«Μπορούμε να ζούμε σε έναν παραμυθένιο κόσμο δημοκρατικών ελευθεριών και να πιστεύουμε το καλύτερο για τον καθένα – κι ύστερα, έρχεται μια μέρα που μας καταστρέφουν»! M’ αυτά τα λόγια υπερασπίστηκε την ανάγκη να προσγειωθούμε από τον «παραμυθένιο κόσμο των δημοκρατικών ελευθεριών» στη σκληρή πραγματικότητα των δρακόντειων «τρομονόμων» -σκληρή αλλά αναγκαία, κατά την αντίληψή του, ύστερα από το οδυνηρό σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου- ο Βρετανός υπουργός Εσωτερικών, Ντέιβιντ Μπλάνκετ.
Επικρίσεις από παντού
Ο στενός συνεργάτης του Τόνι Μπλερ πέρασε δύσκολες ώρες την περασμένη εβδομάδα στη Βουλή των Κοινοτήτων. Βουλευτές και των τριών μεγάλων κομμάτων εξέφραζαν τη δυσφορία τους για την προσπάθεια του Μπλάνκετ να περάσει από το βρετανικό Κοινοβούλιο ένα εξαιρετικά σημαντικό νομοσχέδιο 114 σελίδων, που θίγει βασικά ατομικά δικαιώματα, μέσα σε δύο μόνο εικοσιτετράωρα.
Αλλά και στην απέναντι ακτή του Ατλαντικού, ενισχύονται οι επικρίσεις για τον υπερβάλλοντα ζήλο της κυβέρνησης Μπους στον τομέα της ασφάλειας. Με αφορμή το προεδρικό διάταγμα περί δημιουργίας στρατοδικείων που θα δικάζουν, εντός και εκτός Αμερικής, τους κατηγορούμενους για τρομοκρατία, οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» έκαναν λόγο για «δικαιοσύνη – τραβεστί», ενώ η «Ουάσιγκτον Ποστ» χαρακτήρισε τον υπερσυντηρητικό υπουργό Δικαιοσύνης Τζον Ασκροφτ «διευθυντή ανασφάλειας του έθνους».
Οι ανησυχίες ενισχύθηκαν ύστερα από τις αποκαλύψεις της απολύτως φιλικής προς τον Μπους «Γουόλ Στριτ Τζόρναλ» για τις ανήκουστες μεθόδους που χρησιμοποίησε η CIA προκειμένου να εξαρθρώσει έναν πυρήνα της Αλ Κάιντα στην Αλβανία. Οπως έγραψαν οι δημοσιογράφοι Αντριου Χίγκινς και Κρίστοφερ Κούπερ, οι πράκτορες της CIA κρεμούσαν για ώρα με το κεφάλι κάτω κρατουμένους τους, τους έκαναν ηλεκτροσόκ στα γεννητικά όργανα και τους άφηναν για ώρες σε θεοσκότεινα μπουντρούμια με το νερό να φτάνει μέχρι τα γόνατά τους, ώστε να τους αποσπάσουν τις ποθητές πληροφορίες.
Σύγκλιση στους Δεκαπέντε
Η διαμάχη για τα όρια της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας μεταφέρθηκε και στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης ύστερα από τη δημοσιοποίηση των προτάσεων της Κομισιόν για ένα «πακέτο» μέτρων με δύο βασικούς πυλώνες: Την καθιέρωση ενιαίου, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, εντάλματος σύλληψης και έκδοσης, καθώς και τον ορισμό των εγκληματικών πράξεων που εμπίπτουν στην έννοια της τρομοκρατίας. H σχετική συζήτηση, σε επίπεδο υπουργών Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες, στις 16 Νοεμβρίου, κατέδειξε σημαντική σύγκλιση απόψεων και αναμένεται ότι το αντιτρομοκρατικό «πακέτο» των Δεκαπέντε θα οριστικοποιηθεί κατά τη σύνοδο κορυφής του Λάακεν, στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου.
Είναι αλήθεια ότι, αν διαβάσει κανείς καλοπροαίρετα τα 25 αδικήματα που καθορίζουν το πεδίο εφαρμογής του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, δύσκολα μπορεί να προβάλει σοβαρές ενστάσεις για τη συντριπτική πλειοψηφία εξ αυτών. Τα προβλήματα εστιάζονται στα δύο πρώτα: Τη «συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση» και την «τρομοκρατία». Το ερώτημα είναι ποιος ορίζει ποια οργάνωση είναι «εγκληματική» και ποια πράξη πρέπει να θεωρείται «τρομοκρατική».
Αδικαιολόγητη καχυποψία; Μάλλον όχι. Στον κατάλογο των «τρομοκρατικών» πράξεων που κατέθεσε η Κομισιόν περιλαμβάνονταν μεταξύ άλλων ενέργειες που έχουν στόχο «να αποσταθεροποιήσουν ή να καταστρέψουν τις πολιτικές ή οικονομικές δομές μιας χώρας ή ενός διεθνούς οργανισμού» – κάτι που θα μπορούσε να περιλάβει τη δράση οποιασδήποτε σοσιαλιστικής οργάνωσης ή κινήματος εναντίον της παγκοσμιοποίησης? ενέργειες που έχουν ως αποτέλεσμα «σημαντικές οικονομικές απώλειες», μια διατύπωση που καλύπτει ακόμη και μια μακρόχρονη απεργία? αλλά και η «διαταραχή ή διακοπή του εφοδιασμού ύδατος, ηλεκτρικής ενέργειας ή κάθε άλλου βασικού φυσικού πόρου», πράγμα που ουσιαστικά απαγορεύει τη συνδικαλιστική δράση σε αυτούς τους τομείς.
Ελληνική παρέμβαση
Προφανώς, ανάλογους φόβους συμμερίζονταν οι εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης στη σύνοδο των Βρυξελλών (οι κ. Φ. Πετσάλνικος και M. Χρυσοχοΐδης), όταν ζητούσαν από τους Ευρωπαίους εταίρους τους να υιοθετηθεί η εξής διατύπωση: «H απόφαση αυτή – πλαίσιο σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και καμία από τις διατάξεις της δεν μπορεί να ερμηνευθεί κατά τρόπο που να περιορίζει ή να καταργεί ελευθερίες όπως η ελευθερία του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι ή η ελευθερία της έκφρασης, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος κάθε προσώπου να ιδρύει με άλλους συνδικαλιστικές ενώσεις και να προσχωρεί σε αυτές για την υπεράσπιση των συμφερόντων του». Ανάλογες απόψεις εξέφρασαν, σύμφωνα με πληροφορίες, οι υπουργοί άλλων χωρών, όπως η Γαλλία, η Σουηδία και το Λουξεμβούργο.
Πέραν αυτών, τίθενται γενικότερα ερωτήματα ως προς τη γενική φιλοσοφία των προτεινόμενων μέτρων. Πρώτα απ’ όλα, ήταν άραγε η έλλειψη επαρκούς αντιτρομοκρατικής νομοθετικής θωράκισης των Ηνωμένων Πολιτειών που επέτρεψε στους καμικάζι της Αλ Κάιντα να προκαλέσουν το μακελλειό της 11ης Σεπτεμβρίου; Ή μήπως έφταιξε κατά κύριο λόγο η πολιτική ανικανότητα των επιτελών της CIA και του FBI οι οποίοι, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, υποτίμησαν τις συγκεκριμένες πληροφορίες που είχαν έγκαιρα στη διάθεσή τους για τις κινήσεις ορισμένων τουλάχιστον από τους 22 αεροπειρατές;
Επειτα, όποια νομοθετική, δικαστική και αστυνομική θωράκιση κι αν αναζητήσει κανείς, πώς μπορεί να εμποδίσει μια ομάδα ανθρώπων που είναι αποφασισμένοι να πεθάνουν για τις ιδέες τους να βρουν κάποιον τρόπο να προκαλέσουν τυφλά τρομοκρατικά χτυπήματα με τεράστιο ανθρώπινο κόστος; Μήπως η ανελέητη πολιτική της Μάργκαρετ Θάτσερ έναντι του IRA εμπόδισε τον τελευταίο να ανατινάξει ολόκληρο το ξενοδοχείο που φιλοξενούσε την ηγεσία του κυβερνώντος Συντηρητικού Κόμματος, προξενώντας ένα φριχτό μακελλειό από το οποίο ως εκ θαύματος διασώθηκε η ίδια η σιδηρά βαρώνη;
Οχι τυφλή εμπιστοσύνη
Τέλος, η ίδια η ιδέα του κοινού, ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης εισάγει την επικίνδυνη λογική του «ελάχιστου κοινού παρονομαστή» στα δημοκρατικά δικαιώματα. Μα δεν εμπιστευόμαστε τη δημοκρατική ευαισθησία των προηγμένων ευρωπαϊκών κοινωνιών; Την εμπιστευόμαστε όσο και όπως εμπιστευόμαστε την ευαισθησία των δικών μας κυβερνώντων – δηλαδή όχι τυφλά. Γιατί, επί παραδείγματι, πρέπει να είναι η Ελλάδα (η Βρετανία ή η Σουηδία) υποχρεωμένη να εκδώσει έναν πολίτη που θεωρείται «ύποπτος» από μια κυβέρνηση στην οποία συμμετέχουν ακροδεξιοί σχηματισμοί, όπως συμβαίνει ήδη στην Αυστρία και μπορεί να συμβεί και στη Δανία; Ή ακόμα και από μια κυβέρνηση όπως εκείνη του Μπερλουσκόνι, η οποία προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων -ακόμη και σε επίπεδο κυβερνήσεων- για τη βάρβαρη αντιμετώπιση των διαδηλώσεων της Γένοβα;
Ακόμη κι αν δεχθούμε, όμως, ότι και οι δεκαπέντε χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν, ή θα έχουν στο μέλλον, αψεγάδιαστες δημοκρατικές κυβερνήσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα σχετικά με τον ορισμό της «τρομοκρατίας» θα γίνουν αυτονόητα. Για παράδειγμα, τα τελευταία ογδόντα χρόνια οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Βρετανίας ήταν -μέχρι παρεξηγήσεως- οι στενότερες δυνατές, αλλά αυτό δεν εμπόδιζε ισχυρούς αμερικανικούς κύκλους να ενισχύουν πολιτικά και οικονομικά τον IRA, ο οποίος ήταν «τρομοκρατική οργάνωση» στα μάτια του Λονδίνου…