Το βράδυ της Τρίτης ο πρόεδρος Μπους υπέγραψε διάταγμα, με το οποίο δρομολογείται η διαδικασία σύστασης στρατιωτικών δικαστηρίων που θα δικάζουν αλλοδαπούς, εμπλεκόμενους σε υποθέσεις τρομοκρατίας. Ανώτατος κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωσε, μάλιστα, ότι οι δίκες αυτού του τύπου δεν θα είναι απαραίτητα «δημόσιες», ενώ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο λειτουργίας των στρατοδικείων στο έδαφος του Πακιστάν και του Αφγανιστάν.
Θα ανακριθούν 5.000
Παράλληλα, το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης ζήτησε από τις αστυνομικές αρχές σε όλες τις Πολιτείες να εντοπίσουν και να ανακρίνουν 5.000 άτομα που εισήλθαν στις ΗΠΑ τα τελευταία δύο χρόνια προερχόμενοι, στην πλειοψηφία τους, από τη Μέση Ανατολή. Οι δύο αυτές ενέργειες πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της κυβερνητικής προσπάθειας να επεκταθούν οι έρευνες στα ενδότερα του δικτύου της «Αλ Κάιντα», καθώς και για τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών που θα επιτρέψουν διώξεις σε βάρος όσων κατηγορούνται για τρομοκρατικές πράξεις.
Αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου, πάντως, υποστήριξαν ότι το διάταγμα που υπέγραψε ο Αμερικανός πρόεδρος δεν συνεπάγεται την άμεση εγκαθίδρυση στρατοδικείων, ούτε ότι υπάρχει κατάλογος με τα ονόματα τρομοκρατών, οι οποίοι θα δικαστούν. «Πρόκειται», τόνισαν, «για μια επιλογή την οποία θα έχει ο κ. Μπους σε περίπτωση που ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ή συνεργάτες του συλληφθούν». Αν τελικά λειτουργήσουν τα στρατοδικεία αυτά, θα είναι η πρώτη φορά που θα χρησιμοποιηθεί μια τέτοια πρακτική μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Βάσει του διατάγματος, ο ίδιος ο πρόεδρος θα είναι αυτός που θα καθορίσει ποιοι θα κατηγορηθούν ως τρομοκράτες και κατά συνέπεια ποιοι θα δικαστούν από το στρατοδικείο. Αναλυτικότερα, «ο πρόεδρος θα είναι αυτός που θα καθορίσει γραπτώς τους λόγους για τους οποίους πιστεύεται ότι ένα άτομο είναι μέλος της Αλ Κάιντα, εμπλέκεται σε πράξεις διεθνούς τρομοκρατίας ή περιέθαλψε τρομοκράτη.
Φυσικά, προκειμένου να λάβει μια τέτοια απόφαση ο πρόεδρος χρειάζεται πληροφορίες που αφορούν την «Αλ Κάιντα» και την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου και αυτός ακριβώς είναι και ο σκοπός της προσπάθειας του υπουργείου Δικαιοσύνης, να εντοπίσει δηλαδή και να ανακρίνει τα 5.000 άτομα που διαμένουν στις ΗΠΑ και εισήλθαν στη χώρα προερχόμενοι από τη Μέση Ανατολή την τελευταία διετία.
Αν και ανώτατοι Αμερικανοί αξιωματούχοι υπογράμμισαν ότι ουδείς εκ των 5.000 ατόμων που αναζητούνται από τις αρχές δεν θεωρείται ύποπτος και ότι δεν τίθεται θέμα συλλήψεων, η διαταγή προκάλεσε την αντίδραση της Αμερικανικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Πολίτη (ACLU). Ο νομικός εκπρόσωπος της Ενωσης, Στίβεν Σαφίρο, αναφερόμενος στην προσπάθεια εντοπισμού και ανάκρισης 5.000 ανθρώπων έκανε λόγο για μια πρακτική που «θα αυξήσει της ανησυχίες για διώξεις με φυλετικά κριτήρια», ενώ η εκπρόσωπος της ACLU στην Ουάσιγκτον, Λόρα Μέρφι, δήλωσε ότι η εγκαθίδρυση των στρατοδικείων αποτελεί «μια ακόμα απόδειξη ότι η κυβέρνηση δεν προτίθεται να αποδεχθεί τους θεσμούς ελέγχου της εξουσίας που είναι ζωτικής σημασίας για τη δημοκρατία».
