Τον τελευταίο χρόνο η διαρκώς αυξανόμενη παρουσία ένστολων στρατιωτών στις Βρυξέλλες καταμαρτυρεί τις προσπάθειες που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Ενωση για δημιουργία δικής της στρατιωτικής ταυτότητας. Για πολλά χρόνια η Κοινότητα υφίστατο την ειρωνική κριτική ότι «είναι οικονομικός γίγαντας και πολιτικός νάνος». Από το 1999, όμως, δεσμεύθηκε να θεσπίσει κοινή αμυντική πολιτική και να δημιουργήσει τον δικό της στρατό. H συλλογιστική της είναι ότι διαθέτοντας στρατιωτικό βραχίονα, θα προωθήσει περαιτέρω την ευρωπαϊκή ενοποίηση και θα αντιδράσει με πραγματισμό, αν οι ΗΠΑ απαιτήσουν την περαιτέρω δραστηριοποίησή της σε θέματα ασφάλειας που προκύπτουν στην Ευρώπη.
Οι «στόχοι του Πέτερσμπεργκ»
Την εβδομάδα που πέρασε οι υπουργοί Αμυνας συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες για να διαπιστώσουν πού βρίσκεται η κατάσταση. Μετά τις 11 Σεπτεμβρίου έχουν ανεβάσει τους τόνους, αλλά εκκρεμούν κολοσσιαία ερωτήματα: είναι οι Ευρωπαίοι πράγματι πρόθυμοι να δαπανήσουν τα κονδύλια που απαιτούνται για την αγορά σύγχρονων όπλων και μπορούν να υπερκερασθούν τα πολιτικά εμπόδια στη δημιουργία ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής; Οι Ευρωπαίοι ηγέτες διατυπώνουν με αυξανόμενη τολμηρότητα τις στρατιωτικές τους φιλοδοξίες. Οταν εγκρίθηκε για πρώτη φορά η ιδέα μιας κοινής αμυντικής πολιτικής, η Κοινότητα κατέστησε σαφές ότι πρόθεσή της δεν ήταν να «εμπλακεί στο παιχνίδι του πολέμου». Καθόρισε, μάλιστα, μια σειρά από σαφώς συνετούς στόχους όπως η διατήρηση της ειρήνης και η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας μολονότι δεν προσδιόρισε τα γεωγραφικά όριά τους και δεν απέκλεισε κάποιες αποστολές αμιγώς στρατιωτικής φύσης.
Με την έφεση που έχει προς την ασάφεια, η Κοινότητα χαρακτήρισε τους στόχους αυτούς «στόχους του Πέτερσμπεργκ» από το όνομα ενός γερμανικού ξενοδοχείου όπου τους καθόρισε για πρώτη φορά. Την περασμένη εβδομάδα, όμως, κατέστη σαφές ότι η Κοινότητα ενδέχεται τελικά να στοχεύει στο παιχνίδι του πολέμου. O Βρετανός υπουργός Αμυνας, Γκέοφ Χουν, δήλωσε ότι στους στόχους αυτούς θα μπορούσαν να συγκαταλέγονται πράξεις όπως οι βομβαρδισμοί στο Αφγανιστάν υπό τον τίτλο «ειρηνευτικές διαδικασίες». H ανάπτυξη στρατευμάτων θα μπορούσε, άλλωστε, να δικαιολογηθεί υπό την ονομασία «διαχωρισμός των εμπλεκόμενων πλευρών».
Η Κοινότητα εξετάζει παράλληλα αν οι στόχοι του Πέτερσμπεργκ πρέπει να αναθεωρηθούν ρητώς και να συμπεριλάβουν, για παράδειγμα, τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού σώματος ειδικών δυνάμεων. O αρμόδιος για την εξωτερική πολιτική της Κοινότητας, Χαβιέ Σολάνα, θα αναφερθεί στο θέμα, στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής που θα πραγματοποιηθεί τον επόμενο μήνα στο Βέλγιο. Οι φιλοδοξίες αυτές θα ενοχλήσουν όσα κράτη-μέλη προτιμούσαν μια ειρηνική Κοινότητα, αφοσιωμένη στην προώθηση του εμπορίου.
Αμυντικές δαπάνες
Μολονότι η Κοινότητα διαθέτει πληθυσμό 375 εκατομμυρίων και η Αμερική 280 εκατομμύρια, οι ευρωπαϊκές δαπάνες για την άμυνα αντιπροσωπεύουν μόλις το 57% των αμερικανικών. Σύμφωνα με το NATO, τα ευρωπαϊκά στρατεύματα που μπορούν άμεσα να αναπτυχθούν αντιπροσωπεύουν μόλις το 1/10 των αντίστοιχων αμερικανικών. H ιδέα των Ευρωπαίων είναι να διαθέσει κάθε ένα από τα 15 κράτη-μέλη της Κοινότητας έναν αριθμό ανδρών και όπλων που θα μπορούσαν να επιστρατευθούθν στο πλαίσιο μιας επιχείρησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εχουν εντοπισθεί, άλλωστε, 144 άμεσες ανάγκες εξοπλισμού κάθε είδους, σημαντικός αριθμός των οποίων είναι δύσκολο να καλυφθεί.
Οπως, άλλωστε, έχει επισημάνει το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών του Λονδίνου, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης οδεύουν προς συρρίκνωση. Σε περιόδους ύφεσης με περιορισμένα φορολογικά έσοδα και αυξημένη πίεση για δημοσιονομική πειθαρχία, τα κράτη-μέλη της Κοινότητας θα δυσκολευθούν να αλλάξουν αυτήν την εικόνα των στατικών ή φθινουσών δαπανών για την άμυνα. Εκκρεμεί, επίσης, το πρόβλημα της σχέσης ανάμεσα στον ευρωπαϊκό στρατό και το NATO. Οι οπαδοί της ιδέας του ευρωπαϊκού στρατού υποστηρίζουν μια σχέση συνεργασίας με το NATO, προκειμένου να αποδείξουν ότι οι στρατιωτικές φιλοδοξίες της Ευρώπης αποβλέπουν στην ολοκλήρωση της συμμαχίας με τις ΗΠΑ και όχι στην υπονόμευσή της. Αυτή η συνεργασία είναι αναγκαία, δεδομένου ότι το NATO διαθέτει περί τους 12.000 εκπαιδευμένους αξιωματικούς, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός εκείνων που εργάζονται για την Κοινότητα είναι μόλις 100. Δεν μπορεί, όμως, να αγνοηθεί η Τουρκία, που είναι μέλος του NATO και όχι της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και διαφωνεί με την ιδέα να παραχωρηθεί στην Κοινότητα δικαίωμα πρόσβασης στα περιουσιακά στοιχεία του NATO που θα μπορούσε να υπονομεύσει τα συμφέροντά της, για παράδειγμα στην Κύπρο.
Το νέο ευρωμαχητικό