκούς. Ομως αυτά τα νέα όπλα δεν θα κάνουν την κατάσταση πολύ χειρότερη από ό,τι είναι, γιατί ήδη είναι πολύ χειρότερη από όσο συνειδητοποιούν οι περισσότεροι. Ηταν και παραμένει. Με εκπλήσσει το γεγονός ότι ο κόσμος δεν έχει τιναχτεί ακόμη στον αέρα. Ισως να είμαστε τυχεροί και τα επόμενα 70 χρόνια. Αλλά εγώ κάνω ό,τι μπορώ για να μειώσουμε κάπως αυτούς τους κινδύνους.

– Να ένας ωραίος τρόπος να κλείσουμε αυτή τη συζήτηση.

– Θα μπορούσα ακόμη καλύτερα να το θέσω όπως η Γκρέτα Τούνμπεργκ, την οποία έχω συναντήσει και θαυμάζω πάρα πολύ. Αφού είπε σε κάποιους πολιτικούς τι πρέπει να κάνουν για να αποτραπεί η κλιματική καταστροφή, κατέληξε: «Δεν πιστεύω ούτε δευτερόλεπτο ότι θα τα κάνετε όλα αυτά. Ελπίζω να κάνω λάθος». Εδώ βρίσκομαι κι εγώ. Οταν το 1983 είχα συλληφθεί στη Γερμανία γιατί διαμαρτυρόμουν για τους πυραύλους SS-20 και τους Πέρσινγκ/Κρουζ δεν υπήρχε ούτε ένας άνθρωπος που να πιστεύει ότι το Τείχος του Βερολίνου θα πέσει σε έξι χρόνια. Αλλά συνέβη, είχαμε όλοι άδικο. Εκεί εναποθέτουμε τις ελπίδες μας τώρα η Γκρέτα και εγώ, εκείνη για το κλίμα και εγώ για τα πυρηνικά όπλα.

Ανησυχία

Ο Ελσμπεργκ επαινεί τη δέσμευση του υποψηφίου για το χρίσμα των Δημοκρατικών Μπέρνι Σάντερς ότι δεν θα χρησιμοποιήσει τον νόμο περί κατασκοπείας εναντίον όσων διοχετεύουν πληροφορίες που είναι προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος. Παράλληλα, εκφράζει την ανησυχία ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα επανεκλεγεί, κάτι που είναι «κακό για την ανθρωπότητα». «Εχουμε ένα κόμμα και έναν πρόεδρο που ηγείται των προσπαθειών για τη μεγιστοποίηση των εκπομπών ρύπων από ορυκτά καύσιμα. Κάνει ό,τι μπορεί για να φέρει την κλιματική καταστροφή. Αυτό πρέπει να θεωρείται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Το να μην πιστεύει κανείς στην κλιματική αλλαγή δεν είναι αδίκημα, αλλά αν ένας πρόεδρος επιλέγει να αγνοεί και τα πορίσματα των δικών του επιστημόνων συνωμοτεί κατά της ανθρωπότητας», λέει. 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή