Την Περασμένη Παρασκευή, το βρετανικό Κοινοβούλιο, περισσότερο από έναv χρόνο μετά την πρώτη ψηφοφορία επί της συμφωνίας αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. την οποία είχε διαπραγματευθεί η Τερέζα Μέι και έπειτα από διαδοχικά «όχι», ψήφισε υπέρ του Brexit: με 358 ψήφους υπέρ και 234 κατά, ενέκρινε τη συμφωνία στην οποία κατέληξαν το Λονδίνο και οι Βρυξέλλες τον περασμένο Οκτώβριο. Μετά τον θρίαμβο του Μπόρις Τζόνσον στις εκλογές της 12ης Δεκεμβρίου, δεν υπάρχουν πλέον εμπόδια στον δρόμο για την 31η Ιανουαρίου και την οριστική έξοδο της χώρας από την Ε.Ε.
Ηδη, όμως, ο ορίζοντας της ανεξάρτητης, ευημερούσας Αλβιώνας, ελευθερωμένης από τα δεσμά του ευρωπαϊκού «υπερ-κράτους», σκιάζεται από μία νέα προθεσμία: ώς το τέλος του 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ε.Ε. θα πρέπει να έχουν καταλήξει σε μια νέα εμπορική συμφωνία, που θα αντικαταστήσει το ισχύον καθεστώς του ανεμπόδιστου εμπορίου στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς και της τελωνειακής ένωσης. Γνώστες της πολυπλοκότητας του εγχειρήματος αυτού προέβλεπαν πριν από τις εκλογές ότι, παρά τις διαβεβαιώσεις του περί του αντιθέτου, ο Τζόνσον θα αναγκαζόταν, και σε αυτήν την περίπτωση (όπως και με τη συμφωνία αποχώρησης), να ζητήσει παράταση. Ωστόσο, το νομοσχέδιο που υπερψηφίστηκε από τη Βουλή των Κοινοτήτων την Παρασκευή περιελάμβανε διάταξη που αποκλείει αυτήν την επιλογή. Η Σαμπίν Γουεϊάντ, γενική διευθύντρια εμπορίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι, ως αποτέλεσμα, αναγκαστικά χαμηλώνει ο πήχυς των προσδοκιών για τη συμφωνία που θα προκύψει.
Η τακτική
Πρόκειται για επανάληψη της τακτικής που χρησιμοποίησε τους προηγούμενους μήνες ο Βρετανός πρωθυπουργός, καθώς πλησίαζε η προθεσμία για το Brexit (31 Οκτωβρίου): σηματοδοτεί προς τις Βρυξέλλες την ετοιμότητά του για μη συμφωνία ώστε να εξαναγκάσει τους συνομιλητές τους να μετακινηθούν από τις θέσεις τους. Είναι βέβαιο ότι, παράλληλα, προετοιμάζει το έδαφος, σε επαφές με τους πιο σημαντικούς Ευρωπαίους ηγέτες, για τις παραχωρήσεις που είναι διατεθειμένος να κάνει.
Το δίλημμα για τον Τζόνσον προκύπτει από το γεγονός ότι, στην υπόθεση της εμπορικής συμφωνίας, η πολιτική λογική συγκρούεται με την οικονομική. Η έξοδος από την Ε.Ε. πρέπει να φανεί ότι δίνει στη βρετανική κυβέρνηση τη δυνατότητα να διαφοροποιηθεί ουσιαστικά από το ευρωπαϊκό νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο – αλλιώς οι υποσχέσεις περί ανάκτησης της εθνικής κυριαρχίας θα χάσουν κάθε αξιοπιστία. Οπως γράφει ο Μ. Ραχμάν, επικεφαλής Ευρώπης του Eurasia Group, σε πρόσφατη ανάλυσή του: «Το μεγάλο τρόπαιο για την κυβέρνηση είναι η δυνατότητα να αποκλίνει». Από την άλλη πλευρά, δεδομένου ότι στο εμπόριο με την Ε.Ε. οφείλεται το 45% των βρετανικών εξαγωγών και το 53% των εισαγωγών (στοιχεία του 2018), είναι ξεκάθαρα προς το οικονομικό συμφέρον του Ηνωμένου Βασιλείου να διατηρήσει τις στενότερες δυνατές εμπορικές σχέσεις με την ενιαία αγορά. Χωρίς όμως ευθυγράμμιση της βρετανικής νομοθεσίας με την ευρωπαϊκή, αυτό δεν θα είναι εφικτό.
Τι θα επιλέξει, λοιπόν, ο Βρετανός πρωθυπουργός; Οσοι προβλέπουν μία πιο ήπια εκδοχή του διαζυγίου ποντάρουν στον χαρακτήρα του ίδιου του Τζόνσον, ο οποίος είναι ένας αδίστακτος οπορτουνιστής παρά ένας άκαμπτος ιδεολόγος. Ο άνθρωπος που έγραψε δύο προσχέδια άρθρων, ένα υποστηρίζοντας το Remain και ένα το Leave, την παραμονή της απόφασής του να στηρίξει το δεύτερο, δεν είναι δέσμιος των αρχών του. Ως γνήσιος μαρξιστής (μαθητής του Γκράουτσο, όχι του Καρλ), είναι πάντα διατεθειμένος να αλλάξει γνώμη αν η γνώμη του δεν συμφέρει. Η μεταστροφή του προς ένα πιο ήπιο Brexit θα δικαιολογηθεί με αναφορά στην ανάγκη να προστατευθούν οι θέσεις εργασίας στη βιομηχανία σε όλες τις περιφέρειες του μέχρι πρότινος «κόκκινου τείχους» που πήραν οι Τόρις από τους Εργατικούς (54 συνολικά, κάποιες για πρώτη φορά). Και η αποδιοργάνωση στις τάξεις της μείζονος αντιπολίτευσης, που φαίνεται ότι θα έχει διάρκεια, θα του επιτρέψει να παίζει χωρίς αντίπαλο.
Η άλλη άποψη
Υπάρχει, ωστόσο, και η άλλη άποψη: Ο Τζόνσον κέρδισε αποφασιστικά επειδή επαναλάμβανε με κάθε ευκαιρία την πρόθεσή του να «τελειώνει με το Brexit»· οι ψηφοφόροι από τις υποβαθμισμένες κωμοπόλεις του Βορρά νοιάζονται πιο πολύ για την ταχεία ολοκλήρωση του διαζυγίου και την επιβολή αυστηρών φραγμών στη μετανάστευση· η όποια παράταση της μεταβατικής περιόδου συνεπάγεται νέες καταβολές στον κοινοτικό προϋπολογισμό. «Οσοι πιστεύουν ότι ο Μπόρις θα κάνει στροφή προς πιο ήπιο Brexit τον παρεξηγούν», αναφέρει ένας σύμμαχος του πρωθυπουργού τον οποίο επικαλείται ο Μ. Ραχμάν.
Είναι πολύ νωρίς για να ξέρουμε. Αλλά ο Τζόνσον, με το πολιτικό ένστικτο που τον διακρίνει, θα έχει παρατηρήσει ότι ο φίλος του στον Λευκό Οίκο διατηρεί ακέραιες τις ελπίδες επανεκλογής του, παρά τις ακρότητες και τα σοβαρά λάθη του, κάποια με βαρύ οικονομικό κόστος, γιατί η βάση των οπαδών του θεωρεί ότι τήρησε τις υποσχέσεις του.