Είναι νόμιμα
Από την πλευρά τους, αξιωματούχοι της κυβέρνησης τονίζουν ότι τα στρατοδικεία είναι απαραίτητα για την προστασία των Αμερικανών δικαστών, καθώς και για την προφύλαξη του τρόπου λειτουργίας των μυστικών υπηρεσιών. «Ο συμβατικός τρόπος προσαγωγής των υπόπτων στη δικαιοσύνη», δήλωσε ο υπεύθυνος για θέματα επικοινωνίας του Λευκού Οίκου, Νταν Μπάρλετ, «δεν είναι εφικτός και αυτό γιατί διεξάγουμε έναν μη συμβατικό πόλεμο». «Πρόκειται», έγραψε ο δικηγόρος και αρθρογράφος Σπένσερ Κρόνα, «για ένα ρεαλιστικό και νόμιμο τρόπο εκδίκασης εγκλημάτων αυτού του τύπου». Ο ίδιος θεωρεί ότι οι τρομοκράτες δεν είναι «απλοί εγκληματίες», αλλά πράκτορες του εχθρού που εμπλέκονται σε εγκλήματα πολέμου εναντίον Αμερικανών. Παρά ταύτα, ειδικοί σε θέματα που αφορούν τη στρατιωτική νομοθεσία υποστηρίζουν ότι τα ειδικά δικαστήρια περιορίζουν σημαντικά τα δικαιώματα του κατηγορουμένου. «Ο κατηγορούμενος», δήλωσε ο Γιουτζίν Φιντέλ, πρόεδρος του Εθνικού Ινστιτούτου Στρατιωτικής Δικαιοσύνης, «σε ένα τέτοιο δικαστήριο θα έχει σαφώς λιγότερα δικαιώματα από ό,τι θα είχε σε ένα πολιτικό δικαστήριο».
Δεδικασμένο
Υπογράφοντας το διάταγμα, ο κ. Μπους επικαλέστηκε ουσιαστικά τη συνταγματική του εξουσία ως ανώτατη αρχή, καθώς και την απόφαση της Γερουσίας που ενέκρινε τη χρήση στρατιωτικής δράσης στις 15 Σεπτεμβρίου. Αν και η Γερουσία δεν έχει προχωρήσει σε επίσημη κήρυξη πολέμου, νομικοί αναλυτές, υποστηρίζουν ότι κάτι τέτοιο δεν απαιτείται για την υπογραφή του διατάγματος. Σύμφωνα, μάλιστα, με αξιωματούχους του Λευκού Οίκου υπάρχει και το δεδικασμένο του 1801 όταν οι κατηγορούμενοι για συνωμοσία εις βάρος της ζωής του Αβραάμ Λίνκολν δικάστηκαν και καταδικάστηκαν από στρατιωτικό δικαστήριο. Οι ίδιοι επανέλαβαν ότι το διάταγμα δίνει απλά μια επιπλέον δυνατότητα στον πρόεδρο Μπους και επισήμαναν τον κίνδυνο να αναχθεί ο Οσάμα Μπιν Λάντεν σε μάρτυρα αν δικαστεί από πολιτικό δικαστήριο σε μια μεγάλης διάρκειας δίκη.
Εκτέλεση α λα Τσαουσέσκου
Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου
Το προεδρικό διάταγμα Μπους περί σύστασης ειδικών στρατοδικείων για την τρομοκρατία σημαίνει, απλούστατα, ότι οι Αμερικανοί προορίζουν για τον Μπιν Λάντεν ένα τέλος ανάλογο με εκείνο του Τσαουσέσκου: μια δίκη κεκλεισμένων των θυρών, μια συνοπτική εκτέλεση και ένα βίντεο με μονταρισμένες σκηνές που θα παγώσουν το αίμα των εναπομείναντων οπαδών του.
Γιατί όχι το Δικαστήριο της Χάγης, όπως έγινε με τον Μιλόσεβιτς; Οι λόγοι είναι προφανείς. «Μια μακρά, δημόσια δίκη απειλεί να μετατρέψει τον Λάντεν σε μάρτυρα», δήλωσε Αμερικανός αξιωματούχος στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης». Ας αφήσουμε που ο πρώην σύνδεσμος της CIA με τους μουτζαχεντίν θα αξιοποιούσε την ευκαιρία για να βγάλει στη φόρα πολλά άπλυτα των Αμερικανών, αλλά και στρατηγικών συμμάχων τους, όπως το Πακιστάν και η Σαουδική Αραβία.
Γεγονός παραμένει ότι το διάταγμα Μπους εισάγει μιαν άκρως επικίνδυνη λογική περί διεθνούς δικαίου: Η Ουάσιγκτον διεκδικεί το δικαίωμα να στήνει έκτακτα στρατοδικεία σήμερα στο Πακιστάν και στο Αφγανιστάν, αύριο ίσως στο Ιράκ και την Παλαιστίνη, μεθαύριο στη Λιβύη, στη Βόρεια Κορέα ή σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη νιώθει ότι εξυφαίνονται συνωμοσίες εναντίον της.
Το ερώτημα είναι τι λένε οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι των ΗΠΑ; Θα δεχθούν έναν κόσμο όπου η αμερικανική υπερδύναμη θα παίζει το ρόλο του οικουμενικού ανακριτή, στρατοδίκη και εκτελεστή, αφήνοντας για τους ίδιους μόνο το ρόλο του άβουλου μάρτυρα κατηγορίας;
Αν και οι Ταλιμπάν εξασφαλίζουν την πολιτική τους στήριξη κυρίως από την εθνότητα των Παστούν, πολλοί Παστούνοι αντιτίθενται σε αυτούς, ενώ κοινή είναι η απέχθεια των Αφγανών προς τους ισλαμιστές εθελοντές, που πολεμούν στο πλευρό των Ταλιμπάν και αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά της «Αλ Κάιντα». «Οι Αραβες και άλλοι εθελοντές δεν μπορούν να επιβιώσουν στο έδαφος του Αφγανιστάν χωρίς την υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού», λέει ο Αχμέτ Ρασίντ